هشدار شيوع بالاي هپاتيت A در کودکان و نوجوانان ايراني

برخلاف برخي انواع ديگر هپاتيت، نوع A مزمن نمي‌شود اما در مواردي مي‌تواند باعث التهاب شديد و ناگهاني کبد شود، به‌ويژه در بزرگسالاني که پيش‌تر دچار بيماري‌هاي کبدي بوده‌اند. يکي از ويژگي‌هاي نگران‌کننده اين ويروس، مقاومت بالاي آن در برابر حرارت و مواد ضدعفوني‌کننده است، يعني حتي در محيط‌هايي مانند فاضلاب مي‌تواند مدت‌ها زنده بماند.

با وجود اين‌که در کودکان علائم بيماري اغلب خفيف يا نامشهود است، همين موضوع خطر انتقال پنهان آن را افزايش مي‌دهد. کودک ممکن است بدون هيچ نشانه‌اي ناقل ويروس باشد و آن را به ديگران منتقل کند. از همين رو، متخصصان سلامت معتقدند شيوع اين بيماري در کودکان زنگ خطري براي جامعه است، چرا که با بالا رفتن سن افراد، شدت علائم افزايش مي‌يابد و احتمال بروز عوارض خطرناک در بزرگسالان بيشتر مي‌شود. بر اين اساس، پيشگيري و واکسيناسيون به‌ويژه براي گروه‌هاي در معرض خطر مانند بيماران مزمن کبدي، اهميت ويژه‌اي دارد.

در همين زمينه، مسعود محمدي از مرکز تحقيقات زئونوز دانشگاه علوم پزشکي جهرم با همکاري دانشکده علوم پزشکي گراش، پژوهشي جامع درباره وضعيت شيوع هپاتيت A در ميان کودکان و نوجوانان ايراني انجام داده‌اند. اين تحقيق با هدف بررسي گستره انتشار اين ويروس در گروه‌هاي سني يک تا نوزده سال و تحليل داده‌هاي موجود از سراسر کشور صورت گرفته است.

در اين مطالعه از روش مرور نظام‌مند و فراتحليل (متاآناليز) استفاده شده است. پژوهشگران با جست‌وجوي دقيق در پايگاه‌هاي علمي بين‌المللي، مطالعات انجام‌شده بين سال‌هاي 2000 تا 2022 را گردآوري و تحليل کردند. در اين بررسي، داده‌هاي حاصل از 39 مطالعه که در مجموع شامل 11 هزار و 795 کودک و نوجوان ايراني بود، مورد ارزيابي قرار گرفت تا تصويري دقيق از ميزان شيوع هپاتيت A در کشور به دست آيد.

نتايج اين بررسي که در مجله علمي-پژوهشي دانشگاه علوم پزشکي بابل منتشر شده‌اند، نشان داد که حدود 37 درصد از کودکان و نوجوانان ايراني به ويروس هپاتيت A آلوده بوده‌اند. وقتي داده‌ها به تفکيک سن بررسي شدند، مشخص شد که شيوع بيماري در ميان نوجوانان (13 تا 19 سال) حدود 55 درصد و در کودکان زير 13 سال نزديک به 15 درصد است. اين ارقام نشان مي‌دهند با افزايش سن، احتمال آلودگي بيشتر مي‌شود؛ مسئله‌اي که مي‌تواند به دليل افزايش تماس با محيط‌هاي عمومي، مصرف غذاهاي آماده يا کاهش مراقبت‌هاي بهداشتي باشد.

پژوهشگران در نتيجه‌گيري اين تحقيق اعلام کردند که شيوع نسبتاً بالاي هپاتيت A در ميان جمعيت جوان کشور نيازمند توجه فوري مسئولان حوزه بهداشت است. به باور آنان، تدوين برنامه‌هاي آموزشي براي والدين و مدارس، بهبود کيفيت آب آشاميدني و توسعه واکسيناسيون مي‌تواند از شيوع بيشتر بيماري جلوگيري کند.

مقايسه نتايج اين مطالعه با داده‌هاي بين‌المللي نيز نکات جالبي را نشان مي‌دهد. براي نمونه، در پرو شيوع بيماري در کودکان حدود 50 درصد، در ترکيه 47 درصد و در مراکش 51 درصد گزارش شده است. اين در حالي است که در کشورهاي اروپايي مانند ايتاليا و پرتغال اين ميزان به‌ترتيب حدود 10 و 28 درصد است. تفاوت ميان کشورها بيشتر به شرايط بهداشتي، سطح آموزش عمومي و وضعيت اقتصادي مربوط مي‌شود. در کشورهاي توسعه‌يافته، دسترسي بهتر به آب سالم و خدمات بهداشتي، باعث کاهش چشمگير شيوع اين بيماري شده است.

با وجود آنکه ايران در سال‌هاي اخير پيشرفت‌هاي قابل توجهي در حوزه بهداشت داشته، همچنان گروه‌هايي از جمعيت به‌ويژه در مناطق کم‌برخوردار در معرض خطر قرار دارند. طبق بررسي‌ها، عواملي مانند سطح تحصيلات پايين، شرايط اقتصادي نامناسب، و استفاده از منابع آب آلوده مي‌تواند احتمال ابتلا را افزايش دهد. همچنين کودکان در مهدکودک‌ها و مدارس، به‌دليل تماس نزديک با همسالان، بيشتر در معرض انتقال ويروس هستند.

متخصصان تأکيد مي‌کنند که بهترين راه پيشگيري از هپاتيت A، رعايت بهداشت فردي، شست‌وشوي دست‌ها پيش از غذا و پس از استفاده از سرويس بهداشتي، استفاده از آب آشاميدني سالم و واکسيناسيون است.

آگاهي‌رساني عمومي از طريق رسانه‌ها و آموزش در مدارس نيز مي‌تواند نقشي کليدي در کاهش شيوع اين بيماري داشته باشد. اگر اين اقدامات جدي گرفته نشود، احتمال گسترش آن در جامعه وجود دارد که در نهايت هزينه‌هاي سنگيني را به نظام سلامت تحميل مي‌کند.