يک‌پنجم زوج‌هاي ايراني با مشکل باروري روبه‌رو هستند

مراکز درمان ناباروري گزارش مي‌دهند که امروزه از هر پنج تا شش زوج، يک زوج با درجاتي از ناتواني در باروري مواجه است و همين امر اهميت مراجعه به‌موقع، انجام آزمايش‌هاي تشخيصي و آغاز درمان زودهنگام را دوچندان کرده است. کارشناسان تأکيد مي‌کنند که توجه به سن مناسب بارداري، پرهيز از سال‌ها جلوگيري بدون ارزيابي باروري و استفاده از خدمات پيشرفته مراکز ناباروري که در اغلب استان‌هاي کشور در دسترس قرار گرفته‌اند، مي‌تواند از بروز بسياري از مشکلات جلوگيري کند و شانس فرزندآوري زوج‌ها را به شکل قابل توجهي افزايش دهد.

در همين راستا با شيرين نيرومنش متخصص زنان و زايمان گفتگويي داشته ايم.

مهم‌ترين علل ناباروري چيست؟

ناباروري در زنان و مردان دلايل گوناگوني دارد و بر اساس آمار، حدود يک‌پنجم زوج‌ها تقريباً از هر پنج يا شش زوج با مشکل ناباروري مواجه هستند. گزارش‌ها نشان مي‌دهد شيوع ناباروري در سال‌هاي اخير روند افزايشي داشته است. افزايش سن ازدواج و کاهش تمايل زوج‌ها به فرزندآوري، به‌ويژه در جوامع صنعتي، شهرنشين و داراي سطح تحصيلات بالاتر، از عوامل مؤثر در اين روند به شمار مي‌رود.

ناباروري مي‌تواند از منشأ زن يا مرد باشد. در زنان، افزايش سن و کاهش کيفيت تخمک‌ها پس از 35 سالگي احتمال ناباروري و سقط را بالا مي‌برد. بهترين بازه سني براي باروري زنان بين 25 تا 35 سالگي اعلام شده است

شايع‌ترين علل ناباروري در زنان چيست؟

يکي از رايج‌ترين علل ناباروري، سندرم تخمدان پلي‌کيستيک و اختلالات تخمک‌گذاري است که در آن تخمک‌گذاري منظم ماهانه انجام نمي‌شود. اين نوع ناباروري معمولاً با مصرف داروهاي خوراکي يا تزريقي به‌خوبي درمان‌پذير است.

چسبندگي، تنگي يا انسداد لوله‌هاي رحمي از ديگر عوامل ناباروري به شمار مي‌آيد. بسته بودن لوله‌هاي رحمي به‌خصوص اگر دوطرفه باشد، احتمال بارداري طبيعي را به‌شدت کاهش مي‌دهد. در صورتي که تنها يکي از لوله‌ها بسته باشد، امکان باروري همچنان وجود دارد؛ اما در صورت انسداد کامل هر دو لوله، تنها روش مؤثر براي درمان ناباروري، استفاده از روش‌هاي کمک‌باروري مانند IVF و انتقال جنين آزمايشگاهي است.

اختلالات رحمي چه تأثيري در بارداري مي‌گذارند؟

مواردي مانند رحم تک‌شاخ يا دوشاخ معمولاً بيشتر از اينکه باعث ناباروري شوند، منجر به سقط مکرر يا زايمان زودرس مي‌شوند. اين مشکلات معمولاً در سونوگرافي قابل مشاهده‌اند و تشخيص قطعي با تصويربرداري‌هايي مانند هيستروسالپينگوگرافي (عکس رنگي) يا سونوگرافي سه‌بعدي انجام مي‌شود.

نقش عوامل مردانه در ناباروري چيست؟

ناباروري در مردان مي‌تواند بين 30 تا 50 درصد موارد ناباروري زوج‌ها را شامل شود. با افزايش سن، احتمال ناباروري در آقايان نيز بيشتر مي‌شود. چاقي يکي از عوامل مهم در کاهش باروري مردان است و گزارش‌ها نشان مي‌دهد مردان چاق بيش از ديگران در معرض ناباروري قرار دارند.

افرادي که در معرض مواد شيميايي قرار دارند مانند نقاشان ساختمان يا کساني که با رنگ‌ها و مواد صنعتي کار مي‌کنند بيشتر در معرض کاهش کيفيت باروري هستند. مشاغلي که مستلزم نشستن طولاني‌مدت است، مانند رانندگي نيز ميزان ناباروري را افزايش مي‌دهد.

همچنين مرداني که در محيط‌هاي بسيار گرم يا نزديک کوره فعاليت مي‌کنند، از جمله نانواها، در معرض خطر بيشتري قرار دارند. مصرف داروهاي بدنسازي نيز احتمال ناباروري را بالا مي‌برد. مطالعات جديد نشان مي‌دهد مرداني که به ويروس HPV مبتلا هستند نيز بيشتر با مشکل ناباروري مواجه مي‌شوند.

بررسي اوليه ناباروري در زوج‌ها چگونه صورت مي‌گيرد؟

نخستين اقدام در ارزيابي يک زوج نابارور، انجام آزمايش اسپرموگرام براي مرد است. در بسياري از موارد، با تجويز دارو و مکمل‌هاي مناسب، کيفيت اسپرم بهبود پيدا مي‌کند. پس از بررسي مرد، براي زنان نيز درمان‌هاي تحريک تخمک‌گذاري انجام مي‌شود و روند تخمک‌گذاري با سونوگرافي تحت نظر قرار مي‌گيرد.

اگر درمان‌هاي اوليه نتيجه نداشته باشد يا مشکل از سوي مرد جدي‌تر باشد مانند ضعف شديد اسپرم، واريکوسل، يا سابقه بيضه پايين‌نيامده در کودکي، احتمال ناباروري افزايش مي‌يابد. برخي از پسران با بيضه داخل شکم متولد مي‌شوند و در صورت تشخيص ديرهنگام، در آينده ممکن است با ناباروري روبه‌رو شوند.

براي مراجعه به متخصص ناباروري چه زماني مناسب است؟

زوج‌هايي که زير 35 سال سن دارند و پس از يک سال تلاش براي بارداري بدون استفاده از روش‌هاي جلوگيري، موفق به بارداري نشده‌اند، بايد براي بررسي کامل به متخصص مراجعه کنند. در اين مرحله، آزمايش‌هاي هورموني، پاپ‌اسمير، سونوگرافي، بررسي تخمک‌گذاري و عکس رنگي رحم براي زنان انجام مي‌شود. در مردان نيز معاينه توسط اورولوژيست و آزمايش اسپرموگرام در تشخيص علت ناباروري نقش اساسي دارد.

به‌دليل برنامه‌هاي حمايتي دولت براي کاهش هزينه‌هاي درمان ناباروري، مراکز تخصصي متعددي در استان‌ها و شهرهاي مختلف ايران ايجاد شده است. زوج‌هايي که درمان‌هاي اوليه آن‌ها منجر به بارداري نمي‌شود، مي‌توانند به اين مراکز مراجعه کنند و در صورت نياز از روش‌هاي پيشرفته کمک‌باروري بهره بگيرند.

ازدواج و فرزندآوري در چه سني مناسب‌تر است؟

حمايت‌هاي دولتي براي اشتغال و کاهش هزينه‌هاي زندگي جوانان اهميت بسياري داشته و فراهم شدن شرايط مناسب ازدواج مي‌تواند نقش مهمي در کاهش مشکلات ناباروري داشته باشد. ازدواج پايدار و آغاز زندگي مشترک در سن مناسب، زمينه‌ساز فرزندآوري سالم و کاهش اختلالات باروري در سال‌هاي آينده است.

فرزندآوري در سال‌هاي ابتدايي زندگي چه اهميتي دارد؟

زوج‌ها پس از يکي تا دو سال از آغاز زندگي مشترک و ايجاد ثبات و تفاهم، جلوگيري از بارداري را کنار بگذارند و براي فرزند اول اقدام کنند. تجربه نشان داده است خانمي که يک بار بارداري موفق داشته باشد، نسبت به زني که سال‌ها جلوگيري کرده و باروري خود را امتحان نکرده، احتمال کمتري براي مواجهه با ناباروري دارد.

فاصله سه تا چهار سال بين فرزندان بهترين بازه براي حفظ سلامت جسمي و رواني خانواده محسوب مي‌شود. تک‌فرزندي مي‌تواند به يک معضل اجتماعي تبديل شود و داشتن حداقل دو فرزند براي تأمين سلامت رواني خانواده بسيار مؤثر است.

در چه زماني بايد به پزشک مراجعه کنند؟

اگر زوجي مدتي جلوگيري نکنند، اما بارداري اتفاق نيفتد، لازم است در اولين فرصت به پزشک مراجعه کنند. انجام آزمايش‌ها و پيروي از دستورات پزشک مرحله مهمي در تشخيص ناباروري است. در بسياري از موارد، آقايان حاضر به انجام آزمايش نيستند؛ در حالي که پس از بررسي مشخص مي‌شود نياز به درمان داشته‌اند و تأخير تنها باعث از دست رفتن زمان ارزشمند باروري مي‌شود.

کيفيت مراکز ناباروري در ايران چگونه است؟

مراکز ناباروري در ايران از پيشرفته‌ترين مراکز منطقه و قابل مقايسه با بهترين مراکز جهاني هستند. هزينه درمان در ايران بسيار کمتر از کشورهاي ديگر است و همين موضوع سبب شده زوج‌هاي نابارور از کشورهاي مختلف براي انجام درمان‌هاي کمک‌باروري مانند IVF به ايران مراجعه کنند. بسياري از ايرانيان مقيم اروپا و آمريکا نيز به دليل هزينه‌هاي سنگين ناباروري در آن کشورها، درمان خود را در ايران انجام مي‌دهند.

اگر زن تخمک نداشته باشد يا ذخيره تخمدان او به صفر برسد، امکان بارداري با تخمک خود وجود ندارد. در مرداني که اسپرم ندارند و اصطلاحاً آزواسپرمي دارند روش‌هاي تخصصي‌تري براي استخراج يا درمان در دسترس است.

در مواردي که زن تخمک دارد اما به‌دليل مشکلات جدي رحم خود را از دست داده باشد، روش رحم جايگزين قابل استفاده است؛ همچنين تخمک اهدايي و جنين اهدايي از ديگر گزينه‌هاي درمان ناباروري در ايران هستند که براي زوج‌هايي که با روش‌هاي رايج به نتيجه نرسيده‌اند، راهکار مؤثري محسوب مي‌شوند.

منبع: مهر