نبرد کريدورها در پيش است

جزئيات کريدور هند، خاورميانه، اروپا

براساس گزارش طراحان اين مسير ترانزيت، کريدور جديد مدنظر آنها جريان انرژي، تجارت و ارتباطات ديجيتال را افزايش خواهد داد و به مقابله با کسري زيرساختي که مانع رشد کشورها با درآمد پايين و متوسط مي شود، مي پردازد و طبق ادعاي طراحان آن به کاهش تنش ها و بي ثباتي در خاورميانه و در نتيجه بهبود امنيت منطقه مي شود. هدف اين طرح ادغام مسيرهاي راه آهن و اتصالات بندري، از هند تا اروپا، عبور از امارات متحده عربي، عربستان سعودي، اردن، سرزمين هاي اشغالي و در نهايت فرانسه اعلام شده است.

به گفته يکي از نمايندگان کميسيون اروپا، اين ادغام علاوه بر تسريع حرکت کالا در اين مناطق، بر پيشرفت زيرساخت هاي انرژي، تسهيل توليد و حمل و نقل هيدروژن سبز سازگار با محيط زيست به همه کشورهاي شرکت کننده تمرکز خواهد کرد. به عنوان بخشي از اين طرح، پيش بيني هايي براي بهبود ارتباطات از راه دور و اتصال داده از طريق استقرار يک کابل جديد زير دريا که کل منطقه را به هم متصل مي کند، وجود دارد.

اين مسير که از بندر هاي هند شروع مي شود، از مسير دريا به بندر جبل علي امارات، سپس به محل هايي در عربستان، کشور اردن، بندر حيفا در سرزمين هاي اشغالي، درياي مديترانه و پيرئوس در يونان مي رسد و در نهايت به اروپا مي رسد.

ناگفته نماند عملياتي شدن اين مسير به اين سادگي نيست و تا رسيدن به مرحله اجرا، فاصله زيادي دارد. ضمن آنکه جزئيات در حال حاضر بسيار غيرشفاف است. اما مقامات آمريکايي و اروپايي که در آن جلسه حضور داشتند، از اعلاميه به عنوان يک تغييردهنده بازي و يک حرکت تاريخي استقبال کردند. آنها گفتند که اين کريدور زمان تجارت بين هند و اروپا را 40 درصد کاهش مي‌دهد.

کريدور و هر کدام از بازيگران

آمريکا: ابتدا سراغ آمريکا برويم که در اين اجلاس با بايدن شرکت کرده بود. دفتر بايدن گفته رئيس جمهور آمريکا و سران هند، عربستان سعودي و امارات متحده عربي در حال پيشبرد برنامه هاي خود براي توافق روي زيرساختي مشترک هستند.

هم چنين جيک ساليوان، مشاور امنيت ملي بايدن در نظراتي کريدور جديد از مسير هند تا اروپا را شبکه منعکس‌کننده ديدگاه بايدن براي «سرمايه‌گذاري‌هاي گسترده» دانست که ناشي از «رهبري موثر آمريکا» و تمايل به پذيرش ساير کشورها به‌عنوان شريک است.

او گفت که اين زيرساخت‌هاي رشد اقتصادي را تقويت مي‌کند، به گرد هم‌آمدن کشورهاي خاورميانه کمک کرده و اين منطقه را به‌عنوان يک «منبع چالش، درگيري يا بحران» و همين‌طور به‌عنوان قطبي براي فعاليت‌هاي اقتصادي معرفي مي‌کند.

تحليل گران معتقدند بايدن قصد دارد با معرفي واشنگتن به عنوان شريک و سرمايه‌گذار جايگزين براي کشورهاي در حال توسعه در گروه G20، با کمربند و جاده چين در زيرساخت‌هاي جهاني مقابله کند.

عربستان: شايد بتوان جنجالي ترين و پر سوال ترين عضو جي بيست که به اين کريدور پيوسته است را عربستان دانست. سعودي ها در سال هاي اخير و بالاخص در دو سال گذشته بواسطه نبرد اوکراين، بسيار به چين و روسيه نزديک شده و حضور در کريدوري که مسير جاده ابريشم چيني ها را با مزاياي زيادش دور بزند، سوال برانگيز بنظر مي رسد. محمد بن سلمان، وليعهد عربستان در اين اجلاس گفته که پروژه جديد شامل خطوط لوله براي برق، هيدروژن و راه‌آهن خواهد بود و به امنيت انرژي بين‌المللي کمک خواهد کرد و تاکيد کرده اين کريدور عليه هيچ جاده و کريدور ديگري نيست.

به نوشته بلومبرگ، اين طرح خروجي مذاکرات بي سر و صداي آمريکا از ژانويه گذشته با هند، عربستان، امارات و رژيم صهيونيستي است. در اين طرح به عربستان موقعيت کانوني در اتصال خطوط ريلي خاورميانه (عربي) داده شده که قرار است اين خطوط ريلي از طريق خطوط کشتيراني به بنادر هند و از آنجا و همچنين بنادر فلسطين اشغالي به اروپا متصل شود.اين ابرپروژه که در حاشيه نشست نيز يادداشت تفاهمي درباره آن ميان آمريکا و عربستان امضا شد و بايدن آن را «معامله‌اي بزرگ»، «تاريخي» و «نقطه عطف» توصيف کرد، تيري است که آمريکا مي‌خواهد با آن چند نشان را هدف بگيرد؛ نخست بالا بردن نقش و موقعيت ژئوپليتيک و ژئواکونوميک هند در مقابل چين و دوم به حاشيه بردن طرح «يک کمربند يک جاده چين» يا همان جاده ابريشم.

البته اين ابرپژوه در صورت افتتاح تنها تهديدي براي اين طرح چيني نيست؛ بلکه ديگر کريدورهاي بين‌المللي چون شمال جنوب را نيز در بر مي‌گيرد. نشان سوم دادن نقشي کانوني به عربستان در اين کريدور بين‌المللي امتياز بزرگي به رياض در چارچوب پروژه عادي سازي روابط ميان آن و تل آويو و همچنين تقويت جايگاه متحدان آمريکا در منطقه است. نشان چهارم نيز ادغام اسرائيل در منظومه اقتصادي منطقه است.

به نظر ميرسد سعودي ها در پازل آمريکا سعي در افزايش سرمايه گذاري، افزايش نقش تزانزيتي و توازن در مسير توسعه خودشان ميان چين و آمريکا
هستند.

رژيم صهيونيستي: اما پر هياهو ترين واکنش ها مي رسد به رژيم صهيونيستي. نتانياهو پس از اعلام کريدور طي کليپي در توئيتر درباره کريدور اقتصادي گفت: خوشحالم به اسرائيل اين مژده را بدهم که اسرائيل نقطه اتصال مهمي در اين کريدور اقتصادي خواهد بود. بنيامين نتانياهو مدعي شده که راه آهن و بنادر اسرائيل دريچه جديدي را از هند به اروپا از طريق خاورميانه و از اروپا به هند در جهت مخالف باز خواهد کرد.

وي با بيان اينکه چند ماه پيش ايالات متحده آمريکا براي مشارکت در اين پروژه با رژيم صهيونيستي تماس گرفته و از آن زمان تماس‌هاي ديپلماتيک زيادي براي تحقق اين جهش برقرار شده است، تاکيد کرد که اين پروژه چهره خاورميانه را تغيير مي‌دهد. نتانياهو با اعلام اينکه اين پروژه «بزرگترين همکاري در تاريخ اسرائيل» است، اظهار داشت که پروژه شامل احداث راه آهن، کانال‌هاي فيبر نوري و خطوط برق و ساير کارهاي زيرساختي خواهد بود.

سخنان نتانياهو علي رغم پرهياهو بودن، کمترين دستاوردي براي صهيونيست ها ندارد علي رغم اينکه صهيونيست ها بسيار تلاش دارند با تغيير مسير کريدور انژري به اروپا، جايگاه ترکيه را تصاحب و آنها واسطه ميان انتقال انرژي از دريا به اروپا باشند. در ماه اخير توافقي ميان تل آويو و يونان و ايتاليا براي اين اقدام انجام شده است.

نتانياهو هم به خوبي مي داند که اين مسير ترانزيتي نقش کمي احتمالاً در انتقال انرژي خواهد داشت و کشورهايي چون هند، عربستان، امارات و حتي يونان، دستاورهاي بيشتري نسبت به اسرائيل خواهند داشت.

حضور عربستان در اين طرح فرصتي براي نتانياهو ايجاد کرده تا مسير عادي سازي را با جديت و بهانه اي جديد دنبال کند. همانگونه که بالاتر هم گفته شد، اقدام امريکايي ها بسيار مي تواند به اقناع سعودي ها براي پذيرش عادي سازي سياسي و رسمي با رژيم صهيونيستي کمک کند.

بازيگران ناراضي: چين را مي توان مخالف اصلي اين طرح دانست. وقتي در چنين کريدوري چنان موقعيت بين‌المللي به هند به عنوان يک اقتصاد در حال توسعه و نوظهور داده مي‌شود که تعارض منافع و اختلافات تاريخي جدي با چين دارد، طبيعي است که از همگرايي جمعي جدي در بريکس پرهيز کند که برآيند آن بالا رفتن وزنه چين در تقابل جهاني با آمريکا باشد. به گفته ساليوان، اين طرح فعلاً هند، عربستان، امارات، اردن، اسرائيل و اتحاديه اروپا را شامل مي‌شود، اما به احتمال زياد بعد از اجرا توسعه پيدا کند و بخواهند کشورهاي ديگري را همچون عراق البته تحت شروطي به آن وصل کنند.

ترکيه را هم مي توان بازنده اين کريدور و کاهش نقش موثر آن در انتقال انرژي و ترانزيتي ترکيه از آسيا به اروپا دانست. لذا آنکارا سعي دارد با طراحي طرح هاي همکاري موازي، نقش خود را بازيابد. اردوغان در حاشيه هجدهمين اجلاس سران گروه 20 در دهلي نو با محمد بن سلمان وليعهد عربستان ديدار کرد. اردوغان از طرح کريدور بزرگ تجاري (شريان تجاري جهاني) که ترکيه را از طريق عراق به عربستان و امارات متصل مي کند، خبر داد. اردوغان گفت: همراه با عربستان، امارات و عراق بر روي ايجاد کريدور بزرگ تجاري که 4 کشور را از طريق بصره در جنوب عراق به يکديگر متصل مي کند، در حال تلاشيم. وي افزود: ما مي خواهيم گام هاي سريعي در اين پرونده در آينده نزديک برداريم.

جمع بندي

کريدور هند، خاورميانه و اروپا هنوز بدون جزئيات است. مسيري که تا رسيدن به مرحله اجرايي موانع زيادي از جمله نزاع هند و چين، زيرساخت و امنيت لازم به ويژه در اردن و سرزمين هاي اشغالي امنيت در بخشي از مسير دريايي و نيازهاي مشترک همه اعضا در ترانزيت و انتقال کالا پيش روي خودش دارد.

به نظر مي رسد اين مسير قصد دارد منافع ايران، چين و حتي روسها و ترکيه را به چالش بکشد. چالشي که احتمالاً بواسطه نگرش امارات و سعودي به شرق و تلاش براي ايجاد توازن در تبادلات و ارتباطات، با سوال هاي اجرايي جدي اي روبرو خواهد شد. ضمن آنکه اردوغان با ديدار با سيسي پس از يک دهه، دنبال تغيير بلوک بندي ها در ميان اين کشورها است. بايد ديد نبرد کريدور ها به کجا خواهد رسيد.

منبع: مهر