هشدار نسبت به پايين آمدن سن اعتياد

به گزارش ايرنا،  گل، ماشروم، کانابيس و ده‌ها ماده ديگر با اسامي خوش آب و رنگ در دل نوجوانان جا خوش مي‌کنند و متاسفانه اوضاع طوري شده که آشنايي با اين مواد، ژست داشتن دانش بيشتر و باکلاس تر بودن و حتي روشنفکري را به نوجوانان القا مي‌کند، آهنگ‌هاي رپ نيز که طرفداران زيادي بين نوجوانان دارد پر است از اصطلاحات دنياي اعتياد، پر از علف و الکل! از سوي ديگر سال‌هاست که دستگاه‌هاي مختلف براي درمان معتادان برنامه‌هاي متعدد اجرا مي‌کنند از مرکز و کمپ ترک اعتياد گرفته تا کلينيک‌هاي تخصصي، در حاليکه پرداختن به راه‌هاي پيشگيري به محاق فراموشي سپرده شده است.

در حقيقت جامعه ما بيشتر به خاموش کردن شعله‌هاي اعتياد مشغول است تا بستن منبع آتش آن، اعتياد همچنان قرباني مي‌گيرد و سن مصرف پايين‌تر مي‌رود.

اقدامات پيشگيرانه از اعتياد، فرآيندي است که تلاش مي‌کند از رو آوردن به مصرف مواد مخدر و محرک جلوگيري شود که اين تلاش‌هاي پيشگيرانه ممکن است يا بر فرد يا بر محيط اطراف او متمرکز باشد، به عبارت ديگر اقدامات پيشگيرانه براي جلوگيري از به دام افتادن در تله اعتياد انجام مي‌شود.

آمارها درباره سن آغاز اعتياد چه مي‌گويند؟

سنين مختلفي براي آغاز اعتياد از سوي خبرگزاري‌ها و سايت‌هاي مختلف بيان شده است از 24 سال و حتي از 10 سال! آماري که متاسفانه هيچکدام مورد مطالعه قرار نگرفته‌اند اما مساله اين است که اعتياد در هر سني خانمانسوز است و بايد جلوي آن گرفته شود.

معاون پيشگيري و بازتواني اعتياد مرکز فوريت هاي اجتماعي سازمان بهزيستي کشور در اين زمينه به خبرنگار ايرنا گفت: طي ساليان اخير گزارش رسمي و معتبري مبني بر کاهش سن اعتياد منتشر نشده است؛ با اين حال، با توجه به برخي عوامل محيطي از جمله گسترش شبکه‌هاي اجتماعي و دسترسي به سايت ها و صفحات مجازي با تبليغات دروغين مصرف مواد و تغيير الگوهاي مصرف و دسترسي آسان‌تر به مواد، احتمال کاهش سن شروع مصرف در برخي گروه‌ها دور از واقعيت نيست.

نورالدين فائقي افزود: البته تعيين دقيق ميانگين سن اعتياد نيازمند پژوهش‌هاي علمي و داده‌هاي ملي است که سازمان بهزيستي در همکاري با ستاد و مراکز تحقيقاتي پيگير آن است.

مهم‌ترين دلايل گرايش زودهنگام به مصرف مواد چيست؟

معاون پيشگيري و بازتواني اعتياد مرکز فوريت هاي اجتماعي سازمان بهزيستي کشور، مهم‌ترين دلايل گرايش زودهنگام به مصرف مواد را در مجموعه‌اي از عوامل خانوادگي، اجتماعي و محيطي از جمله ضعف نظارت خانواده، فشار همسالان و نبود مهارت‌هاي مقابله‌اي در نوجوانان مي‌داند.

فائقي افزود: مطالعات درباره آگاهي نوجوانان از خطرات مواد مخدر نشان مي‌دهد که سطح آگاهي عمومي افزايش يافته اما هنوز درک خطر و مهارت «نه گفتن» در بسياري از نوجوانان کافي نيست؛ به همين دليل بهزيستي بر آموزش مهارت‌هاي زندگي، تصميم‌گيري و مقابله با فشار همسالان تاکيد دارد.

به گفته وي، در حال حاضر مواد دخاني و سيگارهاي الکترونيکي و در مراحل بعد، گل (ماري‌جوانا) از جمله مواد پرخطر و پرمصرف در ميان نوجوانان محسوب مي‌شوند که دروازه ورود به ساير مواد اعتيادآور است.

وي ادامه داد: توصيه مي‌شود آموزش‌هاي پيشگيري از اعتياد از سنين دبستان (10 تا 12 سالگي) آغاز شود، زيرا در اين سن، شکل‌گيري نگرش‌ها و رفتارهاي پرخطر قابل پيشگيري‌تر است، مؤثرترين شيوه‌هاي آموزش، آموزش‌هاي مهارت‌محور و تعاملي است، نه صرفا هشداردهنده؛ مانند آموزش مهارت‌هاي ارتباطي، تاب‌آوري، مديريت هيجان و نه گفتن به پيشنهاد مصرف.

اهم برنامه‌هاي پيشگيرانه بهزيستي براي نوجوانان چيست؟

بي‌توجهي به اقدامات پيشگيرانه از اعتياد در ايران حاصل ترکيبي از عوامل ساختاري، فرهنگي و اقتصادي طي سال‌هاي گذشته بوده، سال‌هايي که سياست‌ها بيشتر بر درمان معتادان معطوف بوده است چون نتايج آن سريع‌تر ديده مي‌شود در حاليکه پيشگيري، کاري بلندمدت است و نتايج آن قابل اندازه‌گيري نيست.

ضعف آموزش و آگاهي رساني عمومي، کم‌توجهي به نيازهاي جديد نوجوانان با توجه به دنياي ديجيتال، ضعف آموزش و اطلاع رساني، مشکلات اجتماعي و اقتصادي، عدم هماهنگي بين دستگاه‌هاي مسئول در اين زمينه و از همه مهمتر کمبود بودجه و منابع، اقدامات پيشگيرانه را هر بار به بن بست رسانده است، موضوع مهم ديگر درباره پيشگيري از اعتياد، برنامه‌هايي است که بايد براي کودکان و نوجوانان در اين حوزه اجرا شود.

معاون پيشگيري از اعتياد سازمان بهزيستي درباره پيشگيري از اعتياد گفت: متولي اصلي آموزش و پيشگيري در محيط‌هاي آموزشي، وزارت آموزش و پرورش است. با اين حال، سازمان بهزيستي کشور نيز در چارچوب مأموريت‌هاي خود و در قالب طرح‌ها و برنامه‌هاي مکمل، به‌ويژه براي گروه‌هاي در معرض خطر، اقدامات متعددي را اجرا مي‌کند.

فائقي افزود: يکي از برنامه‌هاي بهزيستي در اين حوزه، طرح « پازک» ( پيشگيري از اعتياد در زنان و کودکان در معرض خطر) است که هدف آن افزايش آگاهي، مهارت‌هاي زندگي و تاب‌آوري اجتماعي در کودکان، نوجوانان و خانواده‌هاي آسيب‌پذير است، اين برنامه در مناطق داراي آسيب‌هاي اجتماعي و محلات هدف خدمات اجتماعي اجرا مي‌شود.

وي اضافه کرد: برنامه‌هاي پيشگيرانه بهزيستي عمدتا در مناطق آسيب‌پذير شهري و حاشيه‌نشين و استان‌هايي با نرخ بالاتر آسيب‌هاي اجتماعي اجرا مي‌شود؛ البته هدف بهزيستي گسترش اين برنامه‌ها در تمامي استان‌ها با همکاري دستگاه‌هاي همکار است، همچنين بهزيستي، شبکه گسترده‌اي از مراکز مشاوره و خدمات روان‌شناختي را در سراسر کشور راه‌اندازي کرده که خدمات تخصصي در زمينه‌هاي مختلف از جمله پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي و رفتارهاي پرخطر نوجوانان ارائه مي‌دهند.

فائقي گفت: خط تلفن 1480 (صداي مشاور) به صورت 24 ساعته پاسخگوي کودکان، نوجوانان و خانواده‌هاست و خدمات مشاوره‌اي رايگان در زمينه مسائل رواني، تربيتي و اجتماعي ارائه مي‌دهد، اين مراکز با بهره‌گيري از کارشناسان آموزش‌ديده و داراي مجوز رسمي از سازمان بهزيستي فعاليت مي‌کنند، بنابراين قابل اعتماد و دسترس‌پذير براي عموم مردم هستند.

براي مقابله با کاهش سن اعتياد چه بايد کرد؟

معاون پيشگيري از اعتياد سازمان بهزيستي تاکيد کرد: مقابله با کاهش سن اعتياد نيازمند رويکردي چندوجهي است و صرفا با اقدامات درماني يا برخوردهاي انتظامي قابل کنترل نيست، پيشنهاد اين است که اصلاح سياست‌ها در چند محور مي‌تواند مؤثر باشد.

فائقي، تقويت آموزش مهارت‌هاي زندگي و خودمراقبتي از سنين دبستان در نظام آموزشي، افزايش نقش خانواده‌ها از طريق برنامه‌هاي آگاهي‌بخش و توانمندسازي والدين در زمينه ارتباط مؤثر با فرزندان، گسترش خدمات اجتماعي و روان‌شناختي در مدارس و محلات به منظور شناسايي زودهنگام رفتارهاي پرخطر، محدودسازي دسترسي به مواد دخاني و روان‌گردان‌ها در محيط‌هاي نوجوان‌پسند و فضاي مجازي و تقويت فعاليت‌هاي فرهنگي و ورزشي براي پرکردن اوقات فراغت نوجوانان را از جمله اين محورها برشمرد.

وي تاکيد کرد: به طور کلي، پيشگيري مؤثر زماني اتفاق مي‌افتد که سياست‌هاي آموزشي، اجتماعي و فرهنگي به صورت هماهنگ و مستمر اجرا شوند.

فائقي تصريح کرد: برخوردهاي انتظامي در کنترل شبکه‌هاي توزيع و دسترسي به مواد ضروري است، اما در حوزه پيشگيري از گرايش نوجوانان به اعتياد، بدون شک آموزش‌هاي فرهنگي و مهارت‌محور اثربخش‌تر و پايدارتر هستند، تجربه جهاني و ملي نشان داده است که آگاهي‌بخشي، آموزش مهارت‌هاي زندگي، ايجاد حس تعلق اجتماعي و اميد به آينده در نوجوانان، نقش مؤثرتري در کاهش گرايش به مصرف مواد دارد.

ضرورت فوري براي سرمايه‌گذاري روي پيشگيري از اعتياد

به اعتقاد کارشناسان، پيشگيري از اعتياد بر چندپايه اصلي استوار شده؛ اقداماتي مانند آموزش و اطلاع رساني، تحکيم بنيان خانواده، ايجاد محيط‌هاي اجتماعي سالم، کاهش عوامل خطر اجتماعي مانند مقابله با فقر و بيکاري و اجراي سياست‌هايي مانند کنترل دسترسي به مواد و حتي سيگار؛ اما بي‌توجهي به اقدامات پيشگيرانه موجب افزايش شمار معتادان، کاهش اثربخشي درمان، گسترش آسيب‌هاي اجتماعي، هزينه‌هاي اقتصادي بيشتر براي درمان و فرآيندهاي قضايي و مبارزه با مواد، ناامني رواني و اجتماعي و در نهايت پايين آمدن سن اعتياد مي‌شود.

پايين آمدن سن اعتياد نيز به زعم کارشناسان، تاثيراتي مانند افت تحصيلي، تغييرات خلقي و عملکردي، ابتلا به بيماري، اختلال سلامت روان، ارتکاب ناهنجاري‌هاي اجتماعي، افزايش احساسات جنسي و ضررهاي مالي ناشي از خرج کردن براي تامين مواد دارد.

کارشناسان هشدار مي‌دهند که بي‌توجهي به موضوع پيشگيري، به معناي پايين آمدن سن اعتياد و افزايش نسل نوجواني است که گرفتار چرخه اعتياد مي‌شوند؛ چرخه‌اي که به سادگي شکسته نخواهد شد، از همين رو، اصلاح سياستگذاري‌ها مانند آموزش مهارت‌هاي زندگي به نوجوانان، افزايش آگاهي و تقويت برنامه‌هاي فرهنگي و اجتماعي براي پر کردن اوقات فراغت جوانان از مهم‌ترين ضرورت‌هاي امروز به شمار مي‌رود.

بي ترديد سرمايه‌گذاري بر پيشگيري نه يک انتخاب، بلکه ضرورتي فوري است؛ ضرورتي که مي‌تواند از ورود نسلي تازه‌ به دالان تاريک اعتياد جلوگيري کند.