چگونه معنويت ماه رمضان را ذخيره کنيم؟

براي حفظ اين ذخاير معنوي ماه رمضان لازم است که اوّلاً «نگذاريم صاعقه‌ي گناه، اين خرمن ارزشمند محصول را آتش بزند و از بين ببرد.» و ثانياً «راه خدا را، راه توجه را، راه صفاي نفس را، راه انس با قرآن را، راه باز نگهداشتن رابطه‌ي خود با خدا، درد دل کردن با خدا و گفتن به خدا را به روي خودمان باز نگه داريم.»

اين نوشتار توصيه‌هاي رهبر معظم انقلاب درباره حفظ سرمايه‌هاي معنوي حاصل از ماه رمضان را بازخواني مي‌کند:

 ماه تمرين و تقويت اراده

ماه رمضان به معناي جامع و واقعي کلمه، ماه مبارکي است، زيرا «از جوانب مختلف، اين ماه قابليت‌هاي معنوي دروني انسان را رشد مي‌دهد و ارتقاء مي‌دهد.» 1403/1/15 فرصتي براي تعالي انسان در دو بعد فردي و اجتماعي است، زيرا «ارتقاء افراد در جامعه به ارتقاء جامعه مي‌انجامد.» 1403/1/15 يکي از جنبه‌هاي ارتقاء و رشد، روزه است: «روزه‌ي ماه رمضان قدرت خويشتن‌داري انسان را در مقابل خواهش‌هاي نفساني بالا مي‌برد.» 1403/1/15، زيرا روزه توان «تمرين تقويت اراده، تقويت روح، مهار کردن خواهش‌هاي تمام‌نشدني نفْس.» 1403/1/15 را به انسان مي‌دهد، به تعبير ديگر «روزه، مظهر گذشت از خواسته‌ها هست.» 1383/8/6

 ماه ياد و ذکر خدا

دعا و نماز، هم جلوه‌هايي از ياد خدا هستند که مايه‌ي سعادت و رشد انسان مي‌شوند: «اين دعا‌هايي که در ماه رمضان وارد است... دل انسان را مستغرق ميکند در ياد خدا.» 1403/1/15 «عمده‌ي خاصيّت نماز... ذکر الهي است، ياد خدا است که مايه‌ي سعادت... و مايه‌ي دوري از گناه است.» 1403/1/15 از طرف ديگر، ذکر خدا «تأثيرات معجزآسائي بر روي دل انسان دارد؛ دل‌هاي مرده را زنده مي‌کند.» 1387/6/29‌وسيله‌ي ارتقاء ديگر، تلاوت قرآن است البته «تلاوت قرآني مطلوب است که انسان با تدبر بخواند و کلمات الهي را بفهمد، که به نظر ما مي‌شود فهميد.» 1384/7/17، زيرا «وقتي به ما مي‌گويند تدبّر کنيد، معنايش اين است که خدايي که خالق ما است، مي‌داند ما ظرفيّت رسيدن به آن عمق را داريم، وَالّا نمي‌گفتند تدبّر کنيد.» 1402/12/22 و «تلاوت قرآن براي کساني که تدبّر در قرآن بکنند، به معناي اتّصال به درياي بيکران معارف اسلامي است.» 1403/1/15

 ماه استغفار و احسان

استغفار يکي ديگر از جنبه‌هاي ارتقاء و رشد است: «آمرزش الهي به معناي اصلاح خطاهاست؛ به معناي جبران کردن ضربه‌هايي است که بر خودمان و بر ديگران وارد کرديم.» 1384/8/8 و توبه «مخصوص مسائل شخصي هم نيست؛ توبه‌ي در گناهِ شخصي يک مقوله است، توبه‌ي در گناهِ اجتماعي هم يک مقوله است.» 1403/1/15 البته «اصلاح لازمه‌ي توبه است.» 1384/8/8 يعني «بايد سعي کنيم آثار و تبعات آن خطا را هم برطرف کنيم.» 1403/1/15 از طرفي «ماه رمضان يک فرصت فوق‌العاده‌اي براي ترميم است.» 1403/1/15 ترميم جراحت‌هايي که در طول سال بر اثر گناهان بر روح و جان انسان وارد مي‌شود و ما «بايد بتوانيم ان‌شاءالله از اين ماه با روح سالم خارج بشويم.» 1493/1/15، چون «بهره‌مندي نيکو از زندگي، با استغفار و توبه و آمرزش‌طلبي از خداي متعال حاصل خواهد شد.» 1384/8/8 علاوه بر اين، ماه رمضان «ماه احسان است.» 1400/1/25 «ماه کمک به ديگران است... ماه مهرباني است، ماه افطار است.» 1403/1/15 در ماه رمضان «روحيه‌ي کمک به انسان‌ها، روحيه‌ي تعاون در ميان مردم رواج پيدا مي‌کند. خودخواهي‌هاي انسان به نفع ديگرخواهي‌ها مغلوب مي‌شود.» 1378/7/10

عيد فطر، عيد امت واحده

اما يکي از برکات و امتيازات ويژه مرتبط با ماه مبارک رمضان، نعمت عيد فطر است. «عيد فطر مايه‌ي شرافت و کرامت است، براي وجود مقدّس نبيّ مکرّم، يعني براي اسلام و جامعه‌ي اسلامي ذخيره است.» 1379/3/25 البته حد و اندازه شرف امت اسلامي به چگونگي رفتار مسلمانان در موقعيت‌ها و مناسبت‌ها بستگي دارد و در صورت هوشياري «ملت‌هاي مسلمان مي‌توانند ماه رمضان و عيد فطر را وسيله‌اي قرار بدهند براي عزت؛ نردباني قرار بدهند به سمت علوّ معنوي و مادي و عزت دنيا و آخرت.» 1391/5/29 علاوه بر اينها، در عيد فطر، مردم به دو رکن اساسي توحيد و وحدت دعوت شده‌اند: «توحيد در همين ذکر عميق و پُرمعنايي است که در نماز عيد وجود دارد.» 1395/4/16 «وحدت هم که در واقع از همين توحيد سرچشمه ميگيرد، همدلي مسلمان‌ها است.» 1395/4/16 به عبارت ديگر «عيد فطر عيد امت واحده است.» 1393/5/7 و «معناي اين، نگاه امت‌سازِ دين مقدس اسلام و تعاليم پيامبر بزرگوار است.» 1393/5/7

بزرگترين درس عيد سعيد فطر اتحاد دنياي اسلام است. وجود صفوف واحدِ نماز جماعت نشان دهنده‌ي «يک پيوند معنوي و قلبي ميان امت مسلمان است.» 1389/6/19 در واقع عيد فطر هديه‌اي از جانب خداوند متعال براي امت اسلامي است و مسلمانان بايد از اين هديه الهي استفاده شخصي و عمومي کنند «استفاده شخصي، به معناي راه دادن نور معرفت و توبه و انابه به دل‌هاي خودمان.»‌1380/9/25 و استفاده‌ي عمومي يعني «دنياي اسلام از عيد فطر به عنوان يک نقطه اتّحاد، تنبّه و بازگشت به خود و خدا استفاده کند.» 1380/9/25 «اين چيزي است که امروز دنياي اسلام به آن نيازمند است.» 1380/9/25، زيرا تفرق مهم‌ترين علت گرفتاري‌هاي دنياي اسلام است و «مسلمين اگر با هم مجتمع باشند، دل آنها هم گرم خواهد شد و مرعوب دشمنان خود قرار نميگيرند.» 1380/9/25 پس مسلمانان در روز عيد فطر بايد به دنبال آن نقاطي باشند که «همه‌ي آحاد مسلمان را در شرق و غرب دنياي اسلام، از هر مليتي، با هر نژادي، با هر زباني و با هر فرهنگي، گرد محور توحيد و کلمه‌ي متعالي اسلامي جمع کند.» 1376/11/9

عيد محاسبه

«در روز عيد، مسلمانان بايد به خود بنگرند و ببينند که از ضيافت الهي در ماه مبارک رمضان، چه استفاده و بهره‌اي برده‌اند.» 1369/2/7 ماه مبارک رمضان فرصتي براي کسب دستاورد‌هاي روحي و معنوي بسيار براي انسان‌هاي باسعادت است: «انس و مناجات با خدا» 1390/6/9، «نماز جماعت اول وقت» 1389/6/19، «انس با قرآن»‌1391/5/29، «رقّت قلب و اراده و صفا و خلوص» 1373/12/11، «خودسازي و تقوا» 1369/2/7، «توجّه و تذکّر به معنويّت، آشنا شدن با بسياري از معارف الهي و اسلامي، و ضربه‌ي به دشمن در روز قدس» 1402/2/2 از جمله اين ذخاير معنوي هستند که برخي از آنها نه فقط براي يک سال بلکه در مواردي براي سراسر عمر داراي برکات خواهد بود؛ بنابراين در اين روز بايد «به اين حساب رسيدگي کنيد و اگر ديديد که در ماه رمضان دستاوردي پيدا کرده‌ايد سعي کنيد آن را در طول سال حفظ کنيد. 1369/2/7 چراکه «اين‌ها ذخيره‌ي معنوي است» 1402/2/2 از طرفي اين سلوک رمضاني بايد «در رفتار‌هاي شخصي ما اثر کند... هم در رفتار‌هاي عمومي و اجتماعيِ ما بايستي اثر بگذارد، هم در رفتار علمي ما، رفتار دانشگاهي ما، رفتار حکومتي ما، رفتار سياسي ما بايستي تأثير بگذارد.» 1400/2/21

 راه حفظ ذخاير معنوي ماه رمضان

البته براي حفظ اين ذخاير گران‌بها لازم است که اوّلاً «نگذاريم صاعقه‌ي گناه، اين خرمن ارزشمند محصول را آتش بزند و از بين ببرد.» 1390/6/9 ثانياً «راه خدا را، راه توجه را، راه صفاي نفس را، راه انس با قرآن را، راه باز نگهداشتن رابطه‌ي خود با خدا، درد دل کردن به خدا و گفتن به خدا را به روي خودمان باز نگه داريم.» 1390/6/9 به عبارت بهتر با استمرار اين حالت، اين ذخيره‌ها را حفظ کنيم. چرا که: «اين ماه، تمرين رياضت بود، تمرين توجّه به خدا بود؛ از اين تمرين حدّاکثر استفاده را بکنيد، اين ذخيره را براي خودتان نگه داريد.» 1396/4/5 در اين صورت «رضاي الهي و رحمت الهي شامل حال شما خواهد شد.» 1396/4/5