پرستاران ايراني بي‌سروصدا مي‌روند

چرا پرستاران مي‌روند

مجتبي ذالنور نايب رئيس مجلس، در واکنش به موضوع مهاجرت پرستاران در سال‌هاي اخير مي‌گويد: با مهاجرت پرستاران، در واقع نيروهايي که با سرمايه همين مردم پرورش داده‌ايم، نتيجه کار خود را در اختيار و خدمت يک کشور ديگر قرار مي‌دهند. بنابراين آنچه موجب مهاجرت پرستاران مي‌شود، جفا به مردم و سرمايه‌هاي آنها است و بايد يک هم‌ترازي ايجاد شود؛ پرستاران سرمايه‌هاي نظام سلامت هستند.

وي افزود: بايد توجه داشت تعرفه پايين اضافه‌کاري‌ها يا تأخير در پرداخت کارانه‌ها و اضافه‌کاري‌ها ارزش آن دريافتي را کم مي‌کند و موجب نارضايتي مي‌شود.

عليرضا گچ کوبان رئيس نظام پرستاري اهواز، نيز با بيان اينکه کمبود پرستار به اوج خود رسيده، گفته است: ميانگين جهاني ضريب تعداد پرستار به تخت بيمارستاني 1.5 است، اما اين عدد در خوزستان 0.7 است و بيشترين آسيب را مردم مي‌بينند، چون نمي‌توانند خدمات با کيفيت پرستاري دريافت کنند.

وي با اشاره به اينکه در آزمون استخدامي وزارت بهداشت سهميه اهواز تنها 2 پرستار بود که براي معاونت بهداشت در نظر گرفته شده است‌، افزود: دغدغه اصلي يک پرستار کمبود نيروي انساني، اجراي طرح فوق‌العاده خاص و اجراي درست قانون تعرفه‌گذاري خدمات پرستاري است که اگر اين موضوعات براي پرستاران حل شود، مهاجرت پرستاران 50 درصد کاهش مي‌يابد.

گچ کوبان گفت: در سال گذشته حدود 150 گواهي تأييد صلاحيت براي پرستاران خوزستاني صادر شد که به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند.

از سوي ديگر محمد شريفي مقدم دبيرکل خانه پرستار، با اشاره به مهاجرت سالانه 2 تا 3 هزار پرستار از کشور، گفته است: ما پرستار براي جذب داريم، اما با حقوق 12 ميليوني سر کار نمي آيند.

روند صدور گواهي مهاجرت پرستاران

احمدرضا يزدان نيک معاون فني، پژوهشي و آموزشي سازمان نظام پرستاري، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر ابعادي از ماجرا را توضيح داد. وي گفت: اصولاً پرستاراني براي دريافت گواهي تأييد صلاحيت نزد ما مي آيند که قصد مهاجرت دارند، اما به طور دقيق نمي‌دانيم که چه تعداد متقاضيان دريافت گواهي تأييد صلاحيت، از کشور خارج مي‌شوند. ضمن اينکه برخي پرستاران هم هستند که مي‌روند و بعداً درخواست گواهي تأييد صلاحيت مي‌کنند.

وي افزود: در سال گذشته هر ماه حدود 250 گواهي تأييد صلاحيت صادر مي‌کرديم، اما در نيمه اول سال جاري تقريباً با مقداري کاهش، به حدود 200 تا 220 مورد گواهي در ماه رسيده است. البته بايد بگويم نسبت به سال‌هاي گذشته که در سال حدود 1000 گواهي صادر مي‌شد، همچنان شاهد روند افزايشي در صدور گواهي تأييد صلاحيت هستيم.

عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي اصفهان، با عنوان اين مطلب که بدون گواهي تأييد صلاحيت امکان کار در کشورهاي ديگر وجود ندارد، ادامه داد: برخي از پرستاران بعد از چند ماه کار در خارج از کشور، درخواست مي‌دهند و البته برخي کشورها مثل کانادا، پايان کار لازم دارند.

يزدان نيک در ارتباط با مقصد پرستاران ايراني براي مهاجرت گفت: در يکي دو سال گذشته عمدتاً، مقصد پرستاران ما کشورهاي اروپايي مثل آلمان، دانمارک و کشورهاي حوزه اسکانديناوي بوده که خيلي پذيرش داشته‌اند. البته براي کشورهاي حوزه خليج فارس هم خيلي‌ها اقدام کرده‌اند، اما چون پرستاران چند گواهي تأييد صلاحيت از ما مي‌گيرند، به طور دقيق نمي‌توانيم بگوييم کجا رفته‌اند.

معاون فني، پژوهشي و آموزشي سازمان نظام پرستاري، با اعلام اينکه 60 تا 70 درصد از تقاضاها منجر به مهاجرت مي‌شود، افزود: مشاهدات ما نشان مي‌دهد، 6 ماه تا يک سال بعد از صدور گواهي تأييد صلاحيت، مهاجرت اتفاق مي‌افتد.

وي گفت: اروپا شرايط پذيرش پرستار را تسهيل کرده و به دنبال ايجاد فرصت شغلي براي متقاضيان است. يعني، طوري شده که کشورهاي اروپايي در صدد جذب بيشتر نيروي پرستاري هستند. در اين بين، پرستاران ايراني به لحاظ کيفيت آموزشي که دارند، از متقاضيان بيشتري نسبت به ساير کشورها برخوردارند.

يزدان نيک با اشاره به اينکه 78 درصد نيروهاي پرستاري کشور خانم هستند، افزود: قطعاً به فراخور همين موضوع، بيشتر مهاجرت‌ها شامل پرستاران زن مي‌شود. البته نبايد فراموش کنيم که کشورهاي ديگر در پذيرش پرستار، فقط به شايستگي‌ها توجه دارند و جنيست را لحاظ نمي‌کنند.

معاون سازمان نظام پرستاري در رابطه با ميزان درآمد پرستاران در خارج از کشور گفت: با توجه به شکاف درآمدي که در ايران و ساير کشورها وجود دارد، سراغ نداريم کساني رفته باشند و بخواهند به خاطر درآمد برگردند.

وي با اعلام اينکه حداقل حقوق پرستار در خارج از کشور بين 20 تا 25 دلار در ساعت است و هر ماه رقمي بين 3000 تا 3500 دلار درآمد دارد، افزود: واقعيت اين است که زندگي در بيرون از ايران، به دلار محاسبه مي‌شود؛ اما در آن کشورها، پرستار مي‌تواند با يک شيفت کار، هزينه‌هاي اجاره منزل، را تأمين کند. در حالي که در تهران، حداکثر دريافتي پرستار در يک شيفت، 10 تا 12 ميليون تومان است که نمي‌تواند با اين پول، امورات زندگي را بگذراند و مجبور است در دو يا سه شيفت کار کند.

يزدان نيک با اشاره به مشکل کمبود پرستار در جهان گفت: همين موضوع باعث شده کشورها به دنبال ايجاد جاذبه‌هاي بيشتري باشند تا بتوانند نيروي مورد نياز خود را تأمين کنند.

وي افزود: با توجه به تغيير الگوي بيماري‌ها در جهان از واگير به غيرواگير، سياستمداران کشورهاي ديگر اين موضوع را فهميده‌اند که سلامت يک مقوله امنيتي است و از همين رو، خدمات سطح اول را به پرستاران سپرده‌اند و همين موضوع باعث شده نيروهاي بيشتري را جذب کنند.

عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي اصفهان، با عنوان اين مطلب که ما از استاندارد نيروي پرستاري خيلي عقب هستيم، گفت: استاندارد جهاني به ازاي هر 1000 نفر، 4 تا 6 پرستار است که ما در بهترين حالت 2 پرستار به ازاي هر 1000 نفر جمعيت داريم. در واقع، کف استاندارد جهاني را هم نداريم و اگر مي‌خواهيم به کف استاندارد برسيم، همين امروز بايد تعداد پرستاران کشور 2 برابر شود.

وضعيت نيروي پرستاري در کشور

بنا بر آمارهاي وزارت بهداشت در حدود 220 هزار پرستار در 1000 بيمارستان کشور مشغول خدمت هستند که اين تعداد پرستار، با توجه به تعريف نيروي پرستاري به ازاي هر تخت بيمارستاني و جمعيت کشور، کافي نيست و از استانداردهاي منطقه‌اي، بين المللي و جهاني، فاصله زيادي داريم.

شايد بتوان مهم‌ترين چالش حوزه پرستاري کشور که باعث شده حجم عظيمي از مشکلات براي پرستاران ايجاد شود، موضوع کمبود نيروي پرستاري باشد. زيرا، اگر تعداد پرستار در مراکز درماني و بيمارستان‌هاي کشور در حد استانداردهاي بين المللي و جهاني بود؛ قطعاً شاهد مشکلات کنوني جامعه پرستاري نبوديم. اين در حالي است که ميانگين گروه پرستاري به تخت بيمارستاني 1.2 است که استاندارد آن 1.8 است، اما در برخي شهرها شايد اين عدد 0.7 يا 0.6 هم باشد.

در همين حال، محمد شريفي مقدم دبيرکل خانه پرستار، با عنوان اين مطلب که به ازاي هر 1000 نفر جمعيت حداقل بايد 3 نفر کادر پرستاري داشته باشيم، گفت: متأسفانه مردم ما حداقل مراقبت لازم را نمي‌گيرند و دليل آن هم، کمبود نيروي پرستاري است.

کمبود نيروي پرستاري، توان و حوصله پرستاران را براي ارائه خدمت مطلوب به بيماران کاهش مي‌دهد و از سوي ديگر براي خودِ پرستاران نيز فشار کاري مضاعفي ايجاد مي‌کند.

تخت بيمارستاني متناسب با جذب پرستار نيست

افزايش تخت‌هاي بيمارستاني براي خدمت بهتر به مردم و بيماران، يکي از وظايف وزارت بهداشت به عنوان متولي نظام سلامت کشور است که آمار و ارقام نشان مي‌دهد اين وظيفه به خوبي در حال انجام است. به طوري که فقط از ابتداي شروع به کار دولت سيزدهم، حدود 16 هزار تخت بيمارستاني جديد به تعداد تخت‌هاي قبلي افزوده شده است.

اما، نکته قابل تأمل در بحث احداث و افزايش بيمارستان‌هاي جديد در اقصي نقاط کشور، موضوع تأمين نيروي انساني مورد نياز به ويژه کادر پرستاري است. به طوري که در آزمون استخدامي وزارت بهداشت که چندي قبل برگزار شد، قرار است از 25 هزار نيروي استخدامي؛ حدود 12 هزار نفر آنها سهميه پرستاري باشد. اين در حالي است که فقط براي دو کلان بيمارستان تهران يعني حضرت مهدي و غدير، حداقل 4000 نفر نيروي پرستاري لازم است.

حالا بماند که از قبل نيز، برآوردها نشان مي‌دهد با کمبود حداقل 100 هزار نيروي پرستاري در کشور مواجه هستيم. در واقع مي‌توان گفت که ساخت بيمارستان‌هاي جديد، هيچ تناسبي با جذب پرستار ندارد و مدام بر تعداد پرستاران مورد نياز افزوده مي‌شود.

دبيرکل خانه پرستار گفت: آنچه مسلم است، به ازاي هر تخت معمولي، 2 نفر کادر پرستاري نياز است که 20 تا 25 درصد آن از طريق کمک پرستار يا بهيار تأمين شود و 75 درصد آن بايد نيروي پرستاري باشد. در واقع به ازاي هر تخت بيمارستاني در بخش‌هاي عادي بايد 1.8 پرستار داشته باشيم تا بتوانيم مراقبت خوب و با کيفيت به بيماران بستري ارائه بدهيم.

شريفي مقدم ادامه داد: در بخش‌هاي ICU و CCU، شرايط فرق مي‌کند و ما مي‌بايست حداقل 5 تا 6 پرستار در شبانه روز براي يک تخت مراقبت‌هاي ويژه داشته باشيم.

وي افزود: براي تخت CCU، بين 3 تا 4 پرستار نياز است.

شمس الدين شمسي رئيس شوراي عالي نظام پرستاري، با عنوان اين مطلب که در اغلب کشورهاي دنيا، سه پرستار به ازاي هر 1000 نفر جمعيت وجود دارد، گفت: در ايران طبق آمار 1.5 پرستار به ازاي هر 1000 نفر جمعيت در سال 1400 بوده و قطعاً الان اين آمار نهايتاً 1.5 تا 2 پرستار به ازاي هر 1000 نفر جمعيت است.

وي افزود: اگر شاغلين را حساب کنيم قطعاً 1.5 و يا کمتر از 1.5 پرستار به ازاي هر 1000 نفر جمعيت در کشور داريم، در حالي که در کشورهاي اطراف ما اين تعداد نسبت به هر 1000 نفر جمعيت در قطر 7 پرستار، امارات 6 پرستار، عمان 4 پرستار، ترکيه 3 و در قزاقستان 7 پرستار وجود دارد و تنها کشورهاي هم رده ما، افغانستان، سوريه، يمن و پاکستان هستند.

در همين حال، محمد ميرزابيگي رئيس کل سازمان نظام پرستاري گفت: در سال 98 و 99، تعداد 52 هزار و 200 مجوز استخدامي صادر شد که 50 درصد از اين مجوزهاي استخدام، مربوط به جذب پرستاران و 50 درصد نيز مربوط به جذب ساير کارکنان سلامت بود. در برخي از مقاطع زماني تعداد مناسبي مجوز صادر شد اما در برخي سال‌ها مجوز استخدامي صادر نشد در حالي که همواره معضل بازنشستگي نيروها و گسترش تعداد تخت‌هاي بيمارستاني وجود دارد.

وي درباره استاندارد نيروي پرستاري، افزود: سازمان امور اداري و استخدامي، سازمان برنامه و بودجه و وزارت بهداشت بايد در خصوص سرانه پرستار به جمعيت، تخت يا بيمار به اتحاد نظر برسند. تعداد 2.5 پرستار به ازاي هر تخت بيمارستاني مورد توافق بوده اما متأسفانه رفتارهاي سليقه‌اي و تعارض‌هاي ساختاري که بين اين سه دستگاه وجود دارد؛ باعث شده رسيدگي به موضوع رفع کمبود نيروهاي پرستاري دچار مشکل شود.

ميرزابيگي گفت: در حال حاضر به ازاي هر تخت بيمارستاني کمتر از يک نفر نيروي پرستاري در 24 ساعت در هر بيمارستان داريم و بايد تعداد پرستاران دو برابر تعداد فعلي شود تا به عدد استاندارد برسيم.

چالش اضافه کاري‌هاي اجباري

يکي ديگر از چالش‌هاي حوزه پرستاري کشور، اضافه کاري‌هاي اجباري است که فقط به خاطر خلأ کمبود پرستار در بيمارستان‌هاي کشور اتفاق مي‌افتد. در واقع، اغلب پرستاران راضي به انجام اضافه کاري نيستند؛ اما مديريت بيمارستان از آنها مي‌خواهد که شيفت اضافه بمانند. اين در حالي است که پرداختي با حجم کاري، هيچ تناسبي ندارد.

عباس عبادي معاون پرستاري وزارت بهداشت، در واکنش به دريافتي پرستاران، گفت: مبلغ کارانه هر پرستار به ميزان ارائه خدمت بستگي دارد. بنابراين تابعي از ضريب اشغال تخت بيمارستان، تعداد بيماراني که خدمت مي‌گيرند و ميزان ثبت خدمات بستگي دارد. اگر دستورالعمل به درستي اجرا شود، به طور ميانگين دريافتي پرستاران از تعرفه‌هاي پرستاري ماهانه حدود 3.5 ميليون تومان است. با اين حال ممکن است همکاراني کمتر يا بيشتر از اين عدد دريافت کنند که البته تفاوت نبايد از 2.5 برابر براي پرستاران هم رده بيشتر باشد.

به گفته پرستاران، مبلغ پرداختي يک ساعت اضافه کار اجباري، بين 16 تا 20 هزار تومان است. يعني، پرستار ما براي خريد يک قوطي کنسرو ماهي که 97 هزار تومان قيمت دارد، بايد 6 ساعت اضافه کاري انجام دهد.

جالب اينکه براي غيبت پرستار از محل کار، جريمه‌هاي سنگيني در نظر گرفته شده است، به طوري که يک پرستار خانم نقل قول مي‌کند که همسرش مأموريت است و به همين خاطر بايد با تنها فرزندش سر کار برود؛ چون بابت غيبت صبح يا عصر 400 هزار تومان و شيفت شب 800 هزار تومان از حقوقش کم مي‌کنند.

پرستاراني که فراموش شده‌اند

دوران سخت و تلخ پاندمي کرونا بر کسي پوشيده نيست و نمي‌توان ترس و وحشت آن روزها را فراموش کرد. موقعي که يک نفر از خانواده ما کرونا مي‌گرفت، اما جرأت نداشتيم نزديک تخت او شويم؛ اين پرستاران بودند که با جان و دل بالاي سر بيمار حاضر مي‌شدند. برخي از اين پرستاران؛ نيروهاي طرحي و قراردادي بودند که وارد بيمارستان‌ها شدهبودند.

اين دسته از پرستاران، بعد از فروکش کردن پاندمي کرونا و عبور از روزهاي سخت و تلخ آن روزها؛ به يکباره با اين دسته از پرستاران، قطع همکاري شد. موضوعي که باعث اعتراض شديد سازمان نظام پرستاري گرديد و بارها نيز با نوشتن نامه‌هايي و برگزاري نشست‌هاي خبري، به دنبال راهکاري براي بازگرداندن آنها به بيمارستان‌ها بودند که به نظر مي‌رسد هنوز موفقيتي حاصل نشده و قريب به چند هزار پرستار طرحي و قراردادي، بيکار مانده‌اند.

اين در حالي است که بيمارستان‌ها با کمبود شديد نيروي پرستاري مواجه هستند، اما چون توان مالي براي پرداخت حقوق و دستمزد را ندارند، در نتيجه قيد جذب نيرو را زده‌اند.