چرا «اردوغان» در آرزوي پيروزي «ترامپ» در انتخابات آمريکاست؟

به گزارش خبرگزاري تسنيم، بخش اطلاع رساني نهاد رياست جمهوري ترکيه با انتشار طالاعيه‌اي درباره اين تماس تلفني گفته است: «رئيس جمهور کشورمان آقاي رجب طيب اردوغان با چهل و پنجمين رئيس جمهور آمريکا و دونالد ترامپ نامزد رياست جمهوري، به صورت تلفني گفتگو کرد. در اين تماس تلفني، درباره سوء قصد عليه ترامپ و اتفاقات پس از آن بحث و تبادل نظر شد. رئيس جمهور اردوغان در اين ديدار يک بار ديگر سوء قصد عليه دونالد ترامپ را محکوم کرد و از اين حمله ابراز تاسف و براي او آرزوي بهبودي سريع کرد. اردوغان اين ترور را حمله به دموکراسي توصيف کرده و خطاب به ترامپ گفت: مواضع شجاعانه شما پس از اين حمله شنيع، جسورانه و قابل تحسين است. باشد که انتخابات آمريکا موجب برکت باشد و نتايج آن، براي مردم آمريکا و روابط آنکارا - واشنگتن، مفيد باشد».

اردوغان در شرايطي با ترامپ تماس گرفته که در دوران 4 ساله زمامداري جو بايدن، روابط آنکارا واشنگتن، عملاً در يخچال فريزر گذاشته شد. ناگفته پيداست که اردوغان و تيم او شامل هاکان فيدان وزير امور خارجه، ابراهيم کالن رئيس سرويس اطلاعاتي ميت و عاکف چاغتاي کليچ مشاور ارشد رئيس جمهور در حوزه سياست خارجي و امنيت ملي، به اين جمع بندي رسيده‌اند که اگر دونالد ترامپ يک بار ديگر رئيس جمهور آمريکا شود، چنين چيزي به نفع روابط آنکارا - واشنگتن خواهد بود.

چرا بايدن، سايه اردوغان را با تير مي‌زند؟

در مورد بي‌ميلي جو بايدن و تيم او به توسعه رابطه با ترکيه، دو فرضيه رايج در محافل سياسي، انديشکده‌ها و رسانه‌هاي ترکيه وجود دراد. فرضيه اول اين است که جو بايدن از ديرباز از ترکيه خوشش نمي‌آيد و زماني که در اوج جواني، به عنوان سناتور و مسئول کميته روابط خارجي سنا فعاليت کرده، به خاطر حمله ترکيه به قبرس، تحريم تسليحاتي را به تصويب رسانده و همواره از اين ايده دفاع کرده است: «قدرت گرفتن ترکيه براي بقا و امنيت يونان خطرناک است و همواره بايد آتن را بر آنکارا ترجيح دهيم».

فرضيه دوم اين است که او از يک موضع نهادي و از جانب حلقه متفکرين حزب دموکرات و دستگاه ديپلماسي با ترکيه مخالف است و به همين خاطر در انتخابات سال 2020 ميلادي و در يک مصاحبه با روزنامه نيويورک تايمز، آشکارا اعلام کرد: «وقتي به پيروزي برسم، تلاش خواهيم کرد با حمايت از مخالفين اردوغان، از راه دموکراسي و انتخابات، دولت ديگري در ترکيه بر سر کار بيايد».

البته اردوغان نيز آشکارا از بيطرفي پرهيز کرد و براي پيروزي رقيب بايدن، دعا کرد. گفته مي‌شود که تيم بايدن، از مواضع و رفتارهاي اردوغان و تيم او و شيفتگي آنها نسبت به دونالد ترامپ برآشفته شده و اين رفتار را از ياد نبرده است.

تحولات سياسي ترکيه در مسيري بود که روياي بايدن براي پيروزي مخالفان اردوغان محقق نشد و او باز هم پيروز انتخابات بود. اما اين واقعيت را نمي‌توان فراموش کرد که جو بايدن، برخلاف روسايي همچون اوباما و جورج بوش پسر، حاضر نشد به ترکيه سفر کند و در اين چهار سال، هيچگاه حاضر نشد اردوغان را در کاخ سفيد به حضور بپذيرد و ديدارهاي اين دو سياستمدار در حواشي نشست‌هاي بين‌المللي، در ايتاليا و کشورهاي ديگر بوده است.

رفيق بازي يا ديپلماسي نهادي؟ مساله اين است

يکي از انتقادات مخالفين اردوغان، اين است که او در تصميمات حساس سياست خارجي، از عواطف و غرايز شخصي خود تبعيت مي‌کند و حاضر نيست به توصيه‌ها و مشورت‌هاي ديپلمات‌ها و سفراي برجسته اعتنا کند. تجربه نشان داده که اردوغان علاقه وافري به ديپلماسي مبتني بر رفاقت با رهبران دارد و تصور مي‌کند که پناه بردن به شيوه‌هاي رسمي و نهادي، زمان بر و بي‌فايده است.

در دوران دونالد ترامپ و در شرايطي که بين ترکيه و آمريکا، مشکلات جدي به وجود آمد، اردوغان به اين جمع بندي رسيد که نظام سياسي آمريکا و شخص رئيس جمهور، مشکلي با ترکيه ندارد و هر چه که هست، زير سر جان بولتون مشاور وقت امنيت ملي کاخ سفيد است.

او به مولود چاووش اوغلو وزير وقت امور خارجه توصيه کرده بود که اين موضوع را به او واگذار کنند تا مساله را شخصاً با ترامپ حل کند. ولي در عمل چنين اتفاقي نيفتاد و اتفاقاً دونالد ترامپ، تنها رئيس جمهور تاريخ آمريکا است که براي يک رئيس جمهور ترکيه نامه تهديدآميز فرستاده و آشکارا به او توهين کرد.

مخالفين اردوغان، معتقد بودند که اردوغان بايد نامه تهديدآميز ترامپ را شخصاً به او بازگرداند تا به شکل نمادين، آن الفاظ توهين‌آميز و تهديدآميز را به او بازگردانده باشد، اما رئيس جمهور ترکيه به اين توصيه عمل نکرد و بعدها گفت: «در سفر به آمريکا، نامه را روي ميز او گذاشتيم».

ديپلماسي دامادها و لابي گرها

در مشي و رويکرد رسانه‌اي و تبليغاتي حزب عدالت و توسعه و دولت اردوغان، همواره علاقه فراواني به برجسته کردن روابط آنکارا - واشنگتن وجود دارد. يکي از اتفاقاتي که چند سال پيش در رسانه هاي ترکيه به شکلي گسترده مورد بحث قرار گرفت، اين بود که برات آلبايراق داماد ارشد اردوغان، به واسطه رفاقت با جارد کوشنر داماد يهودي دونالد ترامپ، به اتاق بيضي کاخ سفيد برده شد و در آنجا با ترامپ ديدار کرد.

پذيرايي از آلبايراق در اتاق بيضي در رسانه هاي ترکيه، به عنوان يک تحول تاريخي بزرگ مورد توجه قرار گرفت. اما مدت کوتاهي پس از اين رويداد، آلبايراق به عنوان وزير امور مالي و دارايي ترکيه، با ندانم کاري بي‌مانند خود، مبلغ کلاني در حد 168 ميليارد دلار از دارايي‌هاي ارزي ترکيه را بر باد داد و بين او و پدر زن، بحث و جدل درگرفت.

آلبايراق، استعفاي خود را از طريق اينستاگرام منتشر کرد و به خانه رفت و از آن زمان تاکنون، با اردوغان ارتباط نداشته است.

در جبهه مقابل، ترامپ و داماد او کوشنر نيز عملاً شکست را تجربه کردند و تحولي در روابط آنکارا - واشنگتن به وجود نيامد. با اين حال، حتي در دوران جو بايدن، اردوغان باز هم دست به دامان دامادها و لابي گران شد و مهمت علي يالچيداغ، داماد سرمايه‌دار مشهور ترکيه آيدين دوغان را به واشنگتن فرستاد.

علاوه بر يالچينداغ، يک گروه تجاري - سياسي ديگر نيز با صرف هزينه‌هاي کلان چند ميليون دلاري، با دو شرکت لابي آمريکايي وارد معامله شدند تا رابطه جوش بخورد. ولي نتيجه‌اي حاصل نشد.

روابط تجاري در چه حال است؟

ترکيه و آمريکا در چند سال گذشته، همواره تلاش کرده‌اند تا هدف بلندپروازانه رساندن حجم مبادلات تجاري به رقم يکصد ميليارد دلاري را محقق کنند. اما در اين مسير، هنوز هم موانع و چالش‌هاي فراواني دارند و حتي به نصف اين عدد نرسيده‌اند.

عمر پولات وزير بازرگاني ترکيه، اعلام کرده که روابط تجاري بين ترکيه و آمريکا به طور مثبت توسعه يافته اما هنوز هم راهي دراز تا تحقق هدف يکصد ميليارد دلاري باقي مانده است.

او درباره ارقام دقيق مبادلات دوجانبه گفته است: «روابط تجاري ما در 10 سال گذشته بسيار خوب پيش رفته است. حجم تجارت 16 ميليارد دلاري به ميزان 110 درصد افزايش يافته و در سال 2023 به 33.5 ميليارد دلار رسيده است».

در تجارت بين آمريکا و ترکيه تراز در يک حالت نسبتاً متعادل قرار دارد و ترکيه در برابر واردات 17.5 ميليارد دلاري از آمريکا، 16 ميليارد دلار کالا به اين کشور فرستاده که البته عمدتاً شامل مواد خام و فاقد ارزش افزوده قابل توجهي است.

ترکيه تلاش کرده به موازات افزايش ميزان صادرات کالا به آمريکا، بانک‌ها و موسسات بزرگ اقتصادي آمريکايي را تشويق کند تا براي سرمايه گذاري به آنکارا، استانبول، ازمير و آنتاليا بيايند.

مهمت شيمشک وزير امور اقتصادي و دارايي و همه کاره تصميمات مالي کابينه اردوغان، دو بار براي تشويق سرمايه گذاران آمريکايي به واشنگتن و نيويورک سفر کرد. با آن که خود شيمشک بيش از 10 سال به عنوان مشاور عالي سرمايه گذاري در نيويورک فعاليت کرده و گرگ‌هاي وال استريت را مي‌شناسد، اما هنوز هم سرمايه گذاران آمريکايي، رغبت و تمايل مشهودي براي آوردن سرمايه به ترکيه نشان نداده‌اند.

در پايان بايد گفت: روابط تجاري بين ترکيه و آمريکا، در 10 سال اخير، از رشدي نسبي برخوردار بوده اما در حوزه همکاري‌هاي سياسي - امنيتي، نه تنها پيشرفت و تحول مشهودي صورت نگرفته، بلکه موانع و چالش‌هاي آشکاري وجود دارد.