نکات ايمني براي جلوگيري از خطر گازگرفتگي

غلامرضا کوشکي، رئيس مرکز کنترل شبکه راهبري گاز کشور گفته است در هفته جاري، شاهد کاهش دما در سراسر کشور بوديم؛ تقريبا دو سوم از شهرهاي کشور تحت تاثير اين سرما قرار گرفتند، حدود 28 مرکز استان دماي زير صفر درجه را تجربه کردند و اين شرايط منجر به افزايش ميزان مصرف گاز شده است. کاهش قابل ملاحظه دما هوا در هفته جاري و در راه بودن فصل زمستان، استفاده از وسايل گرمايشي گازسوز را افزايش داده است، وسايلي که در کنار آسايش و راحتي مي‌تواند خطراتي از جمله گازگرفتي و مرگ خاموش را به همراه داشته باشند.

مسموميت با مونوکسيد کربن يا گازگرفتگي

مونواکسيد کربن گازي است که در اثر سوختن ناقص سوخت‌هاي فسيلي مانند نفت، گاز، بنزين، گازوئيل و زغال حاصل مي‌شود و چون گازي بي‌رنگ، بي‌بو و بي‌مزه است، مسموميت با آن به آساني رخ مي‌دهد و مي‌تواند حتي منجر به مرگ فرد هم شود.بيشتر وسايل موجود در خانه مانند بخاري گازي، شومينه، آبگرمکن، موتورخانه، اجاق خوراک‌پزي، پيک‌نيک و همين‌طور خودروها مي‌توانند اين گاز کشنده را توليد کنند، به ويژه هنگامي که شعله و تهويه آن‌ها به خوبي تنظيم نشود باعث احتراق ناقص مي‌شوند.

اين گاز خطرناک بايد به وسيله دودکش به درستي به خارج از محيط هدايت شود، در غير اين صورت در محيط خانه منتشر مي‌شود و افراد حاضر در محيط را مسموم کرده و در نهايت باعث مرگ و آسيب‌هاي جبران ناپذير مي‌شود. از آنجا که اين گاز بي‌رنگ، بي‌بو و بسيار سمي و کشنده است، مسموميت منجر به مرگ آن، به «مرگ خاموش» مشهور است.

عملکرد ناقص دودکش، مهم‌ترين علت گازگرفتگي

دودکش‌هاي نامناسب و عدم تهويه مناسب از مهم‌ترين علل مسموميت با گاز منوکسيدکربن است. از اين‌رو، رعايت نکات ايمني از جمله موارد زير درخصوص آن‌ها ضروري است:

- براي نصب دودکش حتما از سرويس‌کاران مجاز کمک بگيريد. دودکش بايد به درستي نصب شود، شيب منفي نداشته و جهت مسير آن رو به بالا باشد.

- استفاده از بخاري گازي در اتاق‌هاي کمتر از 12 متر مربع زيربنا و کارگذاشتن هر گونه وسيله گاز سوز در داخل حمام ممنوع است. نصب بخاري در اتاق‌ خواب‌هايي که حمام دارد نيز ممنوع است.

- از لوله‌هاي آکاردئوني به عنوان دودکش استفاده نکنيد. آن‌ها از استحکام کافي برخوردار نيستند و مي‌توانند جابه‌جا شوند و مقداري از گاز مونوکسيد کربن را داخل محيط منزل يا محل کار پخش کنند.

- دودکش بخاري را در شومينه قرار ندهيد. با اين کار شيب دودکش مي‌تواند معکوس شود، عمل خروج گازهاي ناشي از احتراق به خوبي انجام نشود و گاز مونوکسيد کربن در محيط پخش شود.

- هر وسيله گاز سوز نظير بخاري و آبگرمکن بايد دودکش مجزا و مناسب داشته باشند. عبور دودکش از فضاي داخلي و سقف کاذب حمام، رختکن و سرويس‌هاي بهداشتي ممنوع است و بايد قبل از راه‌اندازي وسايل گرمايشي از باز بودن مسير دودکش‌ها مطمئن شد.

- قبل از نصب و روشن کردن بخاري، مکش مناسب دودکش‌ها را با قرار دادن شعله آتش (شعله کبريت يا شمع) روبروي لوله دودکش بررسي کنيد. درصورتي ‌که دودکش بخاري درست‌ کار کند بايد شعله آتش را به سمت خود بکشاند، در غير اين صورت قبل از استفاده و روشن‌کردن بخاري راه دودکش را باز کنيد.‏

- در پشت بام خانه‌ها حتما از کلاهک - شکل براي دودکش استفاده کنيد، به صورت مداوم آن را بازرسي کنيد. انتهاي دودکش‌ها بايد از سطح بام يک متر بالاتر و از ديوارهاي جانبي سه متر دورتر باشد.

- افزايش طول افقي لوله‌هاي دودکش براي هر يک متر بايد حدود سه متر لوله دودکش به‌صورت عمودي باشد.

- از قراردادن لوله خروجي بخاري در داخل ظرف آب جدا خودداري کنيد.

- استفاده از کباب پز، اجاق گاز و پلوپز گازي به عنوان وسيله گرمايشي در محيط‌هاي بسته، غيرمجاز و خطرناک است و حداکثر طول شيلنگ وسايل گاز سوز بايد 120 سانتي متر باشد و از بست‌هاي فلزي براي محکم نمودن محل اتصال شيلنگ استفاده شود و نشتي گاز با کف صابون آزمايش گردد.

- لوله‌هاي دودکش به‌طور مناسب عايق‌بندي شود.

- هيچگاه در خانه از دستگاه‌هاي گاز سوزي که نياز به دودکش ندارند، استفاده نکنيد.

- اگر در منزل از شوفاژ استفاده مي‌کنيد، دقت کنيد موتورخانه از تهويه مناسبي برخوردار باشد و هواي موتورخانه به هيچ طريقي در ارتباط با هواي محل سکونت شما نباشد. خوابيدن در اتاقي که هواي آن به طريقي در ارتباط با هواي موتورخانه است، بسيار خطرناک است و مي‌تواند به مرگ منجر شود.

- براي تشخيص مونوکسيد کربن، حسگرهاي مخصوصي (دتکتور) ساخته شده است. مي‌توانيد در خانه، به خصوص در اتاق خواب آن‌ها را نصب کنيد. حسگرهاي گاز مونوکسيد کربن با حسگرهاي تشخيص دود متفاوت هستند، آن‌ها را با هم اشتباه نگيريد. محل مناسب نصب اين حسگرها در خانه را از کارشناسان جويا شويد.

- خروجي دودکش نبايد در کنار کولر و يا زير پنجره باشد؛ زيرا گازهاي سمي مجددا وارد فضاي خانه مي‌شود.

- روشن بودن طولاني مدت آبگرمکن‌هاي ديواري گازي سبب بروز خطر مي‌شود. بکار گيري آبگرمکن‌هاي ديواري در فضاهاي بسته يا مکان‌هاي بدون جريان هوا مجاز نيست.

خطرات مسموميت با مونوکسيد کربن در وسايل نقيله

روشن ‌کردن خودرو در محيط بسته پارکينگ به توليد گاز سمي مونوکسيد کربن منجر مي‌شود. به هيچ عنوان براي گرم‌ کردن فضاي داخل خودرو از پيک‌نيک استفاده نکنيد.

تست دودکش و رنگ شعله آزمايشي براي کارکرد مناسب دودکش

دقت و توجه به داغ بودن دودکش، بهترين آزمايش براي کارکرد مناسب دودکش به شمار مي‌رود. حواس‌مان به رنگ شعله بخاري و وسايل پخت و پز باشد، اگر رنگ شعله بخاري آبي نباشد، ممکن است هواي کافي به بخاري نرسيده و توليد گاز منوکسيدکربن کند. چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد يا نارنجي باشد، نشانگر نقص در سوخت‌رساني و کمبود اکسيژن در محيط است که به سرعت بايد بررسي و اقدام شود.

تهويه هواي داخل فضاي منزل و محل کار

در فصل سرما علاوه بر جلوگيري از هدر رفت انرژي بايد تهويه هواي داخل فضاي منزل و محل کار به خوبي صورت گيرد.

علائم مسموميت با مونوکسيد کربن

نشانه‌هاي مسموميت با مونوکسيد کرين اکثرا شبيه به آنفلوانزا توصيف مي‌شود و معمولا شامل سردرد، سرگيجه، ضعف، تهوع، درد قفسه سينه، گيجي و تغيير در وضعيت ذهني فرد است.

اقدامات فوري

فوري‌ترين اقدام، بازکردن پنجره‌ها، درها و فراهم کردن امکان تهويه هوا است. در صورتي که آموزش‌هاي لازم را ديده‌ايد، ضمن تماس با اورژانس (115) تا زمان رسيدن نيروهاي امداد، اقدامات زير را در محل بروز حادثه انجام دهيد:

- جريان گاز را قطع کنيد.

- با يک ماسک يا پارچه خيس مرطوب، دهان خود را بپوشانيد و به صورت نشسته يا سينه‌خيز به طرف فرد قرباني حرکت کنيد.

- وسايل گرمازا مانند اجاق‌گاز و بخاري را خاموش‌ کنيد.

- درها و پنجره‌ها را باز بگذاريد.

کمک‌هاي اوليه

- با اورژانس تماس بگيريد و فردي را که مشکوک به گازگرفتگي است، با احتياط به فضاي آزاد انتقال دهيد.

- يقه پيراهن و لباس‌هاي تنگ فرد مسموم را شل کرده و باز کنيد.

- سطح هوشياري فرد مسموم‌ را بررسي کنيد. براي اين کار با سرانگشتان هر دو دست خود روي سرشانه‌هاي فرد ضربه وارد کنيد و با صداي بلند و رسا او را صدا بزنيد.

- اگر بعد از بررسي سطح هوشياري فرد، او پاسخگو نبود، چنانچه هنوز با اورژانس تماس نگرفته‌ايد، به سرعت تماس بگيريد و اقدامات لازمي را که بايد در لحظه انجام بدهيد، از کارشناسان اورژانس جويا شويد.

- اگر فرد مسموم تنفس‌ طبيعي دارد؛ اما پاسخگو نيست، او را به پهلو (وضعيت ريکاوري) قرار دهيد.

- اگر فرد مسموم هوشيار است و نفس مي‌کشد، او را به تنفس عميق در هواي پاک و آزاد تشويق کنيد. تنفس بايد به آرامي و بدون کنش‌هاي استرسي و هيجاني صورت بگيرد.

- به ياد داشته باشيد فرد مسموم را بايد به سرعت به مراکز درماني مناسب انتقال دهيد؛ زيرا زندگي او به اکسيژن درماني وابسته است.