چرا ترکيه به دنبال جنگنده اروپايي است؟

مجله صنايع دفاعي فرانسه به نام (meta defense magazine) در يک گزارش ويژه اعلام کرده که اردوغان، خواهان جنگنده اروپايي است. آن هم نه سه چهار فروند، بلکه 40 فروند! اين رقم سفارش بالا که آماده‌سازي آن قطعاً زمان بر خواهد بود، نشان دهنده اين واقعيت است که تيم اردوغان، عليرغم عدم مخالفت کنگره آمريکا با قرارداد اف 16 اميد چنداني به معامله با جو بايدن ندارد. چرا که بايدن قبلاً ادعا مي‌کرد لابي گران ارمني، يوناني و کُرد، برخي از اعضاي کنگره را به مخالفت تشويق کرده‌اند و آنها موافق نيستند جنگنده‌اي به ترکيه فروخته شود. اما امسال مشخص شد که اعضاي کنگره نيز با اين معامله مخالفتي ندارند و با اين حال، معامله هنوز هم در هاله‌اي از ابهام است.

چه شد که ترکيه محتاج به جنگنده‌هاي جديد شد؟

اردوغان در چند سال گذشته، افتخار ارتقاي توان دفاعي کشورش را به نام خودش سند زده است. اما واقعيت اين است که بلنت اجويت در سال 1999 ميلادي، با وجود آن که ترکيه را در بحران اقتصادي مي ديد، براي خريد هواپيماهاي جديد وارد فعاليت ديپلماتيک شد. چرا که مدت‌هاست اغلب هواپيماهاي جنگنده نيروي هوايي ارتش ترکيه فرسوده شده‌اند و اين کشور براي جايگزين کردن و خريداري جت‌هاي جديد، با مشکل جدي روبروست.

ترکيه اميدوار بود، يکي از 5 کشور نخست جهان باشد که قرار بود صاحب جنگنده اف 35 شود. ولي چند سال پيش، نام ترکيه از ليست خريداران جنگنده آمريکايي اف 35 خط خورد. علاوه بر اين، شرکت‌هاي صنايع دفاعي ترکيه از گروه بزرگ توليدکنندگان مشترک اين جنگنده اخراج شدند و آمريکا رسماً اعلام کرد که ترکيه، با خريد سامانه موشکي اس 400 مستحق چنين مجازاتي شده است.

ترکيه سالها پيش بابت خريد اف 35 پول نقد پرداخت کرده و در دو سال گذشته، بارها اعلام کرده با آن پولي که قبلاً داده‌ايم، به ما اف 16 بدهيد. ترکيه بر سر اين معامله گروکشي کرد و موافقت با عضويت سوئد و فنلاند را به نهايي شدن اين موضوع منوط کرد. ولي هنوز هم مشخص نيست که آيا واقعاً جنگنده‌هاي صفر کيلومتر اف 16 به ترکيه فرستاده خواهند شد يا نه.

آمريکايي بخرند يا اروپايي؟

شايد پيشداوري اوليه چنين باشد که جنگنده اروپايي براي ترکيه ارزان‌تر تمام خواهد شد. اما واقعاً چنين نيست. هر يک فروند جنگنده اف 16 پيشرفته آمريکايي براي ترکيه بين 45 تا 50 ميليون دلار آب خواهد خورد. اين در حالي است که جنگنده توليد مشترک اروپايي، حتي ممکن است اندکي از يکصد ميليون دلار هم گران‌تر باشد.

از نظر قابليت‌هاي فني، Eurofighter Typhoon داراي مزايايي نسبت به F-16 است که از جمله آنها مي‌توان به سيستم‌هاي اويونيک و راداري پيشرفته و همچنين قدرت مانور و چابکي بالا اشاره کرد. با اين حال، اف 16 با سابقه طولاني موفقيت در نبردهاي هوا به هوا و طيف گسترده‌اي از تسليحات و حسگرها همچنان يک جنگنده قدرتمند است. اما چرا با وجود اختلاف قيمت قابل توجه، ترکيه باز هم شيداي جنگنده‌هاي اروپايي شده است؟ پاسخ يک کلمه است: يونان!

يونان به عنوان يک همسايه دردسرساز براي ترکيه، از نخستين کشورهايي است که يوروفايتر اروپايي خريد و خلبانان خود را سريعاً آموزش داد تا بر فراز مديترانه و اژه از اين جنگنده استفاده کنند. اين همان موضوعي است که ترکيه را نگران کرد. اين نگراني به سطحي رسيد که اردوغان دستور داد، چند خلبان ترک، با استفاده از يوروفايتر قطري، براي روز مبادا آموزش داده شوند.

بحران اقتصادي و خريد تسليحات

يکي از مشکلات بزرگ ترکيه، اين است که در يک بحران اقتصادي فراگير و بي‌سابقه قرار گرفته و مجموع بدهي‌هاي خارجي دولت و بخش خصوصي از چهارصد ميليارد دلار فراتر رفته است.

در چنين شرايطي، خريد تسليحات گرانقيمت خارجي، يک ولخرجي بزرگ محسوب مي‌شود و دولت نمي‌تواند بيش از اين زير بار بدهي بانک‌هاي خارجي برود. در نتيجه، راهکار نهايي اين است: با آمريکا مذاکره جديدي صورت گرفته شود و به آنها ابلاغ شود که آنکارا، از خريد نيمي از جنگنده‌هاي اف 16 و نوسازي نيمي از کيت‌هاي قديمي منصرف شده و به آنها نيازي ندارد. چرا؟ تا پول آنها را صرف خريد يوروفايتر اروپايي کند.

بر اساس گزارش بلومبرگ، حالا ترکيه در آستانه انعقاد قرارداد با کنسرسيوم يوروفايتر قرار گرفته و بايد 4 رهبر کشورهاي تشکيل دهنده آن، اقناع شوند. چهار کشور سازنده يوروفايتر عبارتند از انگليس، آلمان، اسپانيا و آلمان. حالا ترکيه رضايت سه کشور را جلب کرده اما آلماني‌ها هنوز هم براي فروش جنگنده به ترکيه، مقداري ترديد دارند.

شواهد نشان داده که جلب رضايت آلمان چندان آسان نيست. اردوغان در سفر اخير به واشنگتن و در حاشيه نشست ناتو با اولاف شولتز براي خريد 40 فروند يوروفايتر تايفون مذاکره و بر اين موضوع پافشاري کرد که حسن نيت آلمان مي‌تواند در چندين حوزه، موجب رشد و توسعه روابط آنکارا -  برلين شود.

تنها دليلي که تا حدودي موجب اميدواري مقامات آنکارا به موافقت نهايي آلمان شده، اين است که شولتز، تا همين چند ماه پيش، با فروش جنگنده به عربستان سعودي مخالف بود. اما حالا تصميم خود را عوض کرده و به شيوه‌اي ملايم با سعودي‌ها کنار آمده است. در نتيجه بعيد نيست در برابر ترکيه نيز موضع خود را تغيير دهد.

اصرار و پافشاري ترکيه براي خريد جنگنده از آمريکا و اروپا در حالي است که رسانه‌هاي اين کشور، با بياني قاطعانه مي‌گويند، هواپيماي بدون خلبان توليد کارخانه بايکار، در آينده‌اي نزديک ترکيه را بي‌نياز مي‌کنند.

سلجوق بيرقدار داماد اردوغان، مغز متفکر پهپادهاي بايکار اعلام کرده که هواپيماي جنگنده بدون خلبان که ابعاد و اندازه آن تقريباً برابر با يک جنگنده واقعي است، تفاوت بسياري با پهپاد دارد و ماموريت يک جنگنده را به طور کامل انجام مي‌دهد. اما کارشناسان دفاعي بر اين باورند که اين ادعاها، دور از واقعيت است.

در پايان بايد گفت، ترکيه به دنبال ايجاد تنوع در تسليحات هوايي است و مي‌خواهد در گستره درياي مديترانه در برابر يونان، فرانسه و ديگران، از توان عملياتي و ابتکار عمل بيشتري برخوردار باشد.