هزار کشتي چيني بلاي جان آمريکايي‌ها

در شرايطي که جنگ‌هاي فناوري و انرژي ميان شرق و غرب هر روز ابعاد تازه‌اي پيدا مي‌کند، اکنون درياها به صحنه اصلي نبرد ژئوپليتيکي قرن بيست‌و‌يکم بدل شده‌اند.

 گزارش تازه کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (آنکتاد) نشان مي‌دهد که بيش از نيمي از ظرفيت ناوگان جهاني در اختيار کشورهاي آسيايي قرار گرفته است. سه کشور چين، ژاپن و هنگ‌کنگ به همراه يونان و سنگاپور، امروز ستون‌هاي اصلي ناوگان حمل‌ونقل دريايي جهان به شمار مي‌آيند.

چين با بيش از 10 هزار کشتي و سهم 14.4 درصدي از ظرفيت جهاني، فاصله خود را با يونان، رهبر سنتي ناوگان جهاني، به کمترين حد تاريخي رسانده است.

 اين دگرگوني نه‌فقط اقتصادي، بلکه ژئوپليتيکي است. کارشناسان مي‌گويند انتقال قدرت از اقيانوس اطلس به اقيانوس آرام، مسيرهاي سنتي تجارت را دگرگون کرده و برتري تاريخي اروپا را از بين برده است. 

بنادر هوشمند، کشتي‌هاي نسل جديد و زنجيره‌هاي تأمين منطقه‌اي، آسيا را به مرکز ثقل تجارت جهاني بدل کرده‌اند؛ جايي که شرق اکنون نه‌تنها کالا توليد مي‌کند، بلکه مسير حرکت آن را نيز کنترل مي‌نمايد.

 در چنين شرايطي، ايالات متحده که در صنعت کشتي‌سازي تنها 0.1 درصد از بازار جهاني را در اختيار دارد، سياست‌هاي جديدي را براي مهار نفوذ دريايي چين در پيش گرفته است.

واشنگتن به دستور رئيس‌جمهور، بر کشتي‌هاي چيني هزينه‌هاي بندري و تعرفه‌هاي جديدي اعمال کرده تا از صنعت کشتي‌سازي داخلي حمايت کند.

در مقابل، پکن نيز بي‌درنگ با وضع عوارض بندري بر کشتي‌هايي که بيش از 25 درصد سهام يا مديريت آن‌ها آمريکايي است، پاسخ داده و چند شرکت بين‌المللي را تحريم کرده است.

گفتني است چند روز قبل هر دو کشور اين عوارض را براي يکديگر لغو کردند.

تحليلگران اين اقدام را گشوده شدن جبهه‌اي تازه در نبرد اقتصادي چين و آمريکا مي‌دانند؛ نبردي که اين بار از وال‌استريت تا بنادر و صنايع کشتي‌سازي امتداد يافته است. 

چين با در اختيار داشتن بيش از نيمي از توليد جهاني کشتي‌هاي جديد، و آمريکا با نفوذ سياسي و نظامي خود در مسيرهاي دريايي، هر دو تلاش دارند کنترل «جريان کالا» را در قرن جديد در دست بگيرند.

 به گفته کارشناسان حمل‌ونقل، تداوم اين جنگ تعرفه‌اي مي‌تواند زنجيره تأمين جهاني را با بحران جديدي روبه‌رو کند، به‌ويژه در زماني که 80 درصد تجارت بين‌المللي بر بستر دريا انجام مي‌شود.

اما فراتر از رقابت اقتصادي، اين تقابل ماهيتي امنيتي دارد؛ چر اکه کنترل ناوگان دريايي، به معناي کنترل بر مسيرهاي انرژي، مواد خام و کالاهاي صنعتي جهان است.

 در اين ميان، ناظران معتقدند تحولات اخير فرصتي نيز براي کشورهاي در حال توسعه از جمله ايران فراهم مي‌کند. موقعيت ژئواستراتژيک ايران در مسير کريدورهاي شمال-جنوب و شرق- غرب مي‌تواند با هوشمندي در سياست‌گذاري دريايي و بندري، به پلي ميان شرق و غرب تبديل شود؛ پلي که در ميانه نبرد قدرت‌هاي بزرگ، نقش خود را در آينده تجارت جهاني بازمي‌يابد.