همزيستي ناخودآگاه با شياطين در هالوين

روندي که ردّ آن در داده‌ها و آمارها نيز به‌روشني ديده مي‌شود که در ادامه به جزئيات آن خواهيم پرداخت. جزئيات مراسمي که اگر به ريشه و تاريخچه آن دقيق ش ويم، با لايه‌هايي تاريک و پيوند خورده با شياطين خواهيم رسيد.

تو چرا انقدر ترسناکي!

اينستاگرام را که در هفته اخير باز مي‌کرديم، يک ويديو ترند شده به چشم مي‌خورد که از لنز دوربين، مردم متعجب و وحشت‌زده را نشان مي‌داد. تو چرا انقدر ترسناکي، واي ترسيدم!!! هميشه اين شکلي هستي؟ اين چه کاريه آخه من سن و سالم بالاست! اين جملاتي بود که مردم به يک بلاگر ميکاپ آرتيست يا آرايشگر صورت مي‌گفتند. دختر بلاگر، سيماي خود را به شکل يک پيرزن زشت و ترسناک کرده بود و پس از انتشار ويديو چگونگي آرايش، در پست بعدي خود تصاوير واکنش مردم را منتشر کرده بود تا بازديد خود را بالاتر ببرد.

وقتي پست‌هاي بعدي را مشاهده مي‌کنيم، ويترين ايونت‌هاي زيرزميني و کافه‌هاي غيرمجاز را مي‌بينيم که با موزيک«This Is Halloween» تدوين و منتشر شده است. قطعه‌اي که در اصل برگرفته از موسيقي انيميشن کلاسيک «کابوس پيش از کريسمس» است؛ اثري ساخته‌ي دني الفمن که در سال 1993 توسط استوديوي ديزني منتشر شد. اکنون، نسخه‌هاي ريميکس‌شده و مدرن اين موسيقي در فضاي اينستاگرام فارسي به يکي از ترندهاي پرطرفدار بدل شده و بسياري از نوجوانان ايراني از آن براي ساخت ويديوها و توليد محتواي خود بهره مي‌برند؛ پديده‌اي که نشان مي‌دهد چگونه يک اثر هنري غربي، پس از سه دهه، بار ديگر در قالبي متفاوت در فضاي مجازي ايران بازتوليد مي‌شود.

چه کساني از مر اسم هالوين منفعت مي‌برند؟

يکي از عوامل گسترش اين‌گونه مراسم‌ها، تبليغات پنهان و هدفمند پشت آن‌هاست. چه کساني اين موج تبليغاتي را شکل مي‌دهند؟ قطعا افرادي که از برپايي چنين برنامه‌هايي سود مالي يا تبليغاتي مي‌برند. براي جذب مشتري و جلب توجه، محتوايي چشم‌گير و هيجان‌انگيز توليد مي‌کنند تا فضاي هالوويني را به‌ظاهر سرگرم‌کننده و مدرن جلوه دهند.

در اين ميان، ميکاپ‌آرتيست‌ها از فعال‌ترين گروه‌ها هستند؛ افرادي که هر سال همزمان با فرا رسيدن هالووين، با انتشار آموزش‌هاي گريم و آرايش ترسناک، به دنبال افزايش بازديد و جذب فالوور هستند. در کنار آن‌ها، بلاگرهاي حوزه فيلم و سريال نيز با معرفي آثار سينمايي و تلويزيوني ترسناک، به‌طور غيرمستقيم به جريان تبليغاتي اين مناسبت دامن مي‌زنند.

همچنين استوديوهاي توليد محتوا و طراحان دکور با ساخت و تبليغ دکورهاي مخصوص هالووين، سعي در جلب توجه مشتريان دارند؛ دکورهايي که معمولاً با ترکيبي از جلوه‌هاي تاريک، رنگ‌هاي تند و سليقه‌ي جوان‌پسند طراحي مي‌شوند. از سوي ديگر، آتليه‌هاي عکاسي نيز با بهره‌گيري از همين فضا، بخشي از درآمد خود را بر پايه‌ي ترندهاي روز از جمله هالووين استوار کرده‌اند.

پديده بعدي کافه‌ها و ايونت‌هاي خصوصي است که در يک سال اخير، به اين جريان پيوسته‌اند. اين اماکن با استفاده از نمادها، نوشيدني‌ها و خوراکي‌هاي تزئين‌شده با رنگ‌هاي مشکي و نارنجي، حال‌وهواي اين مناسبت را بازآفريني مي‌کنند. برخي از آن‌ها حتي در وب‌سايت‌ها و شبکه‌هاي اجتماعي آدرس خود را منتشر مي‌کنند تا گروه‌هايي که فضاي مناسب براي برگزاري چنين مراسمي ندارند، از محيط آماده و دکورشده‌ي آن‌ها استفاده کنند. حتي شواهد نشان مي‌دهد که گارسون‌ها و آشپزهاي اين رستوران‌ها با پوشش‌هاي ترسناک و هماهنگ با حال‌وهواي هالووين از مهمانان پذيرايي مي‌کنند نشانه‌اي از گسترش تدريجي يک فرهنگ نمايشي که در لايه‌هاي مختلف سرگرمي و بازاريابي نفوذ کرده است.

پديده ديگر نيز، گروه‌هايي ناشناس با پوشش تورهاي طبيعت‌گردي است که اين روزها در جنگل‌هاي هيرکاني شمال کشور، جشن‌هاي غيرمجاز با مضامين هالووين برگزار کرده‌اند؛ اين تورهاي بدون مجوز رسمي نيز با تبليغات فريبنده در شبکه‌هاي اجتماعي، افراد علاقه‌مند را ثبت‌نام کرده و با دريافت پول، برنامه‌هاي هالوين را با تمام خطرات اخلاقي، جاني و امنيتي‌اش برگزار مي‌کنند.

آمار توجه کار بران به هالوين در سه سال اخير

با توجه به آمار محتواهاي منتشر شد از تاريخ 6 تا 11 آبان‌ماه که به ايام هالوين مرتبط مي‌شود، تحولات انتشار محتوا با کليدواژه «هالووين» در سه شبکه‌ اجتماعي اينستاگرام، توييتر و تلگرام، طي سه سال 1402 - 1403 و 1404 را قابل تامل است.

در مقايسه با سال 1403، در سال 1404 شاهد کاهش چشمگير محتوا در هر سه پلتفرم هستيم که نشان مي‌دهد بزرگداشت هالوين از پيام‌هاي تبريک و استيکرهاي مربوطه در فضاي مجازي خارج شده به برگزاري رويدادهاي حضوري کشيده شده است. در اينستاگرام، تعداد پست‌ها از 88/1 (در 1403) به 484 پست رسيده که نشان‌دهنده‌ي کاهش 2/59  است. تعداد کاربران از 289/25 به 287/1  نفر کاهش يافته که درواقع کاهش 1/49 داشته است و تعداد بازديدها نيز از 520/008/157  به 557/811/29 سقوط کرده که کاهش سنگين 81 درصد را نشان مي‌دهد.

در توييتر، پست‌ها از 166/1 به 944 عدد رسيده يعني کاهش 19درصد، و کاربران از 629/1 به 930/1 نفر رسيده‌اند، يعني با افزايش 5/18 همراه شده است. اما بازديدها از 457/328/16 به 451/691/13 کاهش يافته‌اند يعني کاهش 16درصد.

در تلگرام، تعداد پست‌ها از 326/2 به 901 کاهش يافته که کاهش 2/61 درصد محسوب مي‌شود و کاربران از 346/12 به 559/8  نفر رسيده‌اند که کاهش 7/30 درصد داشته و بازديدها از 246/698/51 به 366/266/31  کاهش يافته يعني 5/39 درصد درصد کاهش.

اگر روند را از 1402 تا 1404 نگاه کنيم، به‌وضوح مشاهده مي‌شود که شور و حجم محتواي مربوط به «هالووين» در فضاي مجازي فارسي‌زبان به‌طور پيوسته در حال افول است. در واقع، در مقايسه با 1402، اينستاگرام در 1404 حدود 85 درصد افت بازديد داشته، تلگرام حدود 40درصد افت و توييتر نيز حدود 21درصد کاهش را تجربه کرده است.

در واقع داده‌ها نشان مي‌دهد که محتواهاي مرتبط با هالوين در سه سال اخير، از انتشار پيام‌هاي طنز، شوخي و بي‌معنا به سمت توليد محتواهاي هدفمند و تبليغات محور کوچ کرده که متاسفانه ترويج هالوين در اين حالت، بيشتر از حالت قبل با حجم محتواي بيشتر محتمل است.

نکته: البته اين نکته را بايد يادآور شد که افزايش تعداد بازديد در پست‌هاي سال‌هاي گذشته، مربوط به سرچ اين واژه در ايام اخير است که پلتفرم‌ها پست‌هاي قديمي را دوباره در معرض ديد قرار داده و توسط کاربران بازبيني مي‌شود؛ اما در هرصورت تعداد انتشار محتوا و کاربران فعال گواه بر کاهش و کيفي‌تر و حرفه‌اي تر شدن محتواهاي مربوط به هالووين است.

منفعت مالي به قي مت نابودي آيين ملي و کهن؟

در بسياري از محتواهاي مربوط به هالووين در ايران ديده مي‌شود که از کودکان تا نوجوانان در اين مراسم‌ها شرکت مي‌کنند؛ روندي که نشان مي‌دهد در سال‌هاي آينده احتمالاً شاهد شکل‌گيري رسمي بي‌هويت و بي‌پايه به نام «هالووين» در ميان جوانان خواهيم بود. شبکه‌اي درهم‌تنيده از آتليه‌هاي عکاسي، گريمورها و کافه‌ها با همکاري يکديگر در حال ترويج اين جريان‌اند؛ شبکه‌اي که به‌تدريج فضايي را در سال‌هاي آينده مي‌سازد که هرگونه انتقاد از اين رفتارها، به‌ويژه اگر از سوي محاسن سفيدها باشد، با تمسخر يا بي‌اهميت‌انگاري مواجه خواهد شد.

در پس اين روند، يک شبکه قدرتمند رسانه‌اي و سرگرمي قرار دارد که از طريق توليد فيلم‌هاي ترسناک پرمخاطب مانند آنابل و انيميشن‌هايي چون کابوس پيش از کريسمس، جلوه‌هاي خوف‌انگيز و رفتارهاي غيرعادي را به امري عادي و جذاب بدل مي‌کند. هم‌زمان، شرکت‌هاي عرضه‌کننده بازي‌هاي آنلاين نيز با ارائه تخفيف‌هاي چشمگير در اين ايام، بر هيجان و استقبال جوانان مي‌افزايند و به تقويت اين فرهنگ کمک مي‌کنند.

نقش سلبريتي‌ها

مانند هر حوزه فرهنگي و اجتماعي ديگر، نقش سلبريتي‌ها نيز در ترويج اين مسائل ملموس است. سال گذشته مرجانه گلچين در همين ايام هالووين، يک پست اينستاگرامي منتشر کرد که نشان مي‌داد به بهانه يادبود شخصيت ماندگار «خانه مادر بزرگه»، خود را به شمايل يک پيرزن زشت و ترسناک گريم کرده و در پايان نيز هشتگ هالووين را منتشر کرد. اخيرا هم فاطمه گودرزي با استفاده از نمادها و گريم ترسناک، ويديويي به بهانه ايام هالووين منتشر کرد.

رسم و رسوم و آيي ن اصيل ايراني خودمان که بهتر است!

در ايران، بر خلاف آيين وارداتي هالووين، مراسم‌هاي اصيل و کهن بسياري وجود دارد که اتفاقا در فرهنگ عمومي و رسانه‌اي تبليغ و استقبال مي‌شود. رسومي که شادي، معنويت و همبستگي اجتماعي را با هم آميخته و کودکي پرخاطره‌اي را براي بسياري از رقم زده است. از مهم‌ترين اين آيين‌ها مي‌توان به شب يلدا اشاره کرد؛ شبي که ايرانيان از ديرباز بلندترين شب سال را با خواندن شعر حافظ، خوردن تنقلات و گفت‌وگوهاي خانوادگي جشن مي‌گيرند. پس از آن، چهارشنبه‌سوري در آخرين سه‌شنبه سال است که اگر طبق رسوم و آيين اصلي خودش برگزار شود، جشني براي بدرقه سال کهنه و استقبال از نوروز است که با پريدن از روي آتش، شادي جمعي و دورهمي‌هاي خانوادگي همراه مي‌شود.

در آغاز بهار، نوروز فرا مي‌رسد؛ بزرگ‌ترين و فراگيرترين جشن ملي ايرانيان که با گستردن سفره هفت‌سين، ديد و بازديد، صله‌رحم و نشاط عمومي، نماد نو شدن طبيعت و زندگي است. در کنار اين آيين‌هاي ملي، اعياد مذهبي مانند قربان، فطر، غدير و نيمه‌شعبان نيز نقش مهمي در گردهمايي مردم دارند؛ ايامي که در آن خانواده‌ها به ديدار يکديگر مي‌روند، سفره‌هاي اطعام گسترده مي‌شود.

از سوي ديگر، مراسم محرم و صفر به‌عنوان جلوه‌اي از سوگواري و همبستگي اجتماعي، فرصتي است براي گردهمايي مردم در هيئت‌ها و حسينيه‌ها تا ياد و پيام قيام عاشورا را زنده نگه دارند. در ماه رمضان نيز شب‌هاي قدر با حال و هواي معنوي ويژه‌اي برگزار مي‌شود و مؤمنان در مساجد و حسينيه‌ها گرد هم مي‌آيند تا با دعا و نيايش، پيوندي عميق‌تر با خداوند برقرار کنند.

ريشه‌هاي شيطاني هالوين/

 رواج آيين کفرآميز قوم سلتيک

اما چه مي‌شود که جشن‌هاي غيربومي با نمادها و انگيزه‌هاي ناسالم، جاي خود را به اين آيين داده است. براي درک اين پرسش ابتدا لازم است که با ريشه اين مراسم که طي ‌سال‌هاي اخير دستمايه تحريف شده، آشنا شويم.

در مقاله‌اي که با عنوان «جن، جهان غيب و آيين‌هاي مشرکانه» نوشته مايرا بات، در پاييز 2024 منتشر شده، بخشي از اين تاريخچه مورد بررسي قرار گرفته و از ديدگاه اسلامي به ريشه‌ها و مفهوم جشن هالووين پرداخته است. نويسنده ابتدا مشخص مي‌کند که هالووين از آيين سامهين سرچشمه مي‌گيرد، جشني غيرتوحيدي نزد اقوام سلتي که در روز 31 اکتبر برگزار مي‌شد و پايان فصل برداشت و آغاز زمستان را نشان مي‌داد.

اين زمان در باور اقوام سلتي، لحظه‌اي بود که «پرده ميان دنياي زندگان و مردگان نازک مي‌شود» و ارواح به زمين بازمي‌گردند. بعدها اين آيين با جشن‌هاي مسيحي مانند روز همه قديسان و روز همه ارواح در هم آميخت و در نتيجه‌ي استعمار و مهاجرت به آمريکا گسترش يافت و سرانجام به شکل امروزي خود، يعني گذاشتن شيريني مقابل درب خانه‌ها و پوشيدن لباس‌هاي خوفناک و تماشاي فيلم‌هاي ترسناک درآمد.

نويسنده تاکيد مي‌کند که براي اديان توحيدي مانند اسلام، پرداختن به موضوعاتي همچون شياطين، ارواح و نيروهاي ماورايي، حساسيت‌برانگيز است. در اسلام، ايمان به عالم غيب يکي از اصول بنيادين است؛ جهاني فراتر از درک انسان که شامل فرشتگان، جنيان و شيطان مي‌شود. با اين حال، در باور اسلامي، «ارواح مردگان» به زمين بازنمي‌گردند و آنچه گاه به عنوان «شبح» يا «روح سرگردان» تصور مي‌شود، در واقع مي‌تواند جلوه‌اي از جنيان باشد.

شيخه فاطمه برکت‌الله، پژوهشگر علوم اسلامي، در گفت‌وگويي با رسانه Religion Media Centre مي‌گويد: «قرآن در سوره انعام آيه 59 مي‌فرمايد: کليدهاي غيب نزد خداست و جز او کسي آن را نمي‌داند. او تأکيد مي‌کند که در قرآن و سنت، باور به موجودات غيبي مانند فرشتگان، جن‌ها و شيطان واقعي است، اما اسلام وجود «ارواح سرگردان» را رد مي‌کند و معتقد است که پس از مرگ، روح انسان در برزخ تا روز قيامت باقي مي‌ماند.

در ادامه، برکت‌الله به موضوع توحيد و پرهيز از شرک اشاره مي‌کند. توحيد يعني باور به يگانگي مطلق خداوند و اينکه هيچ قدرتي جز او شايسته پرستش نيست. از اين رو، مسلمانان از هرگونه رفتار يا آييني که ريشه در بت‌پرستي يا جادو دارد، پرهيز مي‌کنند. او مي‌گويد: «اسلام وجود سحر را مي‌پذيرد، اما آن را عملي شيطاني و حرام مي‌داند. جادوگري معمولاً شامل احضار جن يا انجام اعمال ممنوع است و فردي که آن را انجام دهد ممکن است از دايره اسلام خارج شود».

در همين چارچوب، بسياري از علماي اسلام شرکت در جشن هالووين را جايز نمي‌دانند، زيرا آن را داراي ريشه‌هاي مشرکانه و مرتبط با ارواح، جادو و آيين‌هاي پاگاني مي‌دانند. برکت‌الله مي‌گويد: «مسلمانان نبايد در هيچ شکلي از هالووين شرکت کنند، زيرا اين جشن بر مبناي آيين سامهين و باور به ارواح و نيروهاي شيطاني است.»

برکت‌الله هشدار مي‌دهد که حتي اعمال ساده‌اي مانند پوشيدن لباس‌هاي خاص، کندن کدو يا پخش آب‌نبات نيز مي‌تواند به معناي مشارکت در جشني پاگاني تلقي شود و مسلمان بايد از آن پرهيز کند، حتي اگر نيت مذهبي نداشته باشد. [1]

هشدار مسيحيان درباره هالوين: شياطين را وار د زندگي خود نکنيد

در مقاله ديگري که در وب‌سايت «jesusisgodandlordministries» منتشر شده، اينبار با نگاهي مسيحي، منشأ و تأثيرات فرهنگي اين جشن را به تفصيل بررسي کرده و آن را با پرستش شيطان، جادوگري و آيين‌هاي پگان مشترک ميخواند. در اين ديدگاه، هالووين نه يک سرگرمي بي‌ضرر بلکه مقدس‌ترين روز شيطان‌پرستان دانسته مي‌شود. ريشه تاريخي اين آيين به بيش از دو هزار سال پيش و جشن ساهوين در ميان قوم سلت در بريتانيا و ايرلند باستان بازمي‌گرداند؛ آييني که در آن دروئيدها، کاهنان اعظم سلت، قرباني‌هاي انساني و حيواني براي خداوند باطل خود موسوم به بعل يا همان (ابليس)، تقديم مي‌کردند. در اين جشن، مردم براي دفع ارواح خبيث، نقاب مي‌زدند، آتش‌هاي عظيم مي‌افروختند و دور آنها مي‌رقصيدند؛ رسم‌هايي که بعدها به صورت مدرنِ تريک يا تريت و کدوهاي تراش‌خورده در هالووين باقي ماند.

با نرماليزه‌سازي مسيحيان، اين آيين در ج امعه نفوذ کرد

به گفته نويسنده، کليساي کاتوليک رم در قرن هفتم ميلادي با هدف مسيحي‌سازي سنت‌هاي پاگاني، آيين ساهوين را با روز همه مقدسان که اصطلاحا،All Hallows Day شهرت داشت، تلفيق کرد و شب پيش از آن، يعني All Hallows Eve، همان Halloween امروزي شد. تحليلگر اين مقاله اين اقدام را تلاشي از سوي کليسا براي «پوشاندن پرستش شيطان با نقاب ديني» مي‌داند و اضافه مي‌کند که بعدها روز ارواح نيز براي تداوم مفهوم مرگ و ارواح افزوده شد يا به زبان ساده‌تر تحريف شده است. در ادامه، نويسنده تأکيد مي‌کند که هالووين از سوي شيطان‌پرستان، جادوگران و پيروان علوم غريبه، به عنوان شب قرباني‌دادن، اجراي طلسم، و احضار ارواح برگزار مي‌شود و حتي ادعا مي‌کند که قرباني‌هاي انساني يا حيواني در اين شب رايج است.آنها براي جلب رضاي ابليس، انسان‌ها و حيواناتي را در گعده خود آتش زده و قرباني مي‌کنند. با اين حال اين آيين در سطحي ضعيف‌تر و با پوشيدن البته ترسناک و مشابه به شياطين در جوامع مختلف رايج شده که متاسفانه در ايران نيز رواج پيدا کرده است.

حتي رنگ‌ها نيز پيام دارند

نويسنده همچنين نمادهاي هالووين مانند رنگ‌هاي نارنجي و سياه را نشانه‌ي داوري الهي و مرگ مي‌داند و مي‌نويسد که استفاده از اين رنگ‌ها، پوشيدن نقاب، و پوشش‌هاي جادويي، همگي تلاشي براي تقليد از مناسک شيطاني است. نويسنده هالووين را سرچشمه‌ي رواج رفتارهايي چون کراس‌درِسينگ - Cross-dressing، همجنس‌گرايي آشکار در تجمعات شهري و نقض حدود اخلاقي معرفي مي‌کند و معتقد است که «پوشش نقاب و لباس‌هاي ترسناک» در واقع نشانه‌ي پنهان‌کاري شيطان‌پرستان و تقليدي از اعمال دروئيدهاست.

او نيز مشابه تحليل‌گر قبلي در مقاله خود، متن با نقل آيات کتاب مقدس، مسيحيان را فرا مي‌خواند که از هرگونه مشارکت در اين مراسم خودداري کرده و به جاي آن، از اين فرصت براي تبليغ انجيل و رساندن پيام نجات مسيح به کودکان استفاده کنند. از نگاه نويسنده، شرکت در هالووين نوعي پيمان با مرگ و جهنم است و هر فرد مسيحي که در آن مشارکت کند، در عمل به ارتباط با نيروهاي تاريکي رضايت داده است.[2]

هالوين هيچ سنخيتي با فرهنگ و تاريخ ايرا ني ندارد

آييني که از آن سخن گفتيم، ريشه در رسوم کفرآميز قرون گذشته دارد؛ آيين‌هايي که در برخي نقاط جهان هنوز در خفا زنده نگاه داشته شده و گاه در قالب مراسم‌هاي پنهاني، انسان‌ها نيز در آن قرباني مي‌شوند. اگرچه چنين رفتارهايي هنوز در ايران يا بسياري از جوامع ديگر رواج نيافته، اما نکته‌ي نگران‌کننده آن است که تبليغات گسترده‌ي فضاي مجازي، بازي‌هاي رايانه‌اي و توليدات سينمايي غربي، در حال عادي‌سازي اين‌گونه مناسک هستند و از همين رو، زمينه‌ي فرهنگي و رواني ترويج آن در ايران نيز دور از انتظار نيست.

در باب ابعاد روحي و متافيزيکي اين آيين‌ها، سخن بسيار است؛ اما هدف نگارنده اين نيست که با ايجاد وحشت يا دامن زدن به ترس عمومي، از اقبال به اين مراسم‌ها جلوگيري کند، نه اين سبک از کار فرهنگي جوابگوست و نه قرار است همان رويه هالووين، يعني توليد وحشت، کپي‌برداري شود، اما حق بدهيد که هشدارهايي نسبت به آسيب‌هاي رواني و فرهنگي نهفته در پس اين ظواهر ترسناک بدهيم. هيچ‌يک از اين رفتارها، پاسخگوي نيازهاي فرهنگي جامعه ما نيست و تقليد از اهداف اصلي هالووين که چيزي جز ترويج ترس، بي‌هويتي و تخريب قبح رفتارهاي شيطاني نيست، نه منطقي است و نه سازنده.

از همين رو، کساني که با شور و هيجان به «ارواح متحرک خياباني» و ماسک‌هاي چندش‌آور اين مراسم گرايش پيدا مي‌کنند، بهتر است پيش از هر چيز، به پيامدهاي روان‌شناختي اين رفتارها بر خود و خانواده‌شان بينديشند. به‌ويژه والديني که کودکان خود را به چنين فضاهايي مي‌برند و آنان را به رقابت براي ترسناک‌تر شدن از هم‌سن و سال‌هاي بچه‌ها تشويق مي‌کنند، بي‌آن‌که بدانند اين رقابت ظاهراً سرگرم‌کننده مي‌تواند در ناخودآگاه فرزندشان، الگوي رفتاري معکوس نسبت به ترس، خشونت و مرگ بسازد.

پي نوشت:

[1] https://religionmediacentre.org.uk/news/jinn-the-unseen-and-paganism-what-does-islam-say-about-halloween/

[2] https://jesusisgodandlordministries.com/halloween-and-the-connection-to-satan/