چين آن‌قدر درخت کاشته که نقشه توزيع آب کشور دگرگون شده است

آري استال، استاديار اکوسيستم‌هاي مقاوم در دانشگاه اوترخت هلند و يکي از نويسندگان مطالعه، به لايوساينس گفت: «متوجه شديم تغييرات پوشش زمين باعث بازتوزيع آب مي‌شود. چين در چند دهه گذشته اقدام به سبزسازي وسيع کرده و به‌طور فعال اکوسيستم‌هاي پررونق را بازسازي کرده است. اين اقدامات همچنين چرخه آب را دوباره فعال کرده‌اند.»

استال توضيح مي‌دهد که سه فرآيند اصلي، آب را بين قاره‌هاي زمين و جو جابه‌جا مي‌کنند: تبخير و تعرق آب را به بالا مي‌برند، در حالي که بارش آن را دوباره به زمين بازمي‌گرداند. تبخير، آب را از سطوح و خاک‌ها حذف مي‌کند و تعرق، آبي را که گياهان از خاک جذب کرده‌اند، خارج مي‌کند. اين دو فرآيند با هم «تبخير و تعرق» ناميده مي‌شوند و ميزان آن با پوشش گياهي، دسترسي به آب و مقدار انرژي خورشيدي که به زمين مي‌رسد، تغيير مي‌کند.

بزرگ‌ترين طرح کاشت درخت چين، ديوار سبز بزرگ در مناطق خشک و نيمه‌خشک شمال کشور است. اين پروژه که از سال 1978 آغاز شد، با هدف کندکردن گسترش بيابان‌ها اجرا شد. درطول پنج دهه گذشته، اين طرح پوشش جنگلي چين را از حدود 10 درصد در سال 1949 به بيش از 25 درصد افزايش داده است.

از ديگر پروژه‌هاي بزرگ سبزسازي در چين مي‌توان به «برنامه تبديل زمين‌هاي کشاورزي به جنگل و مرتع» و برنامه حفاظت از جنگل‌هاي طبيعي اشاره کرد که هر دو در سال 1999 آغاز شدند. برنامه نخست با ايجاد انگيزه براي کشاورزان، آن‌ها را تشويق مي‌کند تا زمين‌هاي کشاورزي خود را به جنگل و مراتع تبديل کنند، در حالي که برنامه حفاظت از جنگل‌هاي طبيعي، بهره‌برداري چوبي در جنگل‌هاي اوليه را ممنوع و بازسازي جنگل‌ها را ترويج مي‌کند.

به‌طور کلي، طرح‌هاي بازسازي اکوسيستم در چين مسئول 25 درصد از افزايش خالص سطح برگ در جهان بين سال‌هاي 2000 تا 2017 هستند.

اما سرسبزسازي مجدد به‌طور چشمگيري چرخه آب در چين را تغيير داده و هم تبخير و تعرق و هم بارش را افزايش داده است. پژوهشگران براي بررسي اين تأثيرات، از داده‌هاي تبخير و تعرق، بارش و تغييرات کاربري زمين از منابع مختلف استفاده کردند و همچنين يک مدل رديابي رطوبت جوي را به‌کار گرفتند.

نتايج نشان داد که ميزان تبخير و تعرق بيشتر از بارش افزايش يافته و بخشي از آب به جو منتقل شده است بااين‌حال، اين الگو در سراسر چين يکسان نيست، زيرا بادها مي‌توانند آب را تا 7000 کيلومتر از منبعش جابه‌جا کنند، بنابراين تبخير و تعرق در يک منطقه اغلب روي بارش در مناطق ديگر تاثير دارد.

پژوهشگران دريافتند که گسترش جنگل‌ها در منطقه موسمي شرقي چين و بازسازي مراتع در ساير مناطق کشور، تبخير و تعرق را افزايش داده است، اما بارندگي فقط در منطقه فلات تبت افزايش يافته و در ساير مناطق دسترسي به آب کاهش يافته است. استال مي‌گويد: «با وجود فعال‌تر شدن چرخه آب، در مقياس محلي بيش از گذشته آب از دست مي‌رود.»

اين موضوع پيامدهاي مهمي براي مديريت آب دارد، زيرا منابع آب در چين از قبل به‌طور نامتناسب توزيع شده‌اند. طبق اين مطالعه، شمال کشور تنها حدود 20 درصد از منابع آب را در اختيار دارد، اما 46 درصد جمعيت و 60 درصد زمين‌هاي قابل کشت را در خود جاي داده است.

دولت چين در تلاش است اين مشکل را حل کند، اما به باور پژوهشگران، اگر تأثير سرسبزسازي مجدد بر توزيع آب در نظر گرفته نشود، اين اقدامات احتمالاً موفق نخواهند بود.

بازسازي اکوسيستم‌ها و جنگل‌کاري در کشورهاي ديگر نيز مي‌تواند چرخه آب را تغيير دهد. استال مي‌گويد هرگونه تغييري در پوشش زمين بايد جداگانه ارزيابي شود تا مشخص شود براي منابع آب سودمند است يا خير؛ زيرا نتيجه اين تغييرات به اين بستگي دارد که آب تبخيرشده در چه مناطقي و تا چه اندازه دوباره به‌صورت بارش بازگردد.

پژوهش در ژورنال Earth’s Future منتشر شده است.