چرا «اردوغان» در تکاپو براي همگرايي با «بشار اسد» است؟

به گزارش الف، اردوغان حتي در موضع‌گيري‌هاي جديد خود براي همسويي با دولت دمشق اعلام کرد که سوريه و ترکيه نقاط مشترک مهمي دارند از جمله اينکه هر دو معتقدند آمريکا عامل تقويت تروريسم در شمال سوريه بوده و حضور واشنگتن در اين کشور غيرقانوني است. اما اردوغان طي روزهاي اخير در تلاش براي نزديک شدن به سوريه، طي ديداري که با اعضاي حزب خود داشت گفت که تمايل دارد با «بشار اسد» رئيس جمهوري اين کشور ديدار کند.

رئيس جمهور ترکيه در اين خصوص اظهار داشت: اگر بشار اسد در نشست شانگهاي در ازبکستان حضور يابد، تمايل دارم با او ديدار کنم. متأسفانه او نمي‌تواند به ازبکستان بيايد تا با او ديدار کنم و حرف‌هايم را شخصا به او بگويم.

بسياري از ناظران معتقدند که با توجه به تحولات مختلف در منطقه، اين موضع اردوغان مقابل بشار اسد و سوريه جاي تعجب ندارد؛ به ويژه بعد از تلاش‌هايي که ايران و روسيه براي نزديک کردن ديدگاه‌هاي ترکيه و سوريه و متوقف کردن اقدامات جاه‌طلبانه آنکارا در سوريه انجام داده‌اند. از جمله اين اقدامات مي‌توان به ابتکار «حسين امير عبداللهيان» وزير امور خارجه ايران اشاره کرد که براي ميانجيگري به ترکيه و سوريه سفر کرده بود. اجلاس سه جانبه تهران با حضور «ولاديمير پوتين» رئيس جمهوري روسيه، سيد «ابراهيم رئيسي» رئيس جمهور کشورمان و رجب طيب اردوغان در تيرماه گذشته نيز با محوريت موضوع سوريه برگزار شد.

بعد از آن پيشرفت‌هاي سياسي و امنيتي زيادي در پرونده سوريه صورت گرفته و حتي آنکارا خواستار خروج معارضان سوريه از ترکيه شده است. اردوغان همچنين تصميم گرفته تمامي دفترهاي ائتلاف معارضان سوريه در خاک ترکيه را تعطيل و حمايت‌هاي مالي خود را از اعضاي اين ائتلاف طبق يک جدول‌ زمانبدي‌شده تا پايان سال جاري ميلادي متوقف کند.

اما اهداف اصلي ترکيه و شخص اردوغان از همگرايي سريع با سوريه چيست؟ در وهله نخست مي‌توان اين مسئله را به چالش‌هاي داخلي و شخصي اردوغان در آستانه انتخابات 2023 ربط داد. گزارش‌هاي مطبوعاتي ترکيه نشان مي دهد که معارضان دولت اردوغان در صورت اتحاد مي‌توانند تهديدي جدي براي وي و حزبش در انتخابات آينده باشند. همچنين برخي سيگنال‌ها حاکي از آن است که آمريکايي‌ها قصد حمايت از معارضان ترک براي سرنگوني اردوغان را دارند.

بر همين اساس اردوغان به دنبال طرح مسائلي است که در وهله نخست در سطح داخلي به نفع او باشد؛ از جمله پرونده بازگشت آوارگان سوري به کشورشان به ويژه بعد از بحران اقتصادي بي سابقه در ترکيه و درگيري‌هايي که ميان شهروندان اين کشور با پناهجويان سوري به وجود آمده است. صلح با سوريه و آرام کردن مرزها نيز در راستاي همين اهداف اردوغان قرار مي‌گيرد.

هدف بعدي مربوط به تلاش ترکيه براي نزديک شدن به ايران و روسيه به ويژه در پرونده سوريه است. اردوغان متوجه شده که درگير شدن در بحران سوريه و حمايت از آمريکا و تروريسم نتايج مطلوبي براي ترکيه نداشت و حتي آنکارا نتوانست با اين سياست، ناتو را ملزم به حمايت از ترکيه کند. بنابراين ادامه اين روش و تشديد تنش‌ها با دولت دمشق نتيجه معکوس خواهد داشت و از طرف ديگر ممکن است به مناسبات آنکارا  با تهران و مسکو در مسائل اقتصادي و راهبردي آسيب بزند.

منافع اقتصادي و دستيابي به خطوط انرژي از جمله ديگر اهداف آنکارا براي نزديک شدن به دمشق است. باز شدن مرزها با سوريه به ترک‌ها اين امکان را مي‌دهد که سود استراتژيک بلندمدتي از طريق خطوط انرژي به دست بياورند و از موقعيت جغرافيايي خود در مرز با سوريه براي تبديل کردن ترکيه به محور انرژي بين‌المللي بهره ببرند.

ترک ها باز شدن مرز بين سوريه و ترکيه را زمينه‌اي براي امکان بهره برداري مجدد از خط لوله گاز عربي مي‌دانند که با هدف انتقال گاز مصر به اروپا از طريق اردن و سوريه و ترکيه ايجاد شده است.  از طرف ديگر آمريکا طرحي را براي انتقال گاز مصر به لبنان اعلام کرده بود که البته هنوز به مرحله اجرا نرسيده؛ اما ترکيه اميدوار است که بتواند از اين طرح بهره‌برداري کند. به ويژه اينکه گاز مصر براي انتقال به لبنان نياز به عبور از خط لوله گاز عربي در سوريه دارد و ترک‌ها منتظر فعال‌سازي اين خط هستند.

بنابراين، مجموعه اي از اهداف کوتاه مدت و بلندمدت است که نزديک شدن اردوغان با سوري‌ها را ضروري مي‌کند، اما اين نزديکي همچنان در مقابل موانع متعددي از جمله مسئله ادلب، استقرار نظامي ترکيه در خاک سوريه و ... باقي مي‌ماند.

همچنين مسئولان و مردم سوريه هنوز موضع‌گيري تندي عليه ترک‌ها به دليل تجاوزاتي که در اين کشور مرتکب شده‌اند دارند. اما  انتظار مي‌رود در صورتي که آنکارا شروط مورد نظر دولت دمشق را اجرا کند، تحت نظارت و حمايت کشورهايي چون ايران و روسيه،  گام‌هايي نيز از جانب سوري‌ها براي برقراري روابط با ترکيه در برخي زمينه‌هاي راهبردي برداشته شود.