چهل حديث گهربار از امام رضا عليه السلام

از امام موسي کاظم (عليه السلام) نقل شده است که بارها به فرزندان خود مي‌فرمود: «علي بن موسي، برادرت، عالم فرهيخته آل محمد (ص) است، پس مي‌تواني از او درباره دينت بپرسي. آنچه را که به تو مي گويد، حفظ کن، زيرا من بيش از يک بار از پدرم جعفر بن محمد شنيده ام که مي گفت: عالم آل محمد در صلب توست، اي کاش او را ملاقات مي کردم».

از ابراهيم بن عباس صولي نقل شده است که مي‌گويد: «هرگز نديدم که امام رضا (عليه‌السّلام) به سؤالي که از او مي‌رسيد، پاسخي نداشته باشد، و معاصر او را داناتر از او نديدم. مامون تقريباً با سؤال از همه چيز، او را مورد آزمايش قرار مي داد و هميشه جواب او را مي داد و پاسخ و الگوي او هميشه برگرفته از قرآن کريم
بود».

در ادامه احاديث گهربار از امام رضا (عليه السلام) را مي خوانيم به اميد آنکه توفيق عمل به اين احاديث را در زندگي خود داشته باشيم.

 

حديث اول: كمـال ايمـان

 قال الرضا عليه السلام:

لا يَسْتَكْمِلُ عَبْدٌ حَقيقَةَ الايمـانِ حَتّى تَكُونَ فيهِ خِصالٌ ثـَلاثٌ: اَلتـَفـَقـُّهُ فىالدّينِ، وَ حُسْنُ التَّقْديرِ فِى الْمَعيشَةِ وَالصَّبْرُ عَـلَى الرَّزايا.

[تحف العقول، ص 446.]

امام رضا عليه السلام فرمود: هيـچ بنده اى به كمال حقيقى ايمان نمى رسد، تا اينكه اين سه خصلت در او باشد: دين شـناسى. اندازه و برنامه ريزى در زندگى. شكيبايى بر سختيها و ناملايمات.

 

حديث دوم: مراحل سه‏گانه ايمـان

وَ عَنِ الرِّضا عليه السلام:

اَلاْءيمـانُ هـُوَ مَعْرِفـَةٌ بِالْقـَلْبِ وَ اِقْرارٌ بِالّلِسانِ وَ عَمَلٌ بِالْأرْكانِ.

[تحف العقول، ص 422.]

امام رضا عليه السلام فرمود: ايمان عبارت است از: شناخت قلبى، اعتراف زبانى، عمل با اعضاء وجوارح

 

حديث سوم: نشـانه‏ هاى مـؤمن

وَ قالَ الرِّضا عليه السلام:

اَلْمُؤمِنُ اِذا غَضِبَ لَمْ يُخْرِجْهُ غَضَبُهُ عَنْ حَقٍّ، وَ اِذا رَضِىَ لَمْ يُدْخِلْهُ رِضاهُ فى باطِلٍ، وَ اِذا قَدَرَ لَمْ يَأْخُذْ اَكْثَرَ مِنْ حَقِّهِ.

[بحار الانوار، ج 75، ص 355.]

امام رضا عليه السلام فرمود: مؤمن، هرگاه خشمگين شود، غضبش او را از حق بيرون نمى برد و هرگاه خرسند شود، خوشنوديش او را به باطل نمى كشاند و هرگاه قدرت يابد، بيش از حق خودش بر نمى دارد.

 

حديث چهارم: عشـق آل محـمّد صلى ‏الله‏ عليه‏ و‏آله

وَ عَن أبِى الحَسَن الرِّضا عليه السلام:

لايُحِبُّنا كافِرٌ وَلا يُبْغِضُنا مُؤْمِنٌ، وَ مَنْ ماتَ وَهُوَ يُحِبُّنا كانَ عَلَى اللّه ِ حَقّا اَنْ يَبْعَثَهُ مَعَنا.

[مسند الامام الرضا عليه السلام ، ج 1، ص 358.]

امام هشتم عليه السلام فرمود: هيچ كافرى ما را دوست نمى دارد و هيچ مؤمنى دشمن ما نمى شود. هركس با محبّت ما اهل بيت بميرد، بر خداوند حتمى است كه او را در قيامت با ما برانگيزد.

 

حديث پنجم: رهـبرى

وَ قالَ الرِّضا عليه السلام:

اِنَّ الإمامَةَ زِمامُ الدّينِ وَ نِظامُ الْمُسْلِمينَ وَ صـَلاحُ الدُّنيـا وَ عِـزُّ الْمـُؤْمِنينَ.

[اصول كافى، ج 1، ص 200.]

امام رضا عليه السلام فرمود: امامت و رهبرى، رشته دارى دين و نظام بخشى مسلمانان است و مـوجب اصـلاح دنيـا و عزّت و سربلندى مؤمنان است.

 

حديث ششم: زائـر امـام رضــا عليه ‏السلام

وَ عَنِ الرِّضا عليه السلام:

اِنَّ زُوّارَ قَبْرى لَأَكْرَمُ الْوُفُودِ عَلَى اللّه ِ يَوْمَ الْقِيامَةِ، وَ ما مِنْ مُؤْمِنٍ يَزُورُنى فَيُصيبُ وَجْهَهُ مِنَ الْماءِ اِلاّ حَرَّمَ اللّه ُ تَعالى جَسَدَهُ عَلَى النـّارِ.

[عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج 2، ص 248.]

امام رضا عليه السلام فرمود: زائران قبرم از گرامى ترين گروههايى اند كه روز قيامت، بر خدا وارد مى شوند. هيچ مؤمنى نيست كه مرا زيارت كند و در راه زيارتم بر چهره اش قطره آبى بچكد، مگر آنكه خداى متعال، بدن او را بر آتش دوزخ حرام مى كند.

 

حديث هفتم: ولايـت و بـرائت

وَ عَنِ الرِّضا عليه السلام:

حـُبُّ اَوْلِياءِ اللّه ِ واجِبٌ وَ كَذلِكَ بُغْضُ اَعْدائِهِمْ وَ الْبَرائَةُ مِنْهُمْ وَ مِنْ اَئِمَّتِهِمْ.

[وسائل الشيعه، ج11، ص433.]

امام رضا عليه السلام در نوشته خود به مأمون، فرموده است: دوستى با دوستان خدا واجب است، همچنين دشمن داشتن و بيزارى جستن از دشمنان دوستان خدا و سران آنان واجب است.

 

حديث هشتم: زيـارت شيـعيان

وَ عَن أبِى الحَسَن الرِّضا عليه السلام:

مَنْ لَمْ يَقْدِرْ عَلى زِيارَتِنا فَلْيَزُرْ صالِحى مَوالينا يُكْتَبْ لَهُ ثَوابُ زِيارَتِنا.

[مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 2، ص 254.]

از امام رضا عليه السلام روايت است: هركس نتـواند ما را زيـارت كنـد، دوستان و پيروان شايسته ما را زيارت كند، تـا پاداش زيـارت مـا برايش نوشـته شـود.

 

حديث نهم: بهـترين بنـدگان

سُئِلَ عَنْ خِيارِ الْعِبادِ، فَقالَ عليه السلام:

اَلَّذينَ اِذا اَحْسَنُوا اسْتَبْشَرُوا، وَاِذا اَساؤُوا اسْتَغْفَرُوا، وَ اِذا اُعْطُوا شَكَرُوا، وَ اِذَا ابْتَلَوْا صَبَرُوا، وَ اِذا غَضِبُوا عَفَوا.

[مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 1 ص 284.]

از حضرت رضا عليه السلام درباره بهترين بندگان پرسيدند. حضـرت فـرمــود: آنان كه هرگاه نيكى مى كنند، خوشحال مى شوند، هرگاه بدى مى كنند، استغفار مى كنند، هرگاه چيزى به آنان داده مى شود، سپاس مى گويند، هرگاه مبتلا و گرفتار مى شوند، شكيبايى مى كنند، و هرگاه خشمگين مى شوند، عفو و گذشت مى كنند.

 

حديث دهم: بهـره زنـدگى

اِنَّ اَبَاالحَسَنِ عليه السلام سُئِلَ عَنْ اَفْضَلِ عَيْشِ الدُّنْيا، فَقالَ:

سِـعَةُ الْمَنْزِلِ وَ كَثْرَةُ الْمُحِـبّينَ.

[بحار الانوار، ج 71، ص 177.]

از حضرت رضا عليه السلام پرسيدند: بهترين خوشى و لذّت دنيا چيست؟ فــرمـود: خـانه وسـيع و بسـيارى دوسـتان.

 

حديث يازدهم: شـكر خالق و مخلوق

وَ قالَ عَلِىُّ بنُ مُوسى عليه السلام:

مَنْ لَمْ يَشْكُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقينَ، لَمْ يَشْكُرِ اللّه َ عَزَّ وَ جَلَّ.

[عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج 2، ص 27.]

امام رضا عليه السلام فرمود: هركس كه صاحبان نعمت و نيكى را از مردم، تشـكّر و سـپاس نـكنـد، خداى متعال را هم سپاس نكرده است.

 

حديث دوازدهم: دوسـتى بيست سـاله

وَ قالَ الرِّضا عليه السلام:

مَـوَدَّةُ عِشْـرينَ سَنَـةً قَرابَـةٌ.

[بحار الانوار، ج 71، ص 175.]

ابراهيم بن عباس مى گويد شنيدم كه حضرت رضا عليه السلام مى فرمود: دوسـتى بيست سـال، در حكم خويشاوندى است.

 

حديث سيزدهم: عـرضه اعمال بر پيامبر صلى ‏الله‏ عليه‏ و‏آله

وَ عَنِ الرِّضا عليه السلام:

تُعْرَضُ عَلى رَسُولِ اللّه ِ عَلَيْهِ وَآلِهِ السَّلامُ اَعْمالُ اُمَّتِهِ كُلَّ صَباحٍ اَبْرارِها وَ فُجّارِها، فَاحْـذَرُوا.

[مسندالامام الرضا عليه السلام، ج 1، ص 339.]

از امام رضا عليه السلام روايت شده است: كارهاى امّت پيامبر صلي الله عليه و آله، چه نيكان و چه بدكاران، هر بامداد به محضر رسول خدا صلي الله عليه و آله گزارش و عرضه مى شود، پس حذر كنيد!

 

حديث چهاردهم: نـكوهش مـال انـدوزى

وَ عَنِ الرِّضا عليه السلام:

لا يَجْتَمِعُ الْمالُ اِلاّ بِخِصالٍ خَمْسٍ: بِبُخْلٍ شَديدٍ وَ اَمَلٍ طَويلٍ وَ حِرْصٍ غالِبٍ وَقطيعَةِ الرَّحِمِ وَ ايثارِ الدُّنْيا عَلَى الآخِرَةِ.

[كشف الغمّه، ج 3، ص 84.]

از سخنان امام رضا عليه السلام: هـرگز ثروت جمع و اندوخته نمى گردد، مگر بـا پنـج خـصلت: بخـل شـديد، آرزوى دور و دراز، حـرصِ غالب، قطع رحـم و برگزيدن دنيا بر آخـرت.

 

حديث پانزدهم: تفـريحـات سـالم

وَ قالَ الرِّضا عليه السلام:

اِجْعَلُوا لِأَنْفُسِكُمْ حَظّا مِنَ الدُّنْيا، بِاِعْطائِها ماتَشْتَهى مِنَ الْحَلالِ وَ مالَمْ يَنَلِ المُرُوَّةَ وَلاسَرَفَ فيهِ، وَاسْتَعينوُا بِذلِكَ عَلى اُمُورِالدّينِ.

[فقه الرضا عليه السلام، ص 337.]

امام رضا عليه السلام فرمود: براى خودتـان بهره اى از دنيـا قرار دهـيد، به اينكه خواسته هاى دل را از حلال به آن بدهيد، تا حدّى كه مروّت را از بين نبرد و اسراف در آن نباشد، و بدين وسيله، بر كارهاى دين، كمك بجوييد.

 

حديث شانزدهم: گـناه نـو، بـلاى نـو

سَمِعتُ الرِّضا عليه السلام يَقُولُ:

كُلَّما اَحْدَثَ الْعِبادُ مِنَ الذُّنُوبِ ما لَمْ يَكُونُوا يَعْمَلُونَ، اَحْدَثَ اللّه ُ لَهُمْ مِنَ الْبَلاءِ ما لَمْ يَكُونُوا يَعْرِفُونَ.

[وسائل الشيعه، ج 11، ص 240.]

از عباس بن هلال شامى است كه، شنيدم امام رضا عليه السلاممى فرمود: هـرگاه كه بندگان، گناهان تازه پـديد آورنـد كه قبلاً مرتكب نمى شدند، خداوند بلاى تازه اى برايشان پيش مى آورد كه قبلاً نمى شناختند.

 

حديث هفدهم: همسـر شـايسـته

وَ عَن عَلِىِّ بنِ مُوسَى الرِّضا عليه السلام:

ما اَفادَ عَبْدٌ فائِدَةً خَيْرا مِنْ زَوْجَةٍ صالِحَةٍ اِذا رَآها سَرَّتْهُ وَ اِذا غابَ عَنْها حَفِظَتْهُ فى نَفْسِها وَ مالِهِ.

[مسند الامام الرضا عليه السلام، ج 2، ص 256.]

از امام رضا عليه السلام روايت است: بنده مؤمن، هيچ بهره اى نبرده كه بهتر از همسر خوب و شايسته اى باشد كه هنگام حضور شوهر، مايه خوشحالى او باشد و در غياب شوهر، نگهدار ناموس و مال او باشد.

 

حديث هجدهم: احـترام پــدر

وَ قالَ الرِّضا عليه السلام:

عَلَيْكَ بِطاعَةِ الأَبِ وَ بِرِّهِ وَ التَّواضُعِ وَ الخُضُوعِ وَالاْءعْظامِ وَ الاْءكْرامِ لَهُ وَ حَفْضِ الصَّوْتِ بِحَضْرَتِهِ.

[فقه الرضا عليه السلام، ص 334.]

امام رضا عليه السلام فرمود: بر تو باد كه از پدر، فرمانبردارى كنى، به او نيكى كنى، در برابرش فروتنى و كرنش و بزرگداشت و احترام داشته باشى و صدايت را در حضور او پايين بياورى.

 

حديث نوزدهم: توسـعه بر خـانواده

وَ قالَ أبُوالحَسَن الرِّضا عليه السلام:

يَنْبَغى لِلرَّجُلِ اَنْ يُوَسِّعَ عَلى عِيالِهِ لِئـَلاّ يَتَمـَنَّوْا مـَوْتـَهُ.

[من لا يحضره الفقيه، ج 23، ص 68.]

امام رضا عليه السلام فرمود: سزاوار است كه مرد، در هزينه ها و خرجها بر خانواده خود توسعه و گشايش دهد، تا آرزوى مرگش را نداشته باشند.

 

حديث بيستم: برخـورد با مـردم

وَ قالَ الرِّضا عليه السلام:

اِصْحَبِ السُّلْطانَ بِالْحَذَرِ، وَ الصَّديقَ بِالتَّواضُعِ، وَ الْعـَدُوَّ بِالْحـَذَرِ، وَ الْعامَّةَ بِالْبِشْـرِ.

[بحار الانوار، ج 75، ص 355.]

امام رضا عليه السلام فرمود: با حاكم، با احتياط همنشينى كن، با دوسـت هـمراه با تواضـع، با دشمن، همراه با هشيارى و پرهيز، و با عمـوم مـردم با خوشـرويى.

 

حديث بيست و يک: يـارى ناتـوان

وَ قالَ عَلِىُّ بنُ مُوسى عليه السلام:

عَوْنُكَ لِلضَّعيفِ مِنْ اَفْضَلِ الصَّدَقَةِ.

[تحف العقول، ص 446.]

امام رضا عليه السلام فرمود: از بهـترين نـوع صـدقـه، يارى كردن تو نسبت به ناتوان است.

 

حديث بيست و دوم: كمـك به ديـگران

وَ عَنِ الرِّضا عليه السلام:

مَـنْ فَـرَّجَ عـَنْ مُـؤمِنٍ فَرَّجَ اللّه ُ عَنْ قَلْبِهِ يَوْمَ الْقِيامَةِ.

[اصول كافى، ج 2، ص 200.]

از امام رضا عليه السلام روايت است: كسى كه گِره از كار مؤمنى بگشايد و شادش كند، خداوند هم در روز قيامت، كارِ بسته او را مى گشايد.

 

حديث بيست و سوم: مـرز اطاعت والـدين

وَ عَنِ الرِّضا عليه السلام:

بِرُّ الْوالِدَيْنِ واجِبٌ وَاِنْ كانا مُشْرِكَيْنِ وَ لا طاعَةَ لَهُما فى مـَعْصِيَةِ الْخـالِقِ.

[بحار الانوار، ج 71، ص 72.]

در نوشته امام رضا عليه السلام به مأمون آمده است: نيكى به پدر و مادر واجب است، هرچند مشرك باشند، ولى در راه معصيت آفريدگار، اطاعتى از آن دونيست.

 

حديث بيست و چهارم: صـله رحِم

وَ قالَ أبُوالحَسَن الرِّضا عليه السلام:

يـَكُونُ الرَّجـُلُ يَصِلُ رَحِمَهُ فَيَكُونُ قَدْ بَقِىَ مِنْ عُمْرِهِ ثَلاثُ سِنينَ، فَيُصَيِّرُهَا اللّه ُ ثَلاثينَ سَنـَةً وَ يَفْعـَلُ اللّه ُ ما يَشـاءُ.

[اصول كافى، ج 2، ص 150.]

امام رضا عليه السلام فرمود: گـاهى كسى صـله رحـم مى كنـد، در حالى كه از عمرش سه سال باقى است. خـداونـد (بـه خـاطر ايـن عمـل) باقى مانده عمر او را سى سال مى كند و خــدا آنچـه بخـواهد مى كنـد.

 

حديث بيست و پنجم: حديث پاكــيزگى

وَ قالَ الرِّضا عليه السلام:

مِنْ اَخـْلاقِ الأَنْبِياءِ التـَّنَظـُّفُ.

[تحف العقول، ص 442.]

امام رضا عليه السلام فرمود: تميـزى و پاكـيزگى از اخـلاق پـيامبران است.

ادامه دارد