مگاپروژه بين المللي چيني‌ها چگونه جهان را تغيير مي‌دهد؟!

ابتکار کمربند و جاده چين (BRI) که در سال 2013 توسط رئيس جمهور «شي جين پينگ» آغاز شد، چارچوبي را براي يک برنامه توسعه زيرساختي تجارت جهاني محصولات کشاورزي فراهم مي‌کند که عمدتاً بر توسعه مسيرهاي عرضه کالاهاي کشاورزي در آسيا و آفريقا متمرکز است. توسعه حمل و نقل زميني از چين به سمت غرب، صادرات و واردات را در سراسر آسياي مرکزي و به و از اروپا امکان پذير مي‌کند. تحولات جديد کشتيراني (جاده ابريشم دريايي)، از جمله توسعه بنادر و ساخت مراکز لجستيکي، بازارهاي جديدي را باز مي‌کند، به عنوان مثال، در شاخ آفريقا. درک دامنه و مقياس (BRI) مي‌تواند به شرکت‌ها در سراسر جهان کمک کند تا فرصت‌هاي تجاري جديد بالقوه را شناسايي کنند. همچنين زنجيره‌هاي تامين «مقرون به صرفه جديد» امکان جابجايي سريع و ايمن محصولات کشاورزي با کيفيت بالا و غذاهاي فرآوري شده را فراهم مي‌کند. از اين رو، شرکت هاي کشاورزي و مواد غذايي موقعيت خوبي براي بهره مندي از اين طرح خواهند داشت.

طبق داده هاي گمرکي، چين در سال 2021، معادل 326.55 ميليارد يوان (حدود 47.84 ميليارد دلار ) محصولات کشاورزي از کشورهاي کمربند و جاده وارد کرد که نسبت به سال گذشته 26.1 درصد افزايش داشت و مقياس تجارت محصولات کشاورزي به طور پيوسته رشد يافته است و همکاري بين زنجيره صنعتي و زنجيره تامين نزديک‌تر شده است. ابتکار  ( BRI) يک «کمربند» زميني را در نظر مي‌گيرد که چين را به اروپا متصل مي‌کند و يک «جاده» مبتني بر دريا که از اقيانوس هند به آفريقا از طريق مديترانه مي‌گذرد و از اقيانوس آرام تا اقيانوسيه و آمريکاي لاتين مي‌رسد. اين ابتکار در حال حاضر حدود  90 کشور بيش از 60 کشور مستقيم و 30 کشور غير مستقيم را شامل مي‌شود و انتظار مي‌رود بيش از يک تريليون دلار هزينه داشته باشد. بخش عمده‌اي از بودجه از منابع بانکي چيني مانند بانک توسعه چين و شامل ترکيبي از وام، اوراق قرضه و سرمايه گذاري سهام است. چين همچنين يک صندوق ويژه جاده ابريشم را براي تامين مالي پروژه هاي BRI ايجاد کرد. موسسات مالي بين‌المللي مانند بانک جهاني و بانک سرمايه‌گذاري زيرساخت آسيا و همچنين بانک‌هاي خصوصي مانند HSBC نيز يا حمايت خود را اعلام کرده‌اند و يا صندوق‌هاي متمرکز بر BRI خود را تأسيس کرده‌اند.

به دليل مقياس جغرافيايي گسترده و سرمايه گذاري انبوه، BRI  مي‌تواند بخش هاي بزرگي از آسيا، آفريقا، اروپا و درياهاي بين آن را در مناطق توليد و توزيع با انبارها، پايانه هاي لجستيک و مناطق صادرات-واردات پيکربندي مجدد کند. طي سه دهه گذشته امنيت غذايي همواره يکي از دغدغه هاي اصلي دولت چين بوده است. تا همين اواخر، اين به معناي تلاش براي دستيابي و حفظ خودکفايي ملي بود که تقريباً به طور کامل به عهده کشاورزان کوچک چين گذارده شده بود. اکنون دولت رويکرد خود را تغيير داده تا مزارع دهقاني را با عمليات‌هاي تجاري بزرگ تجاري جايگزين ‌کند، براي نيل به اين هدف چين با کشت فراسرزميني در توليدات کشاورزي در خارج از کشور سرمايه‌گذاري مي‌کند و درب ها به روي واردات بيشتر باز مي‌شود. سرمايه گذاري کشاورزي خارجي چين به طور فزاينده‌اي توسط بخش خصوصي هدايت مي‌شود. در طول ده سال گذشته، شرکت‌هاي چيني 43 ميليارد دلار در توليد محصولات کشاورزي خارج از چين سرمايه‌گذاري کرده اند. آنها همچنين خريدهاي گسترده اي را انجام داده‌اند و فعاليت‌هاي خود را در زنجيره‌هاي توليد جهاني مانند گوشت خوک در ايالات متحده و سويا در برزيل خريداري کرده اند و با در اختيار گرفتن مالکيت اکثريت غول بذر» سينجنتا» در سوئيس، کنترل بيشتري بر صنعت جهاني بذر به دست آورده اند.

شرق آفريقا اولين حلقه در ارتباط BRI با تجارت غذا و کشاورزي آفريقا است. چين در حال ساخت بنادر و زيرساخت‌هاي دريايي براي ارتقاي مسير از جنوب آسيا به کنيا، تانزانيا و سپس تا مديترانه از طريق جيبوتي است. راه آهن داخلي مابين اين کشورها نيز در حال ساخت است. به عنوان مثال، چين متعهد شد که BRI را با سياست‌هاي طولاني مدت همکاري چين و آفريقا ترکيب کند تا بهره‌وري کشاورزي آفريقا را به موازات و واردات کشاورزي خود را از آفريقا افزايش دهد. چين در حال حاضر پارک هاي کشاورزي و صنعتي در موزامبيک، اوگاندا، زامبيا و ساير کشورها تاسيس نموده و اکنون سرمايه گذاري هاي کشاورزي و صنعتي خود را تحت عنوان BRI گسترش مي‌دهد منطقه توسعه همکاري کشاورزي چين و سودان متشکل از يک منطقه مرکزي در «منطقه آبياري رهاد» در شهر الفاو، ايالت القادريف، سودان و چندين پارک صنعتي، بر توسعه و ايجاد بسترهاي تجارت آزاد براي پيوندهاي مختلف تمرکز دارد.

زنجيره صنعتي از  ايستگاه‌هاي کشت واريته ها و نژادهاي برتر، پايه هاي کاشت و پرورش تا فرآوري محصولات کشاورزي، خدمات لجستيک و تجارت ادامه دارد. کشورهاي آسياي مرکزي هدف بعدي چين است که به دليل منابع غني زمين از مزيت هاي نسبي در محصولات کشاورزي مانند غلات و پنبه برخوردار هستند. قزاقستان با صادرات 2 تا 5 ميليون تن غلات در سال، بزرگترين صادرکننده غلات جهان است. ازبکستان با توليد سالانه حدود 3.7 ميليون تن پنبه، پنجمين توليدکننده بزرگ و دومين صادرکننده بزرگ پنبه در جهان است. مغولستان و روسيه داراي اراضي کشاورزي و جنگلي وسيعي هستند، قزاقستان به عنوان «زمين صفر» براي اهداف عظيم کشاورزي چين در آسياي مرکزي توصيف شده است. يک بندر خشک بزرگ که، 49 درصد سهام آن متعلق به شرکت هاي چيني، بوده و در شهر کورغوس در مرز بين چين و قزاقستان براي تسهيل تجارت مواد غذايي ساخته شده است. راه آهن و يک بزرگراه در سراسر کشور براي اتصال چين به اروپا و يک کريدور تجاري که قزاقستان را از طريق بندر چيني ليانيونگانگ در استان جيانگ سو به آسياي جنوب شرقي متصل مي کند. صندوق جاده ابريشم BRI به تنهايي 2 ميليارد دلار براي اين طرح در قزاقستان اختصاص داده است که بخش اعظم آن به کشاورزي مرتبط است. چين به قزاقستان به عنوان منبع جديدي از گندم، شکر، گوشت و روغن نباتي نگاه مي کند. مقامات و سرمايه گذاران خارجي در قزاقستان، چين را به عنوان يک بازار پرسود براي صادرات مزارع، به ويژه گوشت گاو، گندم و لبنيات مي‌بينند. قزاقستان تحت تاثير چين، ترکيب و الگوي کشت برخي از غلات و دانه هاي روغني را هم تغيير داده و هم اکنون در مسير سه برابر کردن صادرات گندم به چين تا سال 2023 است. اين کشور همچنين به تازگي وارد بازار سوياي چين شده و در حال ساخت کارخانه فرآوري گوشت در نزديکي مرز چين است که بر توليد گوشت گاو و بره براي بازار چين متمرکز شود.

در سال 2016، دولت قزاقستان اعلام کرد که شرکت هاي چيني 19 پروژه جديد کشاورزي به ارزش 1.9 ميليارد دلار را تحت عنوان BRI پيشنهاد نموده اند. يک سال بعد، هفت قرارداد به ارزش 160 ميليون دلار در مجمع سرمايه گذاري کشاورزي قزاقستان و چين در آستانه امضا شد. چين واردات گوشت گاو از قزاقستان را از طريق ترانزيت قطار باري که در سال 2017 افتتاح شد، آغاز کرده است در سال 2020 معلوم شد که به استثناي تاسيس مزارع پرورش طيور و گاو در مقياس بزرگ، پروژه ها بيشتر بر فرآوري محصولات کشاورزي متمرکز هستند تا توليد اوليه در مزارع کشت و صنعت؛ چنانکه کافکو (COFCO)، بزرگترين تاجر مواد غذايي چين، يکي از بازيگران چيني است که به قزاقستان مهاجرت کرده و اکنون با يک شرکت قزاقستاني براي توليد رب گوجه فرنگي براي چين شريک شده است و يک شرکت چيني ديگر به نام( CITIC Construction ) در حال سرمايه گذاري در توليد دام براي توليد گوشت گاو براي صادرات به چين است. در همين حال، شرکت مشترک ( Aiju Grain and Oil) توليد و صادرات روغن نباتي را با استفاده از مزارعي که( Aiju ) در قزاقستان مالک آن است، آغاز کرده است. اين فهرست مطول ادامه دارد و در حال حاضر شرکت هاي چيني با شرکت هاي قزاقستاني براي سرمايه گذاري در توليد ميوه و سبزيجات، فرآوري شکر، بسته بندي گوشت، فرآوري روغن، و توليد آرد و رشته فرنگي مشارکت مي کنند.

مجموع تجارت کشاورزي بين چين و پاکستان در سال 2013 به 652 ميليون دلار رسيد و تا سال 2021 همچنان روند رو به رشدي را طي مي‌نمايد. کريدور اقتصادي چين و پاکستان موسوم به (CPEC) که در آوريل 2015 به ارزش 46 ميليارد دلار امضا شد، هدف آن افزايش ميزان تجارت است. هدف اين پروژه که کشاورزي در دستور کارش قرار دارد اتصال جنوب غربي چين به بندر گوادر در استان بلوچستان از طريق جاده، راه آهن و ساير زيرساخت ها است. در طول مسير، بنادر خشک، آسياب‌ها و سيستم‌هاي ارتباطي جديدي را باز مي‌کند. برنامه درازمدت جايگزيني کشاورزي سنتي پاکستان با نظامات بهره برداري مدرن کشاورزي و بازاريابي ديجيتال با تکنولوژي بالاي هوش مصنوعي و يک مجتمع کشاورزي صنعتي در مقياس بزرگ است. براي اين منظور،  (CPEC)  ده حوزه کليدي براي همکاري و 9 منطقه ويژه اقتصادي را ترسيم نموده است. پروژه‌ها شامل ساخت کارخانه کود شيميايي با توليد سالانه 800000 تن است. کارخانه هاي فرآوري سبزيجات و غلات در مقياس بزرگ در اسدآباد، اسلام آباد، لاهور و گوادر. و يک کارخانه فرآوري گوشت در سوکور. و صدها هزار هکتار زمين کشاورزي براي اين پروژه ها تا سال 2030 مورد نياز خواهد بود. کريدور (CPEC) به جاي کاشت گونه‌هاي سنتي گندم، کشاورزان به نفع شرکت‌هاي فروشنده نهاده‌هاي کشاورزي چيني مانند( Sinochem Group ) توسعه گندم هيبريدي را تسهيل و ترويج مي‌کنند. اين شرکت با موفقيت گندم هيبريدي چيني را در زمين آزمايشي 2000 هکتاري در پاکستان کشت کرده است و اکنون قصد دارد آن را به ساير کشورهاي BRI مانند ازبکستان و بنگلادش معرفي کند.

همچنين سرمايه‌گذاران چيني تا سال 2030 قصد داردند مقاصد سرمايه گذاري خود را به بخش لبنيات و غذاهاي دريايي پاکستان براي صادرات به چين هدايت نموده و پنبه و برنج نيز در رصد برنامه هاي آتي قرار دارند. چين و هند هر دو پيشنهاد ايجاد يک منطقه ويژه اقتصادي در ايالت «راخين» را براي پيوند تجارت کشاورزي بين جنوب و جنوب شرق آسيا تحت کريدور اقتصادي بنگلادش-چين-هند-ميانمار داده اند. تا سال 2021 چندين شرکت بزرگ دولتي مانند کنسرسيوم «چونگ کينگ، COFCO و شرکت گروه توسعه ملي کشاورزي چين»، و همچنين مقامات استاني، در کشاورزي در خارج از کشور سرمايه گذاري مستقل يا جوينت ونچر» مي کنند. يک بررسي تخمين زده است که 47 شرکت چيني در مجموع 983000 هکتار زمين را در خارج از کشور اجاره يا خريداري کرده اند. اين شرکت‌ها شامل شرکت‌هاي دولتي بزرگ مانندکافکو (COFCO ) و گروه توسعه کشاورزي چين، شرکت‌هاي خصوصي وابسته به مقامات استاني مانند ( Chongqing Grain Group) و شرکت سرمايه‌گذاري خارج از کشور کشاورزي استان جيلين، و 38 شرکت وابسته به سيستم‌هاي کشاورزي دولتي استاني بودند.

تحقيقات GIS بيش از 15000 کيلومتر راه آهن و 20000 کيلومتر جاده مرتبط با BRI از آسياي مرکزي را شناسايي کرده است .گسترش راه آهن در قزاقستان و ترکمنستان (نخستين و دومين ) دريافت کننده منابع مالي BRI) ) به طور قابل توجهي افزايش يافته و کريدورهاي حمل و نقل فرامنطقه اي ايجاد شده که مناطق دوردست آسياي مرکزي را به هم متصل مي‌کند. اين منطقه پهناي گسترده اي از منابع انرژي و زمين هاي زراعي تا خورگوس، بندر خشک و منطقه اقتصادي عظيم در مرز چين و قزاقستان را در بر مي‌گيرد. در قزاقستان، براي ساخت راه آهن خرگوس-آکتائو از مرز چين تا درياي خزر، راه آهن بيني-ژزکازگان و خط دوم به چين در آلتينکول نزديک خرگوس تلاش هاي ديپلماتيک بسياري انجام شد. اينها پيوندهاي حياتي هستند که اکنون چين را با مناطق داخلي اروپا وصل مي‌کنند. توسعه سريع راه آهن در ترکمنستان نيز رخ داده است که خطوط ريلي خود را از 3095 کيلومتر در سال 2008 به 7680 کيلومتر در سال 2017 گسترش داد و در نهايت مناطق کشاورزي، منابع انرژي و مراکز شهري خود را با چين پيوند داد.

در سپتامبر 2016، شرکت ( Guangdong Guangken Rubber Group) مستقر در استان گوانگدونگ در جنوب چين، براي ارتقاي مشترک همکاري‌هاي کشاورزي در ابتکار کمربند و جاده، بيشتر سهام شرکت تايلندي( Hua Rubber Public Company Limited ) را که سومين توليدکننده لاستيک طبيعي در جهان بود، تصاحب کرد و به يکي از بزرگترين توليدکنندگان لاستيک طبيعي تبديل شد. چين کمک کرد تا اپراتورهاي لاستيکي در جهان داراي يک زنجيره کامل صنعتي شوند. اين شرکت چيني 42 پروژه لاستيک طبيعي را راه‌اندازي کرده است که به طور مستقل در کشورهايي مانند تايلند، مالزي، اندونزي، کامبوج، لائوس و سنگاپور اجرا مي‌شوند و چارچوب توسعه‌اي را ايجاد کرده است که شامل يک زنجيره صنعتي کامل شامل تحقيق و توسعه، پرورش نهال، مديريت مزارع، پردازش عميق، ذخيره سازي و تدارکات، و تجارت بين المللي. اين شرکت در سال 2021 بيش از 700000 تن محصولات لاستيکي خشک را از پروژه هاي خارج از کشور خود توليد و به فروش رسانده است. چين با هدف بهبود بهره‌وري کشاورزي تا پايان سال 2019، تعداد 81 تيم فناوري کشاورزي متشکل از 808 متخصص را به 37 کشور آسيايي و آفريقايي اعزام کرده است.

چين به کشورهاي آفريقايي در راه اندازي 22 مرکز آزمايشي فناوري کشاورزي براي ترويج انواع محصولات پرمحصول و مهندسي نظام‌هاي بهره برداري کشت و صنعت کمک کرده است و به کشاورزان کمک مي‌کند تا بهره وري خود را افزايش دهند و اعتماد شان به توسعه زراعي را افزايش دهند. در گرجستان، کارشناسان چيني در زمينه کشت سبزيجات گلخانه‌اي پلاستيکي، روش‌هاي کاشت گلخانه‌اي خورشيدي را در ميان کشاورزان به کار گرفتند که باعث افزايش عملکرد سبزيجات و تضمين خودکفايي شد. در قرقيزستان و چاد، چين پروژه‌هاي فني نوين را براي ارتقاي سيستم‌هاي آبياري مدرن در اين کشورها راه‌اندازي کرد و ماشين‌آلات و تجهيزات کشاورزي را براي کاهش کمبودهاي محلي ارائه کرد. در لائوس، پاکستان، اتيوپي، کنيا و اوگاندا، چين در زمان طاعون ملخ کمک هاي به موقعي براي کمک به بازگرداندن توليدات کشاورزي ارائه کرد. در کامبوج، چين به برنامه‌ريزي کشاورزي مدرن  گونه هاي تراريخته مجاز کمک کرد و از پروژه توسعه منابع آبي(  Stung Chikreng) حمايت کرد و از نرخ تامين آب 80 درصدي براي آبياري و جايگزيني تک‌کشت با کشت مضاعف در توليد برنج حمايت کرد.

در تونگا و ساموآ، چين فناوري بيوگاز و فناوري کشاورزي دايره اي خوک-بيوگاز-گياهي را ترويج کرد و از مراکز آزمايشي فناوري کشاورزي براي نشان دادن چگونگي توسعه يک زنجيره صنعتي کامل از توليد، ذخيره سازي، پردازش تا بازاريابي، به اشتراک گذاري مديريت جامع نظام بهره برداري کشاورزي استفاده کرد. در بنگلادش، چين به ساخت کارخانه کود «شاه جلال» کمک کرد. اين کارخانه از زماني که در سال 2015 به بهره برداري رسيد، در مجموع 1.1 ميليون تن توليد و بيش از 400 ميليون دلار در ارز صرفه جويي کرد. کارخانه فرآوري ميوه و سبزيجات با کمک چين در کوبا و کارخانه اسيد سولفوريک در تاجيکستان کارايي توليد محلي را افزايش و درآمد محلي و درآمدهاي مالياتي دولت را افزايش داده است. اين برنامه ها با اولويت بومي سازي، باعث افزايش اشتغال و بهبود مهارت هاي کاري براي مردم محلي شده است.

تا کنون در مجموع 64 کشور به عنوان کشورهاي کمربند و جاده شامل 5 کشور در آسياي مرکزي، مغولستان و روسيه، 11 کشور در آسياي جنوب شرقي، 8 کشور در آسياي جنوبي، 19 کشور در اروپاي مرکزي و شرقي و 19 کشور در غرب آسيا و خاورميانه، در ابتکار کمربند و جاده (BRI)مشارکت داشته اند. بر اساس گزارش آنکتاد، در سال 2014، کل تجارت محصولات کشاورزي (صادرات + واردات) همه کشورهاي B&R به 878 ميليارد دلار مي رسد که 13 درصد از تجارت جهاني کشاورزي را تشکيل مي‌دهد. کل تجارت محصولات کشاورزي بين چين و کشورهاي B&R به 62.1 ميليارد دلار مي‌رسد که 7٪ از کل تجارت محصولات کشاورزي کشورهاي B&R و 30٪ از کل تجارت محصولات کشاورزي چين را تشکيل مي‌دهد. چين از ايالات متحده، آلمان، هند، هلند و ساير کشورها پيشي گرفته و به بزرگترين شريک تجاري کشورهاي B&R تبديل شده است. در سال 2018، گزارش ارتقاي تجارت کشاورزي منتشر شده توسط مرکز ترويج تجارت کشاورزي وزارت کشاورزي چين نشان داد که سال 2018 پنجمين سال «B&R» و همچنين پربارترين سال بود. اسناد همکاري بين چين و بيش از 60 کشور امضا شده است. در سطح جهاني، 122 کشور از جمله منطقه سنتي آسيا اروپا، آفريقا و آمريکا شروع به توجه به اين ابتکار کرده‌اند و تا سال 2021، مقياس تجارت محصولات کشاورزي به طور پيوسته افزايش يافته است و همکاري بين زنجيره‌هاي صنعتي و تامين نزديک‌تر شده است.