چرا اردوغان دل از تل‌آويو نمي‌کند؟

به گفته وزارت بازرگاني، ترکيه هفته گذشته محدوديت‌هايي را بر تجارت با اسرائيل اعمال کرد و فهرستي متشکل از 54 کالا را اعلام کرد که صادرات آن‌ها تا زمان اعلام آتش‌بس اسرائيل در غزه متوقف مي‌شود.

ترکيه و اسرائيل در سال 2022 با بازگرداندن سفيران خود پس از سال‌ها تنش، روابط ديپلماتيک خود را احيا کردند.

با اين حال، پس از آغاز جنگ غزه، روابط به سرعت تيره شد. دليل رسمي ترکيه براي اعمال اين تدابير تجاري، رد درخواست آنکارا توسط اسرائيل براي پرتاب کمک‌هاي بشردوستانه هوايي به نوار غزه اعلام شده است.

به نوشته العربي‌الجديد، رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهور ترکيه در محکوم کردن جنگ اسرائيل در غزه و درخواست براي آتش‌بس فعال بوده است، اما در داخل به دليل ادامه روابط تجاري و عدم تطبيق لفاظي‌هايش با عمل، با واکنش‌هاي منفي مواجه شده است. اين اعلاميه پس از ماه‌ها واکنش عمومي عليه آنچه برخي در ترکيه موضع مبهم دولت در قبال درگيري مي‌دانند، منتشر شد.

در انتخابات شهرداري ترکيه در ماه گذشته، حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) به رياست اردوغان، بخشي از پايگاه حمايتي خود را در برابر حزب اسلامگراي «رفاه جديد»، که موضع تندتري عليه جنگ در غزه اتخاذ کرده است، از دست داد.

اگرچه عوامل ديگري در اين شکست انتخاباتي نقش داشتند - در درجه اول مشکلات اقتصادي ترکيه و تورم افسارگسيخته - موضوع تجارت با اسرائيل به بدترين شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات ملي کمک کرد.

ليست 54 محصولي که ترکيه اعلام کرد ديگر به اسرائيل صادر نخواهد شد شامل سيمان، فولاد و آهن است که بيشترين حجم صادرات را تشکيل مي‌دهند. طبق گزارش انجمن سازندگان اسرائيل، اسرائيل حدود 70 درصد مصالح ساختماني آهني و يک سوم سيمان خود را از ترکيه وارد مي‌کند.

معاون مدير اين انجمن، شاي پاوزنر، اخيراً به تايمز اسرائيل گفت که در نتيجه اين محدوديت‌ها، صنعت ساختماني بايد تامين‌کننده‌هاي جايگزين و گران‌تري پيدا کند که اين امر هزينه‌هاي ساخت و ساز را بيشتر مي‌کند در زماني که اين صنعت پيش‌تر با کمبود نيروي کار آسيب ديده است.

در واکنش به اين اعلاميه، اسرائيل ترکيه را به نقض يکجانبه توافقات تجاري متهم کرد و اسرائيل کاتز، وزير امور خارجه نيز متعهد شد که «اقدامات متقابل» را عليه ترکيه اتخاذ کند.

کاتز در بيانيه‌اي گفت: «من دستور داده‌ام از کشورهاي حامي اسرائيل و سازمان‌هاي ايالات متحده خواسته شود تا سرمايه‌گذاري در ترکيه را کاهش دهند و از واردات محصولات از ترکيه جلوگيري کنند.»

اسرائيل تاکنون اين تهديدات را پيگيري نکرده است.

ترکيه يک صادرکننده کليدي به اسرائيل است. بر اساس داده‌هاي وزارت بازرگاني ترکيه، حجم صادرات در سال گذشته از 5.4 ميليارد دلار فراتر رفت و اسرائيل را به سيزدهمين مقصد بزرگ صادرات اين کشور تبديل کرد.

عليرغم تيرگي روابط ديپلماتيک دو طرف پس از حمله مرگبار نيروي دريايي اسرائيل به کشتي ماوي مرمره در سال 2010، يکي از کشتي‌هاي ناوگان کمک‌هاي ترکيه که به دنبال شکستن محاصره غزه بود، تجارت بين اسرائيل و ترکيه در دهه گذشته رونق گرفته است.

متيو برايزا، معاون سابق وزير امور خارجه آمريکا در امور اروپا و اوراسيا، به العربي‌الجديد گفت: «هيچ کس به اندازه رئيس جمهور اردوغان در انتقاد از اسرائيل تند نبوده است. اما در تمام طول اين مدت، به ويژه در چند ماه اول پس از 7 اکتبر، بيانيه‌هاي اردوغان و ديگران را مبني بر آمادگي ترکيه براي مشارکت در ميانجيگري را مي‌ديديد. بنابراين او تمام پل‌هاي ارتباطي با اسرائيل را به طور کامل نسوزانده است.»

منتقدان همچنين خاطرنشان مي‌کنند که محدوديت‌هاي تجاري به معناي ممنوعيت کامل نيست و بايد ديد که شرکت‌ها چگونه تلاش خواهند کرد تا آن‌ها را دور بزنند.

به عنوان مثال، تسهيل صادرات نفت خام از آذربايجان به اسرائيل توسط ترکيه، از طريق خط لوله باکو-تفليس-جيهان (BTC) همچنان ادامه دارد.

برايزا گفت: «آذربايجان دوست يا متحدي نزديکتر از ترکيه ندارد. بنابراين من فکر نمي‌کنم ترکيه بخواهد به آذربايجان آسيب برساند.»

او افزود: «آذربايجان و اسرائيل نيز روابط نزديک نظامي و اقتصادي دارند. اگر ترکيه واقعاً مي‌خواست اسرائيل را تحت فشار بگذارد، از اين طريق عمل مي‌کرد.»