نقشه آمريکا براي انزواي اقتصادي چين

در اولين توافق از اين نوع، دونالد ترامپ، رئيس جمهور آمريکا، چهارشنبه گذشته، از يک توافق تعرفه‌اي پلکاني با ويتنام خبر داد. ترامپ در يک پست شبکه اجتماعي گفت که صادرات از اين کشور جنوب شرقي آسيا به آمريکا، نرخ تعرفه 20 درصد خواهد داشت و بر هر کالايي که از طريق اين کشور به آمريکا ارسال شود، تعرفه 40 درصدي اعمال مي‌شود.

چنين ترتيبي، به محصولاتي با قطعات ساخت چين و احتمالا ساير کشورها که از طريق ويتنام ارسال مي‌شوند يا قبل از صادرات به آمريکا، مونتاژ نهايي آنها در ويتنام انجام مي‌شود، ضربه خواهد زد. اين رويکرد، مشابه مفاد توافق تجاري موجود آمريکا با مکزيک و کانادا است.

اگرچه ترامپ کليات توافق را به اشتراک گذاشت، کاخ سفيد هنوز جزئيات بيشتري منتشر نکرده و بخشي از اين توافق‌نامه ممکن است دستخوش تغيير شود. بنابراين، هنوز مشخص نيست که اين توافق‌نامه چقدر مي‌تواند براي صادرات رو به رشد چين به ويتنام مضر باشد.

هند نيز در حال مذاکره بر سر «قوانين مبدا» بوده است. بلومبرگ نيوز پيش از اين گزارش داده بود که واشنگتن مي‌خواهد حداقل 60 درصد از ارزش افزوده يک محصول به صورت محلي باشد تا به عنوان «ساخت هند» واجد شرايط باشد و از اين توافق‌نامه بهره‌مند شود. طبق اين گزارش، هند تلاش کرده تا اين ميزان را به حدود 35 درصد کاهش دهد.

آليسيا گارسيا هررو، اقتصاددان ارشد آسيا و اقيانوسيه در شرکت ناتيکسيس، در گزارشي اخير گفت: معضل آسيا در مورد جنگ تجاري ترامپ، وابستگي به تقاضاي نهايي آمريکا در عين تکيه شديد بر ارزش افزوده چين در توليد داخلي است. وي افزود که ويتنام، کامبوج و تايوان از جمله آسيب‌پذيرترين کشورها هستند. چين که براي اکثر اقتصادهاي آسيايي، شريک تجاري بزرگتري نسبت به آمريکا است، در مورد عواقب تهديد منافعش هشدار داده است و وانگ يي، وزير امور خارجه چين، احتمالا اين موضوع را در سفر به اروپا براي مذاکرات در بروکسل، آلمان و فرانسه دوباره مطرح خواهد کرد.

وزارت بازرگاني چين، شنبه گذشته، در بيانيه‌اي با تکرار هشدارهاي قبلي اعلام کرد: چين قاطعانه با هر طرفي که به قيمت منافع چين در ازاي کاهش تعرفه‌ها به توافق برسد، مخالف است. اگر اين اتفاق بيفتد، چين هرگز آن را نخواهد پذيرفت و قاطعانه با آن مقابله خواهد کرد تا از حقوق و منافع مشروع خود محافظت کند.

طبق گزارش بلومبرگ اکونوميکس، توافق ويتنام، خطر تحريک اقدامات تلافي‌جويانه از سوي چين را دارد.

رانا ساجدي، خبرنگار بلومبرگ، در يادداشتي تحقيقاتي نوشت: پکن تصريح کرده است که به توافق‌هايي که به قيمت منافع چين باشد، پاسخ خواهد داد و تصميم به موافقت با تعرفه بالاتر براي کالاهايي که قرار است از طريق ويتنام ارسال شوند، ممکن است در اين دسته قرار گيرد. مهلت 90 روزه ترامپ در اعمال تعرفه‌هاي متقابل بر ده‌ها شريک تجاري آمريکا در 18 تير به پايان مي‌رسد. اگر اين کشورها با آمريکا به توافق تجاري نرسند، ممکن است با تعرفه‌هاي بسيار بالاتري مواجه شوند.

برخي از دولت‌ها در حال انجام اقداماتي براي جلب نظر مساعد واشنگتن هستند. ويتنام، تايلند و کره جنوبي، از زمان اعلام تعرفه‌هاي ترامپ در آوريل، همگي اقداماتي را براي جلوگيري از تغيير مسير کالاها از طريق کشورهايشان و دور زدن محدوديت‌هاي آمريکا، انجام داده‌اند.

گمرک کره جنوبي با اشاره به افزايش اين شيوه، از تشديد برخورد با صادرات مجدد خبر داد. لاي چينگ-ته، رئيس جمهور تايوان، نيز به اين موضوع اشاره کرد و قوانين جديدي را وضع کرد که بر اساس آن، تمام صادرات به مقصد آمريکا بايد داراي اظهارنامه قانوني باشند که در اين جزيره تنظيم شده است.

کنترل صادرات

يکي ديگر از نگراني‌هاي پکن اين است که آيا آمريکا مي‌تواند کشورهاي ديگر را متقاعد کند که کنترل‌هاي صادراتي بر تجهيزات پيشرفته را اعمال يا تشديد کنند؛ چنين اتفاقي، تلاش‌هاي چين براي خريد ابزارهاي مورد نياز براي توليد نيمه‌رساناهاي پيشرفته را بيشتر مختل مي‌کند. تايوان در ژوئن، شرکت‌هاي هواوي و اس ام آي سي را به فهرست سياه خود اضافه کرد و شرکت‌هاي تايواني را از تجارت با آنها بدون تاييد دولت منع کرد.

اين فشار محدود به آسيا نيست. اروپا نيز خود را در موقعيت حساسي مي‌بيند. اتحاديه اروپا، بزرگترين مقصد صادرات خودروهاي برقي چين است و طبق تحقيقات اخير گروه روديوم، سرمايه‌گذاري شرکت‌هاي چيني در اين بلوک به علاوه انگليس در سال گذشته، به 10 ميليارد يورو (12 ميليارد دلار) رسيده است.

با اين حال، تنش‌هاي تجاري در حال افزايش است. اورسولا فون در لاين، رئيس کميسيون اروپا، به تازگي پکن را به «تسليح‌سازي» عناصر خاکي کمياب و آهنرباها متهم کرد و نسبت به خطرات ناشي از ظرفيت بيش از حد چين هشدار داد.

پکن به ويژه نگران است که اتحاديه اروپا ممکن است مفادي مشابه مفاد توافق انگليس با آمريکا را امضا کند که شامل تعهداتي در مورد امنيت زنجيره تامين، کنترل صادرات و قوانين مالکيت در بخش‌هايي مانند فولاد، آلومينيوم و داروسازي است. روزنامه فايننشيال تايمز گزارش داد، در حالي که در متن توافق نامي از چين برده نشده است، پکن در يک بيانيه عمومي نادر از اين توافق انتقاد کرد و آن را به عنوان يک چالش مستقيم تفسير کرد.

جورج ووتکه، شريک گروه آلبرايت استون‌بريج در واشنگتن و رئيس سابق اتاق بازرگاني اتحاديه اروپا در چين، گفت: چين به وضوح نگران است که اتحاديه اروپا همان عباراتي را که انگليس در مورد کنترل صادرات پذيرفت، بپذيرد. آنها اتحاديه اروپا را تحت فشار قرار مي‌دهند که اين کار را نکند و آمريکا نيز اتحاديه اروپا را تحت فشار قرار مي‌دهد تا اين کار را انجام دهد.

بروکسل و واشنگتن قصد دارند قبل از 18 تير، زماني که قرار است واشنگتن تعرفه 50 درصدي را تقريبا بر تمام محصولات اتحاديه اروپا اعمال کند، به نوعي توافق برسند. با توجه به اينکه صادرات اروپا به آمريکا، بيش از دو برابر صادرات به چين است، اين بلوک، واشنگتن را شريک مهم‌تري مي‌داند و اين امر به آمريکا در مذاکرات اهرم فشار مي‌دهد. هوسوک لي-ماکياما، مدير مرکز اروپايي اقتصاد سياسي بين‌الملل در بروکسل، که به تازگي براي جلساتي پيش از اجلاس اتحاديه اروپا و چين در ماه جاري، در پکن بود، گفت: بيانيه آخر هفته چين آشکارا کاملا بروکسل را هدف قرار داده است. چين نگران توافق احتمالي اتحاديه اروپا با آمريکا است.

خطر بلندمدت براي پکن اين است که اين تلاش‌ها، يک تغيير گسترده‌تر بوده و به کارزار به رهبري آمريکا براي مهار صادرات چين محدود نمي شود، بلکه تغيير شکل تجارت جهاني حول زنجيره‌هاي تامين «قابل اعتماد» است که چين خارج از آنها قرار مي‌گيرد. شي جين پينگ، رئيس جمهور چين، در سفري به جنوب شرقي آسيا در اوايل سال جاري، از اين منطقه خواست تا به عنوان يک «خانواده آسيايي» در کنار هم بايستند و نسبت به تجزيه تجاري هشدار داد.

پکن اغلب به اقداماتي که با آنها مخالف است با اقدامات تجاري هدفمند پاسخ داده است. هنگامي که اتحاديه اروپا سال گذشته تعرفه‌هايي را بر خودروهاي برقي چيني اعمال کرد، چين تحقيقات ضد دامپينگ را در مورد واردات برندي، لبنيات و گوشت خوک اروپايي آغاز کرد. پس از آنکه جلسات گروه هفت در ژاپن به عنوان انتقادي از چين تلقي شد، واردات غذاهاي دريايي ژاپن را در سال 2023 متوقف کرد. اختلاف با استراليا در سال 2020، به محدوديت‌هاي تجاري بر کالاهايي به ارزش ميلياردها دلار منجر شد.

بر اساس گزارش بلومبرگ، تو شينکوان، رئيس موسسه مطالعات سازمان تجارت جهاني چين در دانشگاه تجارت و اقتصاد بين‌الملل در پکن و مشاور سابق وزارت بازرگاني چين، گفت: اگر برخي توافق‌نامه‌ها صراحتا چين را به عنوان يک هدف فهرست کنند و نشان دهند که برخي کشورها براي مهار چين با آمريکا همکاري يا تباني مي‌کنند، چين قطعا پاسخ خواهد داد.