چرا غربي‌ها به دنبال تعطيلي غني‌سازي اورانيوم در ايران هستند؟

با اين حال، در روزهاي اخير، شاهد موضع‌گيري هاي متعدد مقام هاي ارشد آمريکايي با محوريت اين مساله بوده‌ايم که ايران در قالب هرگونه توافق جديد، بايد غني سازي اورانيوم در داخل را به کل تعطيل کند و از آن صرف‌نظر نمايد. به طور خاص، مارک روبيو وزير خارجه آمريکا گفته است که توافق خوب از نگاه آمريکا يعني صفر شدن غني سازي اورانيوم از سوي ايران و اينکه تهران بايد اورانيوم مورد نياز خود را از خارج بخرد. در عين حال، استيون ويتکاف نماينده ويژه دولت ترامپ در امر مذاکره با ايران نيز گفته که ايران بايد هرگونه غني‌سازي در خاک خود را تعطيل کند.

پيشتر مايک والتز مشاور امنيت ملي سابق دولت ترامپ هم گفته بود که ايران نه فقط بايد غني سازي اورانيوم را کنار بگذارد بلکه بايد کل تاسيسات هسته‌اي‌اش را نيز برچيند. دونالد ترامپ رئيس جمهور آمريکا نيز در موضع‌گيري هاي مختلفي، بر ضرورت عقب نشيني جدي ايران از توانمندي هاي اتمي خود تاکيد داشته است. اين در حالي است که چند روز قبل، رهبر معظم انقلاب در ديدار با خانواده هاي شهداي خدمت، در موضع گيري تاکيد فرمودند که بهتر است طرف آمريکايي از ياوه‌گويي در اين رابطه دست بردارد. ايشان همچنين تاکيدات آمريکايي‌ها و ديگر قدرت هاي غربي مبني بر اينکه به ايران اجازه نمي دهند تا غني‌سازي اورانيوم داشته باشد را «غلطِ اضافي» توصيف کردند و تاکيد فرمودند که در ايران کسي منتظر اخذ اجازه از آن ها نيست. 

رهبر انقلاب به اين مساله نيز اشاره داشتند که ايران راه و سياست خود را دارد و بر مواضع اصولي خود استوار است. در عين حال، ايشان در بخشي از سخنان خود به اين مساله نيز اشاره کردند که تاکيدات قدرت هاي غربي بر ضرورت تعطيل شدن غني سازي اورانيوم توسط ايران، پشت پرده اي دارد که به زودي از سوي ايشان در مورد آن صحبت خواهد شد و ابعاد ماجرا باز مي شود. موضوعي که با بازتاب هاي گسترده اي در فضاي رسانه اي و تحليلي رو به رو شده است.

از اين رو، به نظر مي رسد حداقل به 4 دليل عمده، قدرت هاي غربي و مخصوصا آمريکا، مايل به تداوم غني‌سازي اورانيوم در داخل خاک ايران نيستند.

يک: تحميل آپارتايد علمي بر ايران

جهان غرب همواره با شکل‌گيري نوعي اعتماد به نفس ملي در ميان ايرانيان و قدرت‌گيري آن ها مخالف بوده است. در حقيقت، قدرت هاي غربي همواره سعي داشته اند پيشرفت هاي علمي و فناورانه ايران را مهار کنند و از تبديل شدن ايران به يک قدرت مستقل و تاثيرگذار در ابعاد منطقه‌اي و جهاني جلوگيري کنند. تحليل آن ها نيز اين است که اگر ايران به يک قدرت علمي و فناورانه در حوزه اي نظير توانمندي هاي هسته اي تبديل شود، وابستگي‌اش به غرب کاهش خواهد يافت و از دايره نفوذ آن ها خارج مي شود.

از اين رو، سالهاست که تحميل آپارتايد علمي به ايران يکي از دستورکارهاي مهم قدرت هاي غربي بوده است. به بيان ساده‌تر، قدرتهاي غربي و مخصوصا آمريکا به دنبال خلع سلاح ماهوي ايران هستند و نمي خواهند ايران  مستقل باشد. ايرانِ مطلوب از ديد آن ها، ايرانِ عقب مانده و وابسته است. مخالفت با غني سازي اورانيوم از سوي ايران و به طور کلي مخالفت با پيشرفت هاي هسته اي اين کشور نيز تا حد زيادي بايد در همين راستا ادراک شود. غني سازي اورانيوم در ايران فقط يک فرآيند فني نيست بلکه بخشي از هويت سياسي، استقلال علمي و ابزار قدرت ملي اين کشور است. کنار گذاشتن آن مي تواند معادل با تضعيف اقتدار ملي ايران در حوزه هاي داخلي و بين‌المللي ارزيابي شود.

دو: خنثي کردن يک اهرم مذاکراتي در دسترسِ ايران

حراست از غني سازي اورانيوم در کشورمان ولو به صورت حداقلي، خود قدرت چانه‌زني ايران در قالب مذاکره با جهان غرب را تقويت مي کند. قدرت هاي غربي نيز مي دانند که اگر در عمل به تعهدات خود ضعيف عمل کنند، ايران گزينه هاي خاص خود را با افزايش سطح غني سازي خواهد داشت و اين مساله به قدري مهم است که بسياري از تحليلگران مسائل راهبردي تاکيد دارند که تعطيلي غني سازي اورانيوم در ايران سبب خواهد شد تا تهران در مقابل خواسته هاي سياسي و اقتصادي غرب خلع سلاح شود.

در عين حال، ايران در سال هاي گذشته در نتيجه تعامل ديپلماتيک با غرب يک تجربه مهم کسب کرده و آن هم اين است که بارها ايران امتيازي داده اما تحريم بازگشته يا کاهش نيافته و غرب به تعهداتش عمل نکرده است. از اين رو، تهران مي گويد تجربه کرده‌ايم که اگر همه چيز را از دست بدهيم، چيزي به دست نمي آوريم. درست با همين منطق، حراست از غني سازي اورانيوم در ايران، يک خط قرمز راهبردي براي کشورمان است.

سه: غني‌سازي اورانيوم و بازدارندگي غيرمستقيم براي ايران

ايران بارها اعلام کرده که به دنبال تسليحات هسته اي نيست و ماهيت برنامه هسته اي اين کشور نيز کاملا صلح‌آميز است. با اين حال، علي‌رغم نظام بازرسي گسترده تحميلي عليه برنامه هسته اي ايران و البته عمل‌کردن دقيق ايران به تعهداتش در قالب توافقاتي نظير برجام، جهان غرب و متحدان بين المللي آن همچنان اقدام به طرح تهديدات مختلف عليه کشورمان مي کنند. حتي مي بينيم که در مدت اخير هم رژيم اشغالگر قدس و هم دولت آمريکا، به صورت مستقيم و صريح اقدام به طرح تهديدات نظامي عليه ايران مي کنند.

حال در اين فضا، ايران با حراست از ساختار فعاليت هاي هسته اي و به ويژه غني سازي اورانيوم در داخل خاک خود، نوعي بازدارندگي غيرمستقيم را نيز عليه جبهه رقبا و دشمنانش ايجاد مي کند. در اين چهارچوب، ايران تاکيد مي کند که در صورت ماجراجويي احتمالي آن ها عليه خود، گزينه هاي فني لازم براي تغيير دکترين اتمي و تامين امنيت خود را خواهد داشت. موضوعي که خود يک کابوس بزرگ براي دشمنان ايران است و درست به همين دليل آن ها سعي دارند تا جاي ممکن، ظرفيت هاي ايران در حوزه غني سازي اورانيوم و ديگر فعاليت هاي مرتبط را تضعيف کنند.

چهار: تحميل يک عقب‌نشيني خسارتبار به ايران

ايران تاکنون بارها اعلام کرده که غني سازي اورانيوم توسط کشورمان يک حق مسلم بر پايه معاهده NPT است. طبق اين معاهده کشورها مي توانند از انرژي هسته اي براي مقاصد صلح آميز نظير توليد سوخت هسته اي استفاده کنند. اينکه قدرت هاي غربي و مخصوصا آمريکا از ايران مي خواهند از اين حق چشم چوشي کند، به معناي عقب‌نشيني کشورمان از استقلال ملي خود است.

در عين حال، عقب نشيني غيرمنطقي از اين حق، بسترهاي مساعدي را براي تقويت رويکردهاي زياده‌خواهانه جهان غرب در مواجهه با ايران در ادامه راه ايجاد خواهد کرد. تحربه نشان داده که هرکجا ايران حتي به نشانه حسن نيت، اقداماتي را انجام داده، اين مساله از سوي قدرت هاي غربي به مثابه ضعف کشورمان پنداشته شده و آن ها اين حق را براي خود قائل شده اند که زبان تحکم خود عليه ايران را تقويت کنند.

از اين رو، چشم‌پوشي ايران از حق غني سازي اورانيوم در خاک خود، آغاز روندي خواهد بود که در قالب آن غرب به دنبال تحميل درخواست هاي گسترده‌تر و زياده خواهانه خود به کشورمان خواهد بود. روندي که پذيرش آن به هيچ عنوان منطقي نيست.