نقل 30 فضيلت نماز شب در روايات

اما اکنون مي خواهم درباره انسان بودن يک دانشجو، يک مرد، يک زن و ... صحبت کنم. انسان قبل از هر چيز آفريده و بنده خداست. انسان فطرتا دوست دارد همه کارهايش را به بهترين شکل به انجام برساند. در مورد بنده بودن هم همين است اما خب تنبلي و جهالت و ... مانع مي شود. با اين وجود بنده ي خوب بودن راه و رسمي دارد. عزيز خدا شدن، وقت و زماني دارد.

حتما تاکنون عنوان «عبادالرحمن» را شنيده ايد. معناي لغوي «عبادالرحمن» يعني «بندگانِ پروردگاري که بر همه مهربان است.» اين عبارت در سوره فرقان آيه 63 ذکر شده است که تا پنج آيه بعدش بيش از ده ويژگي از آنها را بيان فرموده است.

عبادالرحمن درجه اي است که بعيد است کسي دوست نداشته باشد چنين درجه اي کسب کند، براي همين خداوند راه کسب آن را هم مفصل بيان فرموده است.

يکي از اين راه ها در آيه 64 سوره فرقان بيان شده است: ﴿وَ الَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَ قِيَامًا﴾ / و آنان که شب را براي پروردگارشان با سجده و قيام به صبح مي رسانند.

اين آيه از چند کلمه تشکيل شده که مجموعه اي بسيار زيبا و شيوا براي بندگي و عزيز بودن معرفي مي کند.

انسان فطرتا دوست دارد همه کارهايش را به بهترين شکل به انجام برساند. در مورد بنده بودن هم همين است اما خب تنبلي و جهالت و ... مانع مي شود. با اين وجود بنده ي خوب بودن راه و رسمي دارد. عزيز خدا شدن، وقت و زماني دارد

اول « يَبِيتُونَ »: اين فعلي است از کلمه «بيتوته»، به معناى «ادراک شب»؛ چه بخوابد و چه نخوابد. چه بخشي از شب باشد و چه تمام شب باشد.

دوم « لِرَبِّهِمْ »: اين عبارتي ترکيبي است از حرف «لِ»، اسم «رَبّ» و ضمير «هُم»، به معناي «براي پروردگارشان» که اين نشانه اخلاص است. هر کاري جز با اخلاص، هيچ ارزشي ندارد.

سوم « سُجَّدًا » و « قِيَامًا »: سجده نزديک ترين حالت عبادي به خداوند است و نيز رُکني از ارکان نماز مي باشد. قيام نيز اساس نماز و رکن نماز است . همراه آمدن اين دو، مي تواند دلالت بر اين داشته باشد که منظورِ آيه، اقامه نماز در شب است.

از مجموع اين کلمات الهي مي توان دريافت که: کساني به بهترين شکل براي خداوندِ مهربان بندگي مي کنند که زمان «شب» را به خوبي درک کنند و بفهمند خداوند با ارزاني کردن نعمت شب، چه لطفي به انسانها نموده است. در نتيجه بخشي از شب يا تمام شب را براي پروردگارشان و به خاطر نزديک تر شدن به او و براي ابراز بندگي، بيدار باشند تا شکرانه ي اين نعمت بزرگ را به خوبي به جا آورند.

مي دانيد که وقتي شکر نعمتي به جا آورده مي شود که از آن نعمت به خوبي استفاده شود. پس وقتي شکر نعمت شب به جا آورده مي شود که قدر آن را بدانيم و از اين فرصت به بهترين نحو بهره ببريم. خداوند اين بهترين نحو را هم براي ما بيان مي کند که همان سجده کردن و قيام نمودن براي خداوند است.

سجده نمادي از عبادت است که حتي در گذشته در برابر انسانهايي مانند پادشاهان نيز سجده مي کردند، به بت هم سجده مي کردند و اين نشان از عبادت و پرستش داشت. سجده حالتي از خضوع در انسان ايجاد مي کند که موجب مي شود روح انسان در برابر معبودش عاشقانه خاضع شود و خود را کوچک ببيند و معبود را بزرگ. به همين دليل توصيه هاي زيادي به طولاني کردن سجده شده است.

از جمله آنکه پيامبر (صلي الله عليه و آله) در ضمن خطبه شعبانيه فرمود: پُشتهاي شما از بار گناه سنگين شده است. آنها را با سجده هاي طولاني سبک کنيد. (بحار، ج 93، ص 357)

از زيبايي هاي سجده اين است که نزديک ترين حالت به خداوند مهربان است. به همين دليل بيش از هر وقتي، اميد به آن است که دعاي انسان در سجده مستجاب شود.

سعيد بن يسار مي گويد به حضرت صادق (عليه السلام) عرض کردم: من از پيشگاه حضرت حق مسئلت و درخواست مي کنم در حالى که در رکوع يا سجودم. ايشان فرمود خوب است زيرا نزديک ترين حالت عبد به پيشگاه خدا در سجده بودن اوست. خدا را در آن حال براى خير دنيا و آخرتت بخوان. (بحارالانوار، ج 85، ص 132)

با توجه به آيه مورد نظر و تفاسير و احاديثي که درباره ي آيه ذکر شد، به عمل عبادي مي رسيم که در قرآن به عنوان « تَهَجَّدْ » ذکر شده است.

«تهجد» که در آيه 79 سوره مبارکه اسراء قيد شده است، دقيقا به معناي «برطرف کردن خواب با عبادت» مي باشد. ﴿وَ مِنَ الَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّک عَسَي أَن يَبْعَثَک رَبُّک مَقَاماً مَّحْمُوداً ﴾

و پاسي از شب را بيدار باش و عبادت کن، اين وظيفه اي افزون براي توست، اميد است که پروردگارت تو را به مقامي پسنديده برانگيزد.

نماز شب از اعمال بسيار با فضيلت است؛ هم بخاطر نماز بودنش و هم بخاطر در شب خوانده شدنش. در روايات بيش از 30 فضيلت براي نماز شب برشمرده شده است از جمله:

* نماز شب رمز سلامتي بدن و روشنايي قبر است. (سفينة البحار، ج5، ص159) هم نجات دهنده در اين دنياست و هم آن دنيا.

* نماز شب، در اخلاق، رزق، برطرف شدن اندوه، اداي دين و نور چشم مؤثّر است. (سفينة البحار، ج 2، ص 46)

از جمله آنکه پيامبر (صلي الله عليه و آله) در ضمن خطبه شعبانيه فرمود: پُشتهاي شما از بار گناه سنگين شده است. آنها را با سجده هاي طولاني سبک کنيد. (بحار، ج 93، ص 357)

* نماز شب، گناه روز را محو مي کند و نور قيامت است. (بحار، ج 84، ص 140)

* پاداش نماز شب آن قدر زياد است که خداوند در سوره مبارکه سجده، آيه 17 مي فرمايد: «فلاتعلم نفس ما اُخفي لهم من قُرّة اَعين جزاء بما کانوا يعملون» هيچ کس پاداشي را که براي آنان در نظر گرفته شده نمي داند. (تفسير مجمع البيان)

* نماز شب شرف مؤمن است. (سفينة البحار، ج5، ص159)

* نماز شب برطرف کننده ي وحشت و تنهايي قبر است. (سفينة البحار، همان)

از مجموع اين دو آيه چنين برداشت مي شود که :

همانطور که در همه کارهايمان بهترين زمان، بهترين نتيجه را عايد مي کند، براي بندگي و عشق ورزيدن به خداوند هم بايد بهترين زمان را انتخاب کرد که همان دل شب مي باشد. «و من الليل فتهجّد»

انسان مجموعه اي از جسم و روح است. همان گونه که در تلاشيم جسمي سالم داشته باشيم، براي داشتن روحي با مقامات معنوي بالا بايد با عبادت انس بگيريم. «فتهّجد، مقاماً محموداً»

با عبادت هاي خويش، حقّي بر خدا نداريم که طلب کنيم، هر چه هست، اميد است و فضل او. «عسي: اميد است»

البته نماز شب به تنهايي کافي نيست، کمالات ديگري نيز لازم است که بايد در جهت کسب آنها نيز بکوشيم. اين نيز از کلمه «عسي» برداشت مي شود.

از کلمه «تهجد: تلاش کردن» معلوم مي شود که تا کسي خود گامي به سوي کمال برندارد، خداوند او را به مقامي نمي رساند. «فتهجّد. . . يبعثک ربّک»

مقامي ارزشمند است که نزد خدا پسنديده باشد، و گرنه شهرت هاي پوچ، ارزشمند و ماندگار نيست. آري دود به بالا مي رود، ولي روسياه است. «يبعثک ربّک»

خدايا توفيق عبادت خالصانه و تهجد شبانه به ما عنايت کن.

منابع:

تفسير الميزان

تفسير نور

تفسير مجمع البيان

بحار الانوار

سفينه البحار