هشدار تغيير الگوي سرطان‌هاي گوارشي در ايران

دکتر کامران باقري لنکراني، رئيس سومين کنگره اندوسکوپي ايران، بيماري‌هاي گوارشي و کبد را عامل مهمي در ناتواني و مرگ و مير عنوان کرد و گفت: 8 درصد بار بيماري‌ها مربوط به گوارشي و کبد است و 30 درصد مراجعات به پزشکان عمومي را تشکيل مي‌دهد. ريسک ابتلاي هر فرد در طول عمر به يکي از اين بيماري‌ها، حتي مدت کوتاه هم بالاي 60 درصد است.

او با تاکيد بر اين که بسياري از بيماري‌ها نتيجه سبک زندگي غلط است، بيان کرد: رفلاکس يکي از شايع‌ترين بيماري‌هاي گوارشي است و به مدل غذا خوردن افراد مربوط مي‌شود. در حال حاضر چيزي حدود يک سوم جامعه ايراني از بيماري رفلاکس به شکل برگشت اسيد در طي يک ماه گذشته زندگي شکايت داشته‌اند.

به گفته لنکراني، مصرف بيش از حد غذاهاي چرب و اسيدي، نوشابه گازدار، چاي و قهوه در تشديد آن نقش دارد و مصرف الکل و دخانيات هم اين بيماري را تشديد مي‌کند.

اين متخصص با اشاره به تغيير در الگوي بيماري‌هاي گوارشي هم بيان کرد: در گذشته با اندوسکوپي بيشتر زخم معده و اثني اشعر شناسايي مي‌شد اما اکنون رفلاکس شايع‌تر است.

30 درصد ايراني‌ها کبد چرب دارند

او درباره کبد چرب هم توضيح داد:‌ در گذشته مهم‌ترين بيماري کبدي، هپاتيت ويروسي بود و 34 سال پيش که پيوند کبد را در شيراز شروع کرديم، بيشترين افراد مراجعه‌کننده در فهرست انتظار مبتلايان به هپاتيت بي بودند. اما اکنون بيشتر افراد در فهرست انتظار، مبتلا به کبد چرب هستند که ناشي از سبک زندگي نامناسب، چاقي، قند خون و چربي خون کنترل نشده و مصرف الکل است. در سطح جمعيتي مطالعه‌اي انجام شده و حدود 30 درصد جمعيت ايراني بزرگسال کبد چرب با درجات مختلف دارند.

به گفته لنکراني، از مهم‌ترين عوامل خطر غير از فاکتورهاي اعلام شده الگوي نامناسب مصرف غذاست. کساني که نوشابه مصرف مي‌کنند ريسک ابتلا به کبد چرب در آنها 3 تا 4 برابر افزايش دارد. کساني هم که مصرف حبوبات کمتري دارند هم بيشتر در معرض اين بيماري هستند. به همين دليل بايد با آگاهي رساني عمومي مردم را به تغيير سبک زندگي تشويق کرد.

وزير اسبق بهداشت به انجام يک مطالعه درباره کساني که درمان کبد چرب داشتند، اشاره کرد و گفت: اين مطالعه روي کساني بود که که وزن را کاهش و الگوي غذايي را تغيير دادند. آنها همچنين مصرف پروتئين‌هاي حيواني را به گياهي تغيير داده بودند که يکي از آنها حبوبات است. مردم بايد آگاه باشند که بدترين چيز در بروز کبد چرب مصرف بالاي قند و شکر است.

به گفته لنکراني، عمده بيماري‌هاي سخت گوارشي در گروه‌هاي محروم رخ مي‌دهد و کبد چرب هم بر خلاف تصور بيشتر ميان گروه‌هاي متوسط رو به ضعيف رواج دارد.

او در پاسخ به سوالي درباره تغيير نرخ ارز و تاثير آن بر تجهيزات پزشکي بيان کرد: در حال حاضر ارز تجهيزات و لوازم مصرفي نسبت به سال گذشته افزايش قيمت 2.5 برابري داشته است. اين در حالي است که برخي تجهيزات توليد داخل ندارد، از جمله وسايلي که براي بريدن ضايعات پيش سرطاني از آنها استفاده مي‌کنيم. پيشنهاد مشخص در اين زمينه يارانه هدفمند است و اگر قرار است ارز تک نرخي شود بايد براي افراد نيازمند به شکل هدفمند پرداخت شود.

اهميت تشخيص زودرس

لنکراني با تاکيد بر اين بايد درباره بيماري‌هاي گوارشي تشخيص زودرس داشته باشيم، عنوان کرد: با وجود اين که دسترسي به اندوسکوپي بيشتر شده اما هنوز بيشتر سرطان‌هاي معده در مراحل ديرتر و درمان‌ناپذيرتر تشخيص داده مي‌شود و افرادي که نياز به اين درمان‌ها دارند محروم مي‌شوند. تشخيص کبد چرب هم با سونوگرافي امکانپذير است اما خطا دارد و براي تشخيص قطعي بايد از روش‌هاي ديگر استفاده شود.

او درباره رسمتيروم به عنوان داروي جديد درمان کبد چرب هم بيان کرد: اين دارو هورمون گيرنده تيروئيد را فعال مي‌کند، اما برخي افراد مورد آزمايش با اين دارو در ادامه دچار اختلال در ضربان قلب شده‌اند، اين در حالي است که بسياري از بيماران با کبد چرب، بيماري قلبي هم دارند و به همين دليل بايد درباره داروهاي جديد کمي صبر کرد.

لنکراني درباره سرطان‌ها بيان کرد: سرطان يک بيماري ترسناک است و اکنون مي‌توان از درمان‌پذير بودن آنها صحبت کرد. درباره بسياري از آنها هم غربالگري داريم.

اين فوق تخصص با بيان اين که الگوي سرطان‌هاي گوارشي در ايران در حال تغيير است، عنوان کرد:‌ سرطان مري بيشتر بافت سنگفرشي است که اکنون رو به کاهش است و يک نوع ديگر به نام «آدنوکارسينوما» که با رفلاکس ربط دارد، افزايش پيدا کرده است. مورد اول ناشي از آلودگي درون خانه به دليل سوزاندن نفت و زغال، چاي گرم و سوءتغذيه بود که اکنون بهتر شده است. اما درباره آدنوکارسينوما کساني که مدت طولاني برگشت اسيد دارند، اگر همزمان چاق باشند يا دخانيات و الکل مصرف کنند، شانس ابتلا به سرطان مري در آنها بيشتر خواهد بود. الگوي اين سرطان در ايران در حال تبديل شدن به کشورهاي اروپاي غربي و آمريکاي شمالي است.

سرطان معده به دليل چاقي و سيگار رو به افزايش است

او درباره سرطان معده هم بيان کرد:‌ بيشترين سرطان مربوط به عفونت هليکوباکتر است. زماني که ما مطالعات را شروع کرديم، بيش از 90 درصد ايراني‌ها مبتلا به اين عفونت بودند و اکنون اين عدد به 50 درصد رسيده که ناشي از رعايت بهداشت است. اما يک نوع ديگر از سرطان معده با چاقي و سيگار مرتبط است که در حال افزايش است.

رئيس سومين کنگره اندوسکوپي ايران درباره سرطان روده هم بيان کرد: ما اين سرطان را طي 4 تا 5 دهه اخير نمي‌ديديم، اما اکنون با تغيير الگوي غذايي، مصرف کمتر فيبر، ميوه و سبزيجات همچنين افزايش مصرف پروتئين حيواني و روغن بر شيوع اين بيماري اثر گذاشته است. البته درباره اين سرطان غربالگري داريم که وزارت بهداشت جزو برنامه‌ها خود قرار داده و بررسي خون نهفته در مدفوع است. 30 درصد افرادي هم که سرطان روده بزرگ دارد سابقه فاميلي دارند.

البته به گفته لنکراني، درباره سرطان معده تست غربالگري وجود ندارد اما قانوني هست که اگر کسي بستگان درجه اول با سابقه ابتلا به اين سرطان داشت جدي‌تر بررسي شود. درباره سرطان مري نوع سنگفرشي غربالگري وجود ندارد، اما درباره نوع رفلاکس اگر کسي بالاي 50 سال و بيشتر از 5 سال درگير اين مساله باشد و مصرف دخانيات و چاقي هم داشته باشد، اندوسکوپي مي‌شوند تا ضايعه پيش سرطاني تشخيص داده شود.

لنکراني با بيان اين که سرطان کبد جزو سرطان‌هايي است که در دنيا رو به افزايش گذاشته، عنوان کرد: روند شيوع اين بيماري در کشور ما رو به کاهش است. بيشترين دليل بروز اين سرطان ناشي از هپاتيت بي بود که در کشور ما کمتر شده است. تعداد مبتلايان به به هپاتيت سي هم 120 هزار نفر است. اما سرطان ناشي از کبد چرب در حال افزايش است. يکي از نگراني‌هاي ما در سرطان‌هاي گوارشي درباره لوزالمعده است که تعداد آن در حال حاضر کم است اما شيوع آن رو به افزايش و علايم ديررس دارد. اين ارگان پشت معده قرار دارد و دسترسي به علائم آن سخت است و بايد هوشيارتر در اين باره عمل کنيم تا در مراحل اوليه شناسايي شود. از علائم اوليه اين سرطان هم مي‌توان به کاهش وزن بي‌دليل، ابتلا به ديابت بدون سابقه خانوادگي و سابقه خانوادگي اشاره کرد.

او درباره توصيه‌هايي که در طب ايراني براي درمان کبد چرب مطرح مي‌شود هم بيان کرد: برخي توصيه‌ها به مصرف گياهي مثل خار مريم است اما تاثير مهمي در بيماران کبد چرب نداشته است. اين گياه البته تغييراتي در آنزيم‌ها داشته اما مطالعات ثابت نکرده که تاثير چنداني داشته باشد. به همين دليل به دنبال اين هستيم که طب ايراني را مستند کنيم و جايي به آن بپردازيم که در تحقيقات تاثيرگذاري آن مشخص شده باشد.

خطري به نام سالم‌نمايي محصولات آسيب‌زا

لنکراني با تاکيد بر افزايش سواد سلامت هم بيان کرد: به دنبال اين هستيم که از طريق شورايعالي انقلاب فرهنگي بحث ارتقاي سواد سلامت به عنوان يک وظيفه حاکميتي در نظر گرفته شود. يکي از اين موارد افزايش آگاهي درباره سيگارهاي الکترونيک است،‌ چون به شدت در حال افزايش است. در آمريکاي شمالي 60 درصد مصرف دخانيات را همين سيگارهاي الکترونيک تشکيل مي‌دهند و ما هم در همين مسير قرار داريم. بايد به مردم بگوييم که ضررهاي اين سيگارها اختصاصي است و مي‌تواند منجر به چروکيده شدن ريه شود. نبايد با تصور امن که چنين محصولاتي نيکوتين کمتري دارند، افراد با ژست سالم‌نمايي از آن استفاده مي‌کنند.

او ادامه داد: درباره نوشابه‌هاي رژيمي هم همين مساله را داريم و نيازمند آگاه‌سازي هستيم. اين محصول هم ژست سالم‌انگاري پيدا کرده است. مردم بايد بدانند که اين نوشابه قند ندارد اما حاوي ترکيباتي است که اشتهاي کاذب ايجاد مي‌کند که باعث چاقي است و گازدار بودنش هم موجب پوکي استخوان و کاهش فسفر در بدن مي‌شود. جايگزين کردن دوغ به عنوان نوشيدني هم بايد به شرطي باشد که نمک زياد نداشته باشد و منجر به فشار خون نشود.