کلاس مجازي، متهم افت تحصيلي

آنها عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه درسي، بي‌انگيزگي و تنبلي دانش‌آموزان و اتلاف زمان آموزشي را از مهم‌ترين تأثيرهاي اين تعطيلات ناگهاني بيان مي‌کنند. به اعتقاد آنها هر چند سير آموزش به صورت مجازي ادامه پيدا مي‌کند اما کلاس‌هاي مجازي توان و قدرت کافي را براي ايجاد انگيزه در ميان دانش‌آموزان ندارند. بررسي‌ها نشان مي‌دهند تعداد روزهاي آموزشي در طول يک سال از 200 روز به کمتر از 150 روز رسيده است و اين تعطيلي‌ها تأثير نامطلوبي در يادگيري دانش‌آموزان گذاشته است. در اين ميان تعطيل بودن کلاس‌هاي درس مدارس فقط به آموزش کودکان ضربه نزده است بلکه به اذعان فعالان تربيتي تعطيلات ناگهاني بر روند تربيت کودک هم صدمه مي‌زند.

شهريه‌هايي که هوا مي‌شوند

چندي قبل جديدترين نتايج آزمون تيمز ( سنجش پيشرفت تحصيلي) 2023 منتشر شد که حکايت از ضعف دانش‌آموزان ايراني داشت. دکتر مسعود کبيري، مدير مرکز ملي مطالعات تيمز و پرلز ( سنجش سواد خواندن دانش آموزان ابتدايي) و هماهنگ‌کننده ملي مطالعات تيمز و پرلز ايران درباره نتايج اين آزمون گفت: «41 درصد دانش‌آموزان ايراني به نقطه 400، يعني پايين‌ترين سطح عملکرد نمي‌رسند و 21 درصد آنها بسيار ضعيف هستند. از هر 5 دانش‌آموز ايراني، 2 نفر اصلاً ياد نمي‌گيرند و 70 درصد دانش‌آموزان مدارس روستايي پسرانه به حداقل سطح يادگيري نمي‌رسند.» برخي از فعالان آموزشي و خانواده‌ها يکي از دلايل ضعيف بودن دانش‌آموزان در برخي از دروس را با آموزش مجازي مرتبط مي‌دانند.

سميه مادر رايان دانش‌آموز کلاس چهارم ابتدايي و يکي از منتقدان آموزش مجازي است او به «ايران» مي‌گويد: «زماني که قرار بود رايان پايه اول ابتدايي برود دوران همه‌گيري کرونا بود و پايه اول را به جاي پشت نيمکت کلاس پشت گوشي تلفن همراه گذراند. از کلاس دوم هم که بايد به مدرسه مي‌رفت، در نيمه دوم سال همواره با تعطيلي‌هاي آلودگي هوا مواجه شديم. روزهايي هم که به مدرسه مي‌روند معلم از نداشتن تمرکز و بي‌حوصله بودن بچه مدام گله مي‌کند. سؤال من از متوليان آموزشي اين است: بچه‌اي که روزي چند ساعت مدام بايد با معلمش از طريق تبلت و گوشي در ارتباط باشد و همزمان با دنياي اينترنت و انواع بازي‌هاي آنلاين آشنا شده است، چگونه مي‌تواند به راحتي سر کلاس درس بنشيند و فقط به معلم و آنچه او مي‌گويد توجه کند؟» اما اين همه ماجرا نيست؛ کلاس‌هاي مجازي به اعتقاد کارشناسان در برخي از کودکان استرس و اضطراب را هم افزايش مي‌دهد.

شقايق مادر دو پسر‌بچه ابتدايي است. او که شاغل است، مي‌گويد: «من هم دلم نمي‌خواهد بچه‌ها در هواي آلوده به مدرسه بروند اما دلم هم نمي‌خواهد که درس‌هايشان را ياد نگيرند. من يک پسر کلاس سومي و يک پسر کلاس اولي دارم. با اعلام هر تعطيلي برنامه هاي روزانه زندگيم به هم مي خورد چون خودم هم نمي‌توانم به سر کار بروم. اينترنت مدام قطع و وصل مي‌شود و با هر قطع و وصل شدن اينترنت پسر کلاس اولي‌ام گريه مي‌کند و دچار استرس مي‌شود. چون اعلام تعطيلي‌ها زياد شده يک هزينه هم به هزينه‌هاي زندگي‌مان اضافه شده است و مجبور شديم با چند نفر ديگر پرستار استخدام کنيم و 5 کودک را با يک پرستار تنها بگذاريم تا بتوانيم سر کار برويم و بچه‌ها هم بتوانند در کلاس آنلاين شرکت کنند.» والديني که کودکانشان را در مدارس غير‌دولتي و با هزينه‌هاي‌گزاف ثبت نام کرده‌اند هم از وضعيت اين روزهاي آنلاين شدن کلاس‌هاي درس گلايه دارند. حميد پدر نفس مي‌گويد: «امسال براي کلاس چهارم نزديک به 60 ميليون هزينه کرديم که بخش زيادي از آن به کلاس‌هاي فوق برنامه اختصاص داشت. مثلاً براي کلاس‌هاي رايانه و رباتيک و باشگاه ورزشي شهريه پرداخت کرديم و با توجه به اينکه بچه‌ها بيشتر نيمه دوم سال را تعطيل مي‌شوند، تکليف اين هزينه‌ها چيست و چه کسي پاسخگو است؟ به جاي مدام تعطيل کردن بچه‌ها نمي‌شود حداقل در مدارس دستگاه‌هاي تصفيه هوا نصب کنند تا بچه‌ها بتوانند سر کلاس درس حاضر شوند؟»

تعطيلي مختص ايران نيست

پايگاه «اسمارت اير» داده‌هاي آلودگي هوا در سال‌هاي 2021 و 2022 را براي 529 شهر بزرگ از 88 کشور جهان تجزيه و تحليل کرده‌ و در رتبه‌بندي به روز شده 2022 خود، «25 شهر آلوده جهان» را معرفي کرد. نتايج به دست آمده نشان مي‌دهد از 25 شهر آلوده جهان، 9 شهر در هند، 4 شهر در چين و 2 شهر در پاکستان قرار دارند. اگرچه تعطيلي مدارس تنها مختص ايران نيست و کشورهاي ديگر همچون چين، هند، پاکستان، بنگلادش و غيره نيز از اين سازوکار در مواقع بحراني استفاده مي‌کنند اما ايران جزو کشورهايي است که بيشترين تعطيلي مدارس را دارد. در کشورهاي توسعه يافته ايمن‌سازي مدارس به جاي تعطيلي در اولويت است. در اين کشورها مدارسي که نزديک به خيابان‌هاي شلوغ و پرترافيک هستند با کاشت موانع گياهي و درختان از دانش‌آموزان، معلمان و کارکنان مدارس حفاظت مي‌کنند. در هند بويژه در شهر دهلي، فعاليت دانش‌آموزان در فضاي باز و کلاس‌هاي تربيت‌بدني در هواي آلوده، ممنوع اعلام مي‌شود و در صورت تشديد آلودگي، مدارس را تعطيل مي‌کنند. بر پايه تحقيقي که دانشگاه ساري «Surrey» دانشگاه پژوهشي عمومي در گيلدفورد انگلستان» انجام داده، برخي اقدامات ساده مي‌تواند مواجهه با سموم را به نصف کاهش دهد.

بر پايه يافته‌هاي آنها، نصب يک صفحه سبز در امتداد ديوار پيرامون مدرسه، نصب دستگاه‌هاي تصفيه هوا در کلاس‌هاي درس و سازماندهي طرح‌هاي خياباني مدارس در ساعت‌هاي پر رفت‌وآمد، کيفيت هواي کلاس‌ها و زمين‌هاي بازي را بهبود مي‌بخشد. به اعتقاد محققان تصفيه‌کننده‌هاي هوا در کلاس‌هاي درس غلظت آلودگي داخلي را تا 57 درصد و طرح ساماندهي خيابان‌هاي اطراف مدارس و جلوگيري از تردد وسايل نقليه موتوري مقابل مدارس در زمان شروع و پايان کلاس‌ها غلظت ذرات را تا 36 درصد کاهش خواهد داد. صفحه‌هاي سبز در محدوده مدرسه نيز برخي از خطرناک‌ترين سطوح ذرات معلق را تا 44 درصد کاهش مي‌دهد.

آموزش حضوري جايگزين ندارد

دکتر حميلا بخشي روانشناس کودک که سال‌هاست در حوزه آموزش به کودکان فعاليت مي‌کند، مهم‌ترين عامل مشکلات امروز در حوزه آموزش کشور را تعطيلي‌هاي ناگهاني و آموزش مجازي مي‌داند و مي‌گويد: «تعطيلي مدارس و مهدهاي کودک وقتي مستمر انجام مي‌شود تأثير منفي دارد. آموزش مجازي به هيچ عنوان نمي‌تواند با آموزش حضوري قابل مقايسه باشد و مهم‌ترين عامل افت تحصيل دانش‌آموزان نيز همين مسأله است. زيرا بچه‌ها حالت‌هاي انگيزشي براي درس خواندن را از دست مي‌دهند. در واقع کلاس درس محيطي است که در بچه‌ها رقابت سالم ايجاد مي‌کند و بچه‌ها در کلاس درس سعي مي‌کنند در انجام تکاليف از هم پيشي بگيرند و اين امر در آموزش مجازي اتفاق نمي‌افتد و همين يکي از دلايل افت تحصيلي است. در آموزش مجازي با افت تحصيلي قابل توجهي مواجه‌ايم.»  اين فعال آموزشي آغاز دوره افت دانش‌آموزان را همزمان با دوره پاندمي کرونا ارزيابي مي‌کند و ادامه مي‌دهد: «کوويد 19 باعث شد کودکان شرايط جديدي را تجربه کنند. شرايطي که امروز مي‌بينيم به افت آموزشي آنها منجر شده است و شاهديم دانش‌آموزان در پايه سواد مقدماتي ضعف دارند چون از ابتدا ضعيف شروع کرده‌اند و تعطيلات مختلف هم مزيد بر علت شده است.» بخشي با بيان اينکه فعالان حوزه آموزشي در اين زمينه نگران هستند، مي‌گويد: «مشکلاتي مثل آلودگي هوا بايد اساسي حل شوند. بايد به اين سؤال‌ها پاسخ داده شود که اين تعطيلات تا کي و کجا قرار است ادامه پيدا کند چرا که اين شرايط هم از نظر آموزشي و هم از نظر تربيتي مشکلاتي را براي سيستم آموزشي ايجاد کرده است.»

اين فعال آموزشي با هشدار نسبت به ورود زودهنگام کودکان به فضاي مجازي ادامه مي‌دهد: «به دليل لزوم آموزش مجازي گوشي‌هايي مجهز به اينترنت را به ناچار در اختيار کودکان گذاشتيم و همين باعث شده تا آنها در معرض اطلاعاتي که مناسب با سن‌شان نيست قرار بگيرند. کودک امروز مي‌تواند در فضاي وب جست‌و‌جو و کنجکاوي کند و به اطلاعات مختلف دست پيدا کند.همه اين موارد در تربيت کودکان تأثيرگذار است.»

بخشي مي‌گويد: «متأسفانه در کلاس‌هاي آنلاين حضور خانواده‌ها کاملاً مشهود است و از آنجا که برخي از اوليا از تاب‌آوري لازم برخوردار نيستند، اگر کودک نتواند درسي را جواب بدهد، خودشان وارد بحث آموزش مي‌شوند. خودشان تکاليف بچه را مي‌نويسند، عکس مي‌گيرند و مي‌فرستند. همين موضوع باعث شده تا آموزش تبديل به نوعي والدگري شود و والدين هم از پدري و مادري کردن دور شده و در بحث آموزش مجازي والد معلم شده‌اند. اين يعني سر کلاس حاضر مي‌شوند و مي‌نشينند و حتي سيستم آموزش و نحوه تدريس معلم را هم زير سؤال مي‌برند.

بيشتر جنجال‌هاي عدم پذيرش معلم در کلاس‌هاي آنلاين شروع مي‌شود چون در کلاس درس حضوري والدين حضور ندارند ولي در آموزش مجازي آنها حضور دارند چه بسا پدر بزرگ و مادربزرگ‌ها هم سر کلاس مجازي مي‌آيند و وارد بحث آموزش شده و جاي کودک جواب مي‌دهند و تکليفش را مي‌نويسند. همين باعث لوث شدن بحث آموزش مي‌شود و مي‌بينيم بچه‌ها انگيزه لازم را براي درس خواندن ندارند و از اينکه کسي به جاي آنها مشق بنويسد و جواب سؤال بدهد، لذت هم مي‌برد.»

منبع: روزنامه ايران