گسترش همکاري آمريکا و اعراب خليج فارس در زمينه هوش مصنوعي

به گزارش تابناک، موسسه کشور‌هاي عربي خليج فارس در مقاله‌اي به بررسي همکاري آمريکا و کشور‌هاي عربي خليج فارس در زمينه هوش مصنوعي پرداخته که در ادامه آمده است.

گزارش‌ها حاکي از آن است که اداره صنعت و امنيت وزارت بازرگاني آمريکا در اوايل اکتبر به شرکت انويديا مجوز‌هايي صادر کرده تا صادرات تراشه‌هاي پيشرفته هوش مصنوعي به مشتريان آمريکايي در امارات متحده عربي را آغاز کند.

کشور‌هاي خليج فارس - به‌ويژه امارات و عربستان سعودي - همکاري نزديک با واشنگتن و شرکت‌هاي آمريکايي را براي پيشبرد اهداف خود در حوزه هوش مصنوعي حياتي مي‌دانند.

سفر دونالد جي. ترامپ، رئيس‌جمهور آمريکا، به عربستان سعودي، قطر و امارات در ماه مه، هم‌زمان با اعلام چندين توافق مهم در حوزه هوش مصنوعي و ساير سرمايه‌گذاري‌ها بود.

پيش از اين سفر، عربستان شرکت HUMAIN را که متعلق به صندوق سرمايه‌گذاري عمومي اين کشور است، راه‌اندازي کرد. امارات نيز از برنامه ساخت يک پرديس عظيم داده‌هاي هوش مصنوعي خبر داد که قرار است توسط شرکت فناوري وابسته به دولت G42 و شرکت‌هاي بزرگ آمريکايي ارائه‌دهنده خدمات ابري و مراکز داده، مانند آمازون وب سرويسز و اوراکل، اداره شود. توافق اوليه امارات با واشنگتن شامل واردات سالانه 500 هزار تراشه پيشرفته هوش مصنوعي انويديا از سال 2025 بود.

با اين حال، توافق‌هاي بلندپروازانه دوجانبه در حوزه هوش مصنوعي که در جريان سفر پر سر و صداي ترامپ به منطقه مطرح شد، آن‌چنان که انتظار مي‌رفت پيش نرفته است. در همين حال، دولت‌هاي خليج فارس همچنان تمرکز خود را بر تضمين دسترسي شرکت‌هاي فناوري بومي مانند G42 به تراشه‌هاي پيشرفته هوش مصنوعي حفظ کرده‌اند.

کشور‌هاي خليج فارس به‌ويژه امارات و عربستان سعودي در انتظار صدور رسمي مجوز‌هاي صادرات تراشه از سوي دولت آمريکا، از اهداف خود در حوزه هوش مصنوعي عقب‌نشيني نکرده‌اند.

در سپتامبر، امارات مدل هوش مصنوعي متن‌باز و کم‌هزينه‌اي به نام K2 Think را منتشر کرد که مورد تحسين پژوهشگران اين صنعت قرار گرفت. در 25 اوت، شرکت HUMAIN عربستان يک اپليکيشن گفت‌وگوي هوش مصنوعي به زبان عربي عرضه کرد و از برنامه ساخت مراکز داده با استفاده از تراشه‌هاي آمريکايي در اوايل سال 2026 خبر داد؛ اقدامي که سرعت بالاي برنامه‌هاي فناوري منطقه را نشان مي‌دهد.

برنامه هوش مصنوعي چيست؟

با وجود کندي روند صدور مجوز صادرات تراشه، دلايلي وجود دارد که مقام‌هاي کشور‌هاي خليج فارس همچنان با احتياط نسبت به همکاري‌هاي فناورانه با ايالات متحده خوش‌بين باشند.

در ماه ژوئيه، کاخ سفيد «طرح اقدام هوش مصنوعي» ايالات متحده را منتشر کرد تا به گفته خود، «در رقابت براي دستيابي به برتري جهاني در هوش مصنوعي» پيروز شود.

ستون سوم اين طرح - رهبري در ديپلماسي و امنيت بين‌المللي هوش مصنوعي - حاکي از گسترش چشمگير صادرات فناوري‌هاي هوش مصنوعي به متحدان و شرکاي آمريکا است. واکنش اوليه دولت‌هاي خليج فارس به اين طرح مثبت بود. يوسف العتيبه، سفير امارات در آمريکا، از اين طرح استقبال کرد و آمادگي کشورش را براي «تسريع» در ايجاد شراکت راهبردي در حوزه هوش مصنوعي ميان دو کشور اعلام نمود.

«طرح اقدام هوش مصنوعي» همچنين بر حمايت از نوآوري به رهبري بخش خصوصي از طريق حذف بوروکراسي و «مقررات سنگين» تأکيد دارد.

اين رويکرد سياستي با محوريت داخلي، خبر خوبي براي صندوق‌هاي ثروت ملي کشور‌هاي خليج فارس محسوب مي‌شود؛ صندوق‌هايي که از سرمايه‌گذاران اصلي در شرکت‌هاي فناوري آمريکايي هستند و همچنين براي ساير بازيگران دولتي و خصوصي که تمايل به گسترش سرمايه‌گذاري در زيرساخت‌هاي فناوري و انرژي آمريکا دارند.

کاخ سفيد به‌طور هم‌زمان در حال اجراي يک برنامه آزمايشي سريع براي کميته سرمايه‌گذاري خارجي در ايالات متحده است که احتمالاً روند سرمايه‌گذاري صندوق‌هاي ثروت ملي خليج فارس و ساير نهاد‌هاي وابسته به دولت را تسهيل خواهد کرد.

در اواسط اوت، ترامپ محدوديت‌هاي فروش تراشه‌هاي هوش مصنوعي به چين را کاهش داد (هرچند تنش‌هاي تجاري کلي با چين از آن زمان افزايش يافته است)، به شرط آن‌که شرکت‌هاي سازنده تراشه بخشي از درآمد خود را به دولت آمريکا بازگردانند.

گرچه اين تصميم مستقيماً به کشور‌هاي خليج فارس مربوط نمي‌شود و شامل تراشه‌هاي کمتر پيشرفته است ، اما در خليج فارس به‌عنوان نشانه‌اي از فضاي سياستي انعطاف‌پذيرتر و معامله‌محورتر در زمينه صادرات تراشه تعبير شد.

در آن زمان، ترامپ قانون انتشار فناوري هوش مصنوعي که در دولت بايدن اعمال شده بود و موانعي براي جاه‌طلبي‌هاي هوش مصنوعي کشور‌هاي خليج فارس ايجاد مي‌کرد را لغو کرده بود.

جست‌وجوي بازده فناورانه

امارات متحده عربي به‌عنوان پيشتاز فناوري در منطقه ظهور کرده است. شرکت هوش مصنوعي مستقر در ابوظبي، G42، که به‌سرعت در حال رشد است، اکنون حدود 20 هزار کارمند دارد.

اين شرکت به همراه صندوق ثروت ملي ابوظبي، مبادله، در سال 2024 شرکت MGX را تأسيس کردند تا به‌عنوان «پيشرو در سرمايه‌گذاري در حوزه هوش مصنوعي و فناوري‌هاي پيشرفته» فعاليت کند.

امارات همچنين تلاش کرده است تا يک راهبرد جامع هوش مصنوعي را در سراسر دولت (اين کشور در سال 2017 وزير هوش مصنوعي منصوب کرد) و نهاد‌هاي دانشگاهي، مانند دانشگاه محمد بن زايد براي هوش مصنوعي، ادغام کند.

جاه‌طلبي‌هاي فناورانه امارات شامل يک درخواست مهم از واشنگتن است: تأييد مجوز صادرات سالانه حدود 500 هزار تراشه پيشرفته هوش مصنوعي، که بخش قابل توجهي از آن براي G42 در نظر گرفته شده است.

در مقايسه، راهبرد هوش مصنوعي عربستان سعودي تا حدودي محتاطانه‌تر به نظر مي‌رسد و بيشتر بر توسعه قابليت‌هايي براي کاربرد‌هاي داخلي تمرکز دارد. شرکت آرامکو ديجيتال، سازمان داده و هوش مصنوعي عربستان (SDAIA) و تونوموس، زيرمجموعه شهر آينده‌نگر نئوم، ابعاد مختلف دستور کار فناوري پيشرفته کشور را حمايت مي‌کنند.

در ماه مه، عربستان قراردادي با انويديا براي خريد 18 هزار تراشه و توافق‌هايي ديگر با شرکت‌هاي AMD و Amazon Web Services اعلام کرد. با اين حال، ربات گفت‌وگوي اخير HUMAIN و برنامه‌هاي تسريع‌شده براي ساخت مراکز داده، نشانگر طرح‌هاي بلندپروازانه‌تر عربستان است.

تلاش‌هاي چندساله براي توسعه بخش‌هاي فناوري جذاب در منطقه، اکنون در حال به ثمر نشستن است. امارات و عربستان در شاخص‌هايي که قدرت محاسباتي، بلوغ و استعداد در حوزه هوش مصنوعي را مي‌سنجند، در حال ارتقا هستند.

روابط قوي با ايالات متحده - که مقصد اصلي استعداد‌هاي برتر در حوزه هوش مصنوعي است - همچنان براي جاه‌طلبي‌هاي فناورانه کشور‌هاي خليج فارس حياتي خواهد بود.

جاه‌طلبي‌هاي فناوري پيشرفته قطر نيز تمرکز فزاينده‌اي بر مراکز داده دارد. تأسيس مرکز محاسبات کوانتومي قطر در دانشگاه حمد بن خليفه در دوحه و ساير پروژه‌هاي مشترک، نشان‌دهنده علاقه رو به رشد قطر به رايانش کوانتومي است.

کويت، عمان و بحرين دستور کار‌هاي فناورانه‌اي نسبتاً محدودتر دارند، اما اين دولت‌ها همچنان مشتاق امضاي توافق با شرکت‌هاي چندمليتي فناوري هستند. براي نمونه، عمان در سپتامبر از ايجاد يک منطقه ويژه اقتصادي با تمرکز بر هوش مصنوعي به ارزش 250 ميليون دلار براي استارتاپ‌ها خبر داد؛ طرحي که بخشي از همکاري ميان شرکت افوق عمان و پرايم گروپ مصر است.

تعيين جزئيات

عوامل گوناگوني مي‌توانند همکاري‌هاي کليدي فناورانه ميان ايالات متحده و کشور‌هاي خليج فارس را پيچيده کرده و سرعت پيشرفت برنامه‌هاي فناوري منطقه را کاهش دهند.

محدوديت‌هاي اقتصادي ممکن است به‌طور بالقوه منابع مالي دولت‌ها را که براي طرح‌ها و پروژه‌هاي متمرکز بر فناوري اختصاص مي‌يابد، کاهش دهد.

همچنين اگر دولت آمريکا در روند صدور مجوز صادرات تراشه، شرايط سرمايه‌گذاري بيشتري اضافه کند، برنامه‌هاي پرهزينه هوش مصنوعي کشور‌هاي خليج فارس حتي گران‌تر خواهند شد. با اين حال، انتظار مي‌رود که بخش فناوري همچنان در اولويت هزينه‌هاي دولتي کشور‌هاي خليج فارس در آينده قابل پيش‌بيني باقي بماند.

مقاومت‌هاي بوروکراتيک در واشنگتن مي‌تواند روند تأييد را کند کرده يا دسترسي مستقيم کشور‌هاي خليج فارس به فناوري‌هاي پيشرفته آمريکايي را محدود کند و مقام‌هاي منطقه را در وضعيت دشواري قرار دهد.

نگراني‌هاي دوحزبي درباره نفوذ چين در کشور‌هاي خليج فارس يکي از عوامل اصلي مقاومت در برابر برخي ابعاد همکاري هوش مصنوعي ميان خليج فارس و ايالات متحده است.

افزون بر اين، مقام‌هايي در دولت آمريکا که به دنبال اتخاذ رويکرد «اول آمريکا» در سياست‌هاي هوش مصنوعي هستند، بعيد است پيشرفت سريع ديگر کشور‌ها در بهره‌گيري از پيشرفته‌ترين فناوري‌هاي آمريکايي را در اولويت قرار دهند.

خاورميانه همچنين مملو از درگيري‌ها، تنش‌ها و رقابت‌هاي گوناگون است. زيرساخت‌هاي نوپاي هوش مصنوعي همچنان در برابر حملات آسيب‌پذير هستند، هرچند در حال حاضر خطرات متوجه زيرساخت‌هاي فيزيکي قابل مديريت به نظر مي‌رسند.

قرار است محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي، در 18 نوامبر به واشنگتن سفر کند. همچنين شايعاتي وجود دارد مبني بر اينکه محمد بن زايد آل نهيان، رئيس امارات، و طحنون بن زايد آل نهيان، مشاور امنيت ملي او، نيز در پاييز امسال از کاخ سفيد ديدار خواهند کرد.

با وجود نشانه‌هاي مثبت از تداوم همسويي ميان ايالات متحده و کشور‌هاي خليج فارس در حوزه منافع فناورانه، دولت‌هاي خليج فارس احتمالاً تحت فشار خواهند بود تا براي کسب شفافيت بيشتر و تعميق همکاري‌ها تلاش کنند.