نگراني روسيه از فعاليت‌هاي ناتو در ارمنستان

همان‌طور که انتظار مي‌رفت، اين اقدامات باعث نارضايتي جدي روسيه شده است. مسکو بي‌ثباتي در منطقه در صورت عضويت ارمنستان در اتحاديه اروپا را غيرممکن نمي‌داند. به اين ترتيب، روسيه در واقع به ايروان فهمانده که «چتر امنيتي غرب» که ارمنستان آرزوي آن را دارد، ممکن است براي اين کشور چندان امن نباشد. علاوه بر اين، مسکو به ايروان در مورد ناسازگاري حضور هم‌زمان در اتحاديه اروپا و اتحاديه اقتصادي اوراسيا هشدار داده و اين کشور را وادار به انتخاب در سياست خارجي کرده است.

احتمال استقرار پايگاه‌هاي ناتو در ارمنستان

تقويت همکاري راهبردي ارمنستان و آمريکا که باعث نگراني مسکو شده، با توجه به تمايل روسيه به حفظ ارمنستان در حوزه نفوذ خود به هر قيمتي، قابل‌درک است؛ اما روسيه با وجود انتقاد از ارمنستان، براي اعمال فشار بر ايروان عجله‌اي ندارد. ممکن است مسکو فکر کند که سود مالي قابل‌توجهي که ارمنستان از عضويت در اتحاديه اقتصادي اوراسيا و دور زدن تحريم‌هاي روسيه به دست مي‌آورد، به اين کشور اجازه نمي‌دهد که به طور کامل از روسيه جدا شود.

در عين حال، عامل اصلي که روسيه در موضوع همکاري راهبردي ارمنستان و آمريکا به آن اشاره مي‌کند، تهديد عليه امنيت خود روسيه و کل منطقه است. به عنوان مثال، اخيراً ويکتور سوبولف، عضو کميسيون دفاع در مجلس روسيه، اعلام کرد که همکاري ارمنستان و آمريکا تهديدي براي منافع روسيه در قفقاز جنوبي است و احتمال استقرار پايگاه‌هاي ناتو در منطقه را مطرح کرد.

ويکتور سوبولف، عضو کميسيون دفاع در مجلس روسيه، با بيان اينکه همکاري ارمنستان و آمريکا تهديدي براي منافع روسيه در قفقاز جنوبي است، احتمال استقرار پايگاه‌هاي ناتو در منطقه را مطرح کرد.

وي در گفتگو با «سرويس ملي اخبار روسيه» گفت: «بدون شک، اين موضوع منافع روسيه را تهديد مي‌کند. البته با توجه به امضاي اين توافقنامه، خطر تبديل شدن ارمنستان به يک کشور ضد روسيه وجود دارد. البته در ارمنستان پايگاه‌هاي ناتو مستقر و نيروهاي ما از آنجا اخراج خواهند شد. پايگاه‌هاي نظامي ما در گيومري و ايروان قرار دارند. اين موضوع بسيار جدي است. ما بايد تمام مناطق جنوبي را تقويت کنيم.»

سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه، نيز در همين زمينه اظهارنظر کرده و گفت که آمريکا ممکن است در چارچوب همکاري راهبردي، از ارمنستان بخواهد که به تحريم‌ها عليه روسيه بپيوندد.

لاوروف در نشست خبري سال 2025 گفت: «معناي اينکه ما (آمريکا و ارمنستان) شرکاي راهبردي هستيم، يعني تو بايد به تحريم‌ها عليه روسيه بپيوندي. آن‌ها اکنون همين درخواست را از صربستان دارند و از ارمنستان نيز خواهند خواست.»

واکنش روسيه به مشارکت راهبردي ارمنستان و آمريکا: سياست «فشار ملايم» مسکو

مسکو به ارمنستان فهمانده که همکاري راهبردي با آمريکا سودي براي ايروان نخواهد داشت.

روسيه با وجود انتقاد از ارمنستان، براي اعمال فشار بر اين کشور عجله‌اي ندارد. به نظر مي‌رسد که مسکو اميدوار است که سود مالي قابل‌توجهي که ارمنستان از عضويت در اتحاديه اقتصادي اوراسيا و دور زدن تحريم‌هاي روسيه به دست مي‌آورد، به اين کشور اجازه نمي‌دهد که به طور کامل از روسيه جدا شود.

همچنين، روسيه به امنيت خود و کل منطقه در موضوع همکاري ارمنستان و آمريکا اشاره مي‌کند. مقامات روسي نگراني خود را از احتمال استقرار پايگاه‌هاي ناتو در ارمنستان و همچنين تبديل شدن اين کشور به يک پايگاه ضد روسي ابراز کرده‌اند.

لازم به ذکر است که ارمنستان تنها کشور در فضاي پساشوروي نيست که آمريکا با آن توافقنامه مشارکت راهبردي امضا کرده است. آمريکا در سال 2009 توافقنامه مشابهي را با گرجستان امضا کرد، اما در سال 2024 و به دليل توقف مذاکرات براي عضويت گرجستان در اتحاديه اروپا، اجراي آن را متوقف کرد. اين موضوع نشان مي‌دهد که ارمنستان نيز بايد براي اجراي دستورات واشنگتن و بروکسل آماده باشد و مشخص است که اين چشم‌انداز کاملاً مورد پسند دولت ارمنستان و باعث نارضايتي جدي روسيه است.

همچنين، توافقنامه مشابهي که در سال 2021 امضا شد، بين آمريکا و اوکراين نيز وجود دارد.

نکته قابل‌توجه ديگر اين است که نيکول پاشينيان، نخست‌وزير ارمنستان، براي شرکت در مراسم تحليف دونالد ترامپ در 20 ژانويه دعوت نشده است. چرا؟ به نظر مي‌رسد که ارمنستان اهميت چنداني براي دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريکا، ندارد.

در مورد سياست روسيه در قبال ارمنستان، بيشتر کارشناسان معتقدند که مسکو به سياست «فشار ملايم» بر ايروان ادامه خواهد داد، اما از ابزارهاي سياسي براي اعمال فشار استفاده نخواهد کرد.

کارشناس روسي: دولت ارمنستان توسط غرب و به‌ويژه آمريکا کنترل مي‌شود

واسيلي کلتاشوف، مدير مؤسسه جامعه نو در روسيه، معتقداست: «دولت ارمنستان توسط غرب و به ويژه آمريکا کنترل مي‌شود؛ بنابراين، امضاي منشور مشارکت راهبردي را بايد به عنوان ادامه روند خروج ارمنستان از ساختارهاي اوراسيا (سازمان پيمان امنيت جمعي و اتحاديه اقتصادي اوراسيا) تلقي کرد. به همين دليل، دولت روسيه در قبال ارمنستان با احتياط و با زباني ملايم صحبت مي‌کند. ارمنستان در حالي که همچنان از مزاياي حضور در هر دو اردوگاه (روسيه و غرب) بهره مي‌برد، اما گرايش خود به سمت غرب را افزايش مي‌دهد؛ اما ممکن است که غرب سعي کند ارمنستان را مسلح و حفظ کند؛ زيرا نابودي ارمنستان در برنامه‌هاي آمريکا نيست. روسيه نمي‌تواند بر دولت پاشينيان تأثير بگذارد و به نظر مي‌رسد که تمام مشوق‌ها و امتيازاتي که براي همکاري با ارمنستان پيشنهاد شده بود، به پايان رسيده‌اند».

کلتاشوف در ادامه افزود: «ارمنستان از نظر اقتصادي حداکثر سود ممکن را از روسيه به دست آورده است، از جمله با حفظ دسترسي کالاهاي ارمني به بازار روسيه، فعاليت شرکت‌هاي روسي براي خريد کالاهاي تحريمي و غيره، اما ارمنستان کشوري منزوي است و اگر غرب در مورد گرجستان زياده‌روي کند، ممکن است روابط ارمنستان و گرجستان تيره شود. اگر غرب به فشار بر گرجستان ادامه دهد، تفليس مجبور به همکاري نزديک‌تر با روسيه خواهد شد و در اين صورت، ارمنستان در شرايط دشواري قرار خواهد گرفت و هيچ‌گونه توافقي با آمريکا و فرانسه به آن کمک نخواهد کرد و مشخص نيست که دولت ترامپ بخواهد به طور جدي به ارمنستان بپردازد.

مسئله اين است که ترامپ کسي نيست که به کسب‌وکارهاي ضررده بچسبد و ارمنستان مي‌تواند به راحتي براي آمريکايي‌ها به چنين کسب‌وکاري تبديل شود. در نتيجه، ارمنستان مي‌تواند به کشوري منزوي و طرفدار آمريکا تبديل شود که روابط آن با روسيه و گرجستان تيره شده، درگيري آن با آذربايجان حل نشده و با بي‌اعتمادي تاريخي ترکيه مواجه است.»