هويت ايراني با انيميشن هاي ملي

اين مرکز با توليدات مؤثر و انبوهي که در اين زمينه دارد و آثار توليد شده‌اش از شبکه‌هاي مختلف سيما روي آنتن مي‌رود، به قطب پويانمايي ايران تبديل شده‌است. ضمن اين‌که توليد پويانمايي‌هاي اين مرکز براساس اولويت‌هاي محتوايي ابلاغي و منطبق با استانداردهاي روز دنياست.

نکته مهم‌تر اين‌که ترويج سبک زندگي ايراني ــ اسلامي، پاسخگويي به نياز و رشد کودکان از جمله اهدافي است که اين مرکز در توليدات خود دارد. اين در حالي است که در جشنواره‌هاي مختلف هم توانسته با برخي آثاري که توليد و حضور پيدا کرده بدرخشد و موفقيت‌هايي را کسب کند.

نکته مهم‌تر اين‌که توليدات اين مرکز هم مخاطب خردسال، کودک و نوجوان دارد و هم مخاطب بزرگسال.

جام‌جم گزارشي از تعدادي از آثار در حال توليد اين مرکز تهيه کرده و با تهيه‌کنندگان اين مجموعه‌ها گفت‌وگو داشته که ماحصل آن را در ادامه مي‌خوانيد.

يکي از نکات مهم پويانمايي‌ها تاثيراتي است که روي ذهن، رفتار و حتي ممکن است روي آينده کودکان و نوجوانان بگذارد. آنها ناخودآگاه با قهرمان‌هاي اين مجموعه‌ها همراه شده و از آنها تاثير مي‌گيرند. حتي گاه خودشان را به جاي قهرمان‌ها مي‌گذارند و سعي دارند همان رفتار را تکرار کنند.

همين مسأله باعث شده تا مرکز پويانمايي صبا دستورالعمل‌هاي لازم را به توليدکنندگان در اين زمينه داده تا براي مخاطبان‌شان بدآموزي نداشته‌باشد و برعکس بتواند تاثيرات مثبتي روي آنها بگذارد.

از اين‌رو خشونت و بدرفتاري و بي‌ادبي در اين پويانمايي‌ها جايي ندارد. از طرفي برخلاف برخي پويانمايي‌هاي خارجي که ضدقهرمان‌هاي جذاب و پرطرفدار دارد و از اين نظر مي‌تواند تاثيرات منفي روي کودکان بگذارد، پويانمايي‌هاي اين مرکز چنين نکته مهمي را در آثاري که توليد مي‌کنند مدنظر دارد. به همين دليل والدين به‌راحتي مي‌توانند فرزندان‌شان را مخاطب اين پويانمايي‌ها قرار بدهند.

«شکرستان» آينه تمام‌نماي جامعه

«شکرستان» يکي از مجموعه‌هاي پرطرفدار مرکز پويانمايي صباست که به‌دليل استقبال مخاطبانش توليد آن همچنان ادامه دارد و جزو پويانمايي‌هاي پرمخاطب تلويزيون است که هم مخاطب کودک و نوجوان را با خود درگير کرده و هم مخاطبان بزرگسال. اين مجموعه با روش کات اوت يا بريده مقوا ساخته شده و قسمت‌هايي از اين مجموعه در جشنواره‌هاي خارجي از جمله جشنواره چانگوي چين، جشنواره جيفوني ايتاليا و جشنواره فيلم کودک هند نمايش يافته‌است.

«شکرستان» در سال 87 برنده جايزه بهترين پويانمايي سال در جشن خانه سينما شد. همچنين در جشنواره جام‌جم سال 90 هم برنده بهترين کارگرداني پويانمايي شد. اولين راوي اين مجموعه زنده‌ياد مرتضي احمدي بود که هنوز هم مخاطبان بسياري با صدايش خاطره دارند.

بعد از او شهاب حسيني راوي اين مجموعه شد و از مرداد 98 شکرستان با صداي علي‌همت موميوند پخش مي‌شود. همه ماجراها و اتفاقات در يک منطقه جغرافيايي خيالي مي‌افتد که شخصيت‌هايش هرکدام نماينده يکي از قشرهاي جامعه هستند. اين مجموعه شخصيت‌هاي محبوبي هم دارد که هرکدام توانسته براي خود طرفداراني پيدا کند.

فصل نهم اين مجموعه در حال توليد است که مسعود صفوي، تهيه‌کننده شکرستان درباره فصل نهم اين مجموعه توضيح مي‌دهد: توليد فصل جديد به پايان رسيده و مجموعه در مرحله صداگذاري است و فکر مي‌کنم مراحل فني کار تا يک ماه ديگر به پايان برسد و آماده پخش شود. تا جايي که من اطلاع دارم ابتداي پاييز تعدادي از قسمت‌هاي آن هم روي آنتن خواهد رفت اما از زمان پخش دقيق آن بي‌اطلاعم و به تصميم مديران بستگي دارد.

وي درباره ويژگي‌هاي اين فصل و اضافه‌شدن شخصيت‌هاي جديد به مجموعه مي‌گويد: يکي از ويژگي‌هاي سري جديد اين است، به‌دليل اين‌که قصه‌ها تنوع مکاني بيشتري پيدا کرده‌اند، فضاهاي زيادي به کار اضافه شده‌است. يعني مکان‌هاي بيشتري را براي اين سري طراحي کرده‌ايم. همچنين شخصيت‌هايي که در فصل‌هاي قبل کمتر استفاده شده‌بودند اما در سري اول حضور پررنگ‌تري داشتند، در اين سري زنده شدند و حضور بيشتري در اين فصل دارند. از طرفي چند شخصيت جديد هم به شکرستان اضافه شده که بهتر است در زمان پخش، مخاطب با آنها آشنا شود.

صفوي همچنين درباره داستان‌ها و ماجراهايي که در سري جديد اتفاق خواهد افتاد هم بيان مي‌کند: ما در اين سري به موضوعاتي مانند حفظ محيط‌زيست و شيوه درست مصرف کردن آب خيلي زياد پرداخته‌ايم، چون از اهميت بسياري برخوردار است. ضمن اين‌که از زواياي مختلفي به اين موضوعات نگاه کرديم تا ميزان تاثيرگذاري‌اش روي مخاطبان بيشتر شود.

وي در پاسخ به اين سؤال که مخاطبان در طول اين سال‌ها با کدام‌يک از شخصيت‌ها ارتباط بيشتري برقرار کرده‌اند و کدام شخصيت‌ها محبوب‌ترند، مي‌افزايد: معمولا مخاطبان در دوره‌هاي مختلف با اغلب کاراکترها ارتباط برقرار کرده و آن شخصيت‌ها را دوست دارند. اما اگر بخواهيم به صورت کلي بگوييم، چند شخصيت خيلي محبوب هستند که در راس آنها ننه‌قمر و اسکندر، در کنار آنها صمد و سه لوطي شهر و خواجه فرزان هم جزو شخصيت‌هاي محبوب شکرستان محسوب مي‌شوند.

اما چرا اين شخصيت‌ها تا اين حد توانسته‌اند براي مخاطبان‌شان محبوب و دوست‌داشتني باشد، بايد بگويم به دليل اين‌که تجربيات زندگي ما ايرانيان به خصوص تجربه زندگي در محله وجود دارد و زندگي به صورت محلي ادامه دارد، بي‌شباهت به شکرستان نيست. يعني هنوز هم محله‌هايي در تهران و شهرستان‌ها هست که زنان و مردان پير، کوچک‌ترها را مي‌شناسند و آنها را نصيحت مي‌کنند يا اين‌که همسايه هواي همسايه را دارد. به همين دليل فضاي اين مجموعه براي مخاطبان حس نوستالژي دارد. از طرفي بعد از اين مدت با اين شخصيت‌ها آشنا شده و دوست‌شان دارند و به دل‌شان نشسته‌است.

اين تهيه‌کننده درباره يکي از اجزاي‌هاي مهم مجموعه يعني راوي هم توضيح مي‌دهد: افراد بسياري راوي اين مجموعه بودند. از زنده‌ياد مرتضي احمدي گرفته تا شهاب حسيني و علي همت موميوند که هر کدام در نوع خود راويان محبوب و موفقي بودند و به دل مخاطب نشسته‌اند. اما در اين فصل مي‌خواهيم مخاطبان را غافلگير کنيم. بنابراين فعلا در اين رابطه حرفي نمي‌زنم.

وي همچنين در توضيح دلايل جذابيت اين اثر براي مخاطب هم مي‌گويد: نمونه‌هاي پويانمايي‌هاي خارجي هم داريم که به دلايلي توانسته‌اند مورد توجه قرار بگيرند. درست مثل شکرستان و دليلش هم اين است که اين نوع مجموعه‌ها روايت قصه روزمره مردم آن کشور يا آن منطقه و آن شهر هستند. شکرستان روايت زندگي روزمره خودمان است. يعني آينه تمام نماي زندگي هر کدام از ماست. ما ايراني‌ها دائم قصه داريم و زايش روايت‌هاي مختلف هستيم. بنابراين تا زماني که اين زايش وجود دارد، شکرستان هم مي‌تواند ادامه داشته‌باشد. چون قصه ما هيچ وقت تمام نمي‌شود. از اين رو شکرستان ظرفيت ادامه‌دار شدن در فصل‌هاي بيشتري را دارد. با اين حال اميدوارم مردم همچنان اين مجموعه و قصه‌ها و شخصيت‌ها را دوست داشته‌باشند.

صحيح خواندن را بياموزيم

فارسي فقط يک زبان نيست؛ بلکه فرهنگ، تمدن و بخش اصلي هويت ايراني است. از اين رو توجه به اين زبان در آثاري که ساخته مي‌شود مي‌تواند براي نسل جوان نکات مثبتي را به همراه داشته‌باشد. مجموعه پويانمايي «فارسي هويت ماست» يکي از مجموعه‌هاي موفق و مؤثر در اين زمينه است که مورد اقبال مخاطبان قرار گرفته و توليد آن به فصل چهارم رسيده‌است. حتي غلامعلي حداد عادل، رئيس فرهنگستان زبان و ادب فارسي نيز از اين مجموعه قدرداني و بيان کرد کودکان ذهن خلاق و کنجکاوي دارند که در عين حال بايد کلمات را با زبان ساده به آنها منتقل کرد. پويانمايي فارسي هويت ماست و مي‌تواند براي کودکان شيرين و آموزنده باشد و با زباني ساده مفاهيم مورد نظر را به آنان بياموزد.

عليرضا ميراحسني، تهيه‌کننده مجموعه فارسي هويت ماست در خصوص ويژگي‌هاي اين مجموعه بيان مي‌کند: زبان ما فارسي است اما متاسفانه بعضي لغات که وارد اين زبان شده به هويت آن آسيب وارد مي‌کند.

از طرفي فرهنگ ديگري هم وارد رسانه‌ها شده‌است. به همين دليل ما مي‌خواستيم با اين مجموعه کلمات فارسي را احيا کنيم. اين برنامه تلاش دارد در راستاي پاسداشت زبان و ادبيات فارسي، فرهنگ صحيح خواندن و نوشتن را به مخاطبان آموزش دهد. اصلاح گفتار و نوشتار در زبان فارسي، آموزش فرهنگ و به‌کارگيري واژه‌هاي اصيل فارسي به جاي واژه‌هاي بيگانه از ديگر اهداف اين برنامه است. وي همچنين مي‌افزايد: من فکر مي‌کنم پيدا کردن واژه‌ها و لغات درست زبان فارسي براي همه جالب است. چون با چنين برنامه‌هايي ياد مي‌گيرند فارسي را درست صحبت کنند.

وي در ادامه درباره بازخورد مخاطبان و تاثيري که برنامه روي آنها داشته، عنوان مي‌کند: در ابتدا بايد بگويم که تکرار چنين برنامه‌هايي مي‌تواند اتفاقات مثبتي را رقم بزند. البته من اين تاثيرات را مي‌بينم. مثلا در يک داروخانه ديدم که تلويزيون روشن است و يک پزشک در حال تماشاي اين برنامه و صحبت در اين زمينه است و همين نکته برايم جالب بود. بنابراين مي‌توانم بگويم قالب پويانمايي مي‌تواند روي همه سنين تاثير مثبت بگذارد و از اين قالب براي انتقال مفاهيم مهم استفاده کرد. اتفاقا اين برنامه براي بزرگ‌ترهاست و مخاطب آن مي‌توانند بچه‌ها هم باشند.

وي درباره ادبيات کاربران در فضاي مجازي که گاهي به زبان فارسي آسيب مي‌زند و کاربران از کلمات اشتباه استفاده مي‌کنند و برنامه‌اي مثل فارسي هويت ماست مي‌تواند براي اين افراد هم تاثيرگذار باشد توضيح مي‌دهد: حتما مي‌تواند تاثيرگذار باشد. چون کاربران به خصوص کودکان و نوجوانان در فضاي مجازي از برخي اصطلاحات و لغات به غلط استفاده مي‌کنند و چنين برنامه‌اي مي‌تواند براي آنها مفيد باشد.

البته اگر تعداد پخش اين برنامه بالا برود، ما بيشتر متوجه خواسته مخاطبان مي‌شويم. چون بعضي اوقات در جامعه مطلبي به شوخي مطرح مي‌شود که همان شوخي‌ها باعث مي‌شود برنامه‌سازان متوجه خطاهاي‌شان شوند.

ميراحسني در بخشي ديگر از اين گفت‌وگو عنوان مي‌کند: ما حدود 330 برنامه در اختيار شبکه‌ها قرار مي‌دهيم که هر برنامه در 50 ثانيه طراحي شده‌است تا در همين زمان کوتاه بتوان اتفاقات مهمي را در زمينه پاسداشت زبان فارسي رقم زد. از طرفي گونه‌اي که براي اين برنامه انتخاب کرده‌ايم، نمايشي است و گاهي محتواي طنز هم دارد تا مخاطب را خسته نکند. سعي کرده‌ايم از بهترين دوبلورها دعوت به همکاري کنيم تا مخاطب با صداپيشه‌ها ارتباط برقرار کند.

وي در ادامه مي‌افزايد: سري چهارم اين برنامه در 104 قسمت طراحي شده و درحال‌حاضر نگارش نيمي از آن به پايان رسيده و دوبله نيمي ديگر انجام شده‌است و در مرحله تدوين قرار دارد. با توجه به اين‌که 5000 واژه و اصطلاح هست که بعضي از آنها در جامعه کاربردي است اما گاهي به اشتباه استفاده مي‌شود. اين برنامه مي‌تواند همچنان ادامه داشته‌باشد. مثلا مي‌گويند «خواب زن چپ است»، درصورتي‌که «خواب ظن چپ است» درست است و سال‌هاست به اشتباه به کار برده مي‌شود. ما در اين زمينه با فرهنگستان زبان فارسي در ارتباط هستيم و واژه‌ها را با آنها هماهنگ کرده و در برنامه استفاده مي‌کنيم. ميراحسني در پايان هم مي‌گويد: خواهشي که من از مديران پخش شبکه‌ها دارم اين است که برنامه فارسي هويت ماست که زمان کوتاهي هم دارد را هم در اولويت خود قرار دهند و به‌صورت مداوم پخش کنند. چون به هويت ما بستگي دارد و نياز جامعه است. از طرفي ساختن فرهنگ سخت و زمانبر است. بنابراين روي چنين برنامه‌هايي بايد کار شود تا تاثير آن را بتوان در جامعه ديد.

مادر کونيکو، الگوي يک زن مسلمان است

کونيکو يامامورا را مي‌توان تنها مادر شهيد ژاپني دانست که فرزندش در جنگ ايران و عراق به شهادت رسيد. او پس از آشنايي و ازدواج با يک تاجر ايراني اهل يزد، در 20سالگي به ايران مهاجرت کرد و از آن زمان در ايران اقامت داشت. کونيکو يامامورا در ترجمه کتاب‌هاي فارسي به ژاپني فعاليت مي‌کرد و در ترجمه پويانمايي‌هاي ژاپني نيز با صداوسيما همکاري‌هايي داشت. او همچنين از فعالان موزه صلح تهران بود و چند سال به‌عنوان مادر موزه صلح در اين موزه فعاليت داشت اما در سال 1401 درگذشت.

زندگي او و خانواده‌اش به قدري جذابيت دارد که مجموعه پويانمايي به‌نام «مادر کونيکو» در حال توليد است و به‌زودي از تلويزيون پخش خواهد شد. يدا... تناور، تهيه‌کننده و کارگردان اين مجموعه در رابطه با هدف از ساخت آن و جذابيت‌هاي اين قصه و شخصيت مي‌گويد: يکي از گالري‌هايي که زير نظر شهرداري تهران است برنامه‌اي را برگزار کرده‌بود تحت اين عنوان که يک فريم از زندگي خانم کونيکو به تصوير کشيده شود. از آنجا که من مدرس دانشگاه هستم، به اتفاق دانشجوها و چند نفر از اساتيد دانشگاه در اين کار همکاري کرديم و يک روز از زندگي خانم کونيکو را به تصوير کشيديم و هرکدام از يک زاويه به زندگي اين شخصيت پرداختيم. اتفاقا اين برنامه به‌صورت مستقيم از چند شبکه تلويزيوني هم پخش شد.

وي ادامه مي‌دهد: من در آن گالري که گفتم با زندگي اين شخصيت آشنا شدم و برايم ابعاد زندگي ايشان خيلي جذاب بود. از اين رو به مرکز صبا ساخت اين اثر را پيشنهاد دادم و گفتم که زندگي و شخصيت خانم کونيکو جاي بسياري براي تبديل به يک اثر پويانمايي را دارد. پس از موافقت اين مرکز کار وارد مراحل تحقيق و نگارش شد. وي همچنين مي‌افزايد: درباره اين شخصيت فقط يک کتاب منتشر شده‌بود که حميد حسام و مسعود اميرخاني نويسنده‌هاي اين کتاب هستند. در اين کتاب با خانم کونيکو مصاحبه شده‌بود و تنها منبع ما براي ساخت اين اثر همين کتاب بود. البته خانم کونيکو در ابتدا مخالف بود که زندگي‌اش تبديل به تصوير و کتاب شود اما در سفري که به ژاپن داشت، در هواپيما با حميد حسام که يکي از نويسنده‌هاي کتاب است آشنا و متقاعد مي‌شود که کتابي در اين زمينه نوشته شود. بعد که کتاب منتشر شد، بسيار مورد توجه قرار گرفت و به زبان‌هاي مختلف هم ترجمه شد. اين کتاب بارها به چاپ رسيد و همين موضوع انگيزه ما را براي ساخت اين مجموعه بيشتر کرد.

اين تهيه‌کننده و کارگردان در بخش ديگري از اين گفت‌وگو عنوان مي‌کند: اين مجموعه در 24 قسمت چهار دقيقه‌اي توليد مي‌شود. البته دو سه بار بازنويسي شد. در نهايت به توليد رسيد و به‌زودي تدوين کار هم به پايان مي‌رسد و مجموعه آماده پخش مي‌شود.

تناور در پاسخ به اين سؤال که از چه زاويه‌اي به زندگي اين شخصيت نگاه و آن را روايت کرده‌است هم مي‌گويد: مخاطبان، زندگي خانم کونيکو را از دوران آشنايي او با همسرش در اين مجموعه خواهند ديد تا زمان شهادت فرزندش و فعاليت‌هايي که در طول عمرش داشته‌است.

به نظرم آنهايي که خانم کونيکو را مي‌شناسند و با زندگي و شخصيتش آشنا هستند مي‌دانند که شخصيت و زندگي جالبي دارد و به نظرم لازم بود که در قالب پويانمايي به ايشان پرداخته شود تا تعداد افراد بيشتري با اين شخصيت آشنا شوند. وي با اشاره به ويژگي‌هاي انساني و اخلاقي اين شخصيت توضيح مي‌دهد: خانم کونيکو انسان بسيار فعالي بود و حتي بعد از شهادت فرزندش گوشه‌گير نشد و تا زمان مرگ هم به فعاليت خود ادامه داد. به معناي واقعي کلمه، خانم کونيکو الگوي يک زن مسلمان است. من فکر مي‌کنم ما از اين شخصيت‌ها و چهره‌ها زياد داريم که متاسفانه نسل جوان و جديد شناختي از اين افراد ندارند. بنابراين در قالب پويانمايي مي‌توان اطلاعات خوبي از اين شخصيت‌ها به مخاطبان داد. چون هرقدر در اين زمينه کار کنيم، بازهم کم است.

تناور هم مي‌گويد: از آنجا که سرانه مطالعه در کشور ما پايين است و مردم کمتر فرصت مطالعه کتاب دارند، تماشاي چنين مجموعه‌هايي در قالب پويانمايي مي‌تواند اطلاعات و شناخت خوبي از اين افراد به مردم بدهد و نسل جديد هم از اين طريق با اين شخصيت‌ها به‌راحتي ارتباط برقرار مي‌کنند.

ترويج هويت اصيل ايراني در «معماهاي فريد»

سيد عليرضا گلپايگاني، کارگردان و تهيه کننده مجموعه «معماهاي فريد» است. داستان آن درباره پسري به نام فريد است که قدرت خارق‌العاده‌اي در حل معماهاي سخت دارد و از اين طريق مشکلات مردم را برطرف مي‌کند. او با اتکا به هوش خدادادي‌اش با شخصيت‌هاي منفي داستان به مقابله مي‌پردازد.

خواجه احمد، عطار شهر و استاد فريد نيز با نگاه تقوا گرايانه‌ خود سعي مي‌کند به فريد و بچه‌هاي ديگر کمک کند تا باور و ايمان خود را تقويت کرده و جهت صحيح را در حل مسائل بيابند. در اين مجموعه سعي شده با استفاده از طرح معما و سوالات هوش، مسائل مختلف اخلاقي، تربيتي و انساني به مخاطب کودک و نوجوان منتقل شود. همچنين به موضوعاتي چون مقابله با ظلم و کمک به ستمديدگان توجه شده و انديشه‌هاي اسلامي و نيز هويت اصيل ايراني در قالب داستان‌هاي اخلاق محور به کار گرفته شده است.

گلپايگاني درباره اين مجموعه و سري جديد آن توضيح مي‌دهد: سري جديد مجموعه معماهاي فريد براي 26قسمت 13دقيقه‌اي با تکنيک کات اوت طراحي شده است و از نظر ساختاري به قسمت‌هاي پيشين متعهد مانده و اسکلت و فرم اصلي به‌علت ادامه روند مجموعه و همسويي آن با سري قبل در آن حفظ شده است اما به آن معني نيست که تغيير کيفي در آن متوقف شده‌باشد.

* زینب علیپور طهرانی