مشکل برجام و مکانيسم ماشه را روحاني براي کشور ايجاد کرد

اما سؤالي که در اين ميان وجود دارد اين است که اگر به ادعاي آمريکا، برنامه هسته‌اي ايران به‌طور کامل نابود شده، روي ميز گذاشتن تهديد مکانيسم ماشه، معنايي هم دارد؟ در گفت‌وگوي فرهيختگان با دکتر فواد ايزدي، کارشناس ارشد مسائل آمريکا به بررسي گزينه‌ها و اقدامات پيش روي ايران در مواجهه با اسنپ‌بک پرداخته‌ شده است.

روند فعال‌سازي مکانيسم ماشه به چه شکل خواهد بود و چه نقد‌هايي به آن وارد است؟

ابتدا بايد به اين موضوع اشاره کنيم که اين خلاف عدالت فاحش است که يک توافقي دوطرف داشته باشد، يک طرف اجرا کند، طرف ديگر اجرا نکند، بعد آن طرفي که اجرا نکرده است، دست برتر را داشته باشد و مدعي طرفي باشد که توافق را اجرا کرده است.

اينکه متوجه شديم برجام چيز دندان‌گيري نيست، نبايد اين توافق را مي‌پذيرفتيم، زماني که طرف مقابل اصرار کرد که مکانيسم ماشه باشد، اصلاً نبايد مي‌پذيرفتيم چنين چيزي باشد، اين مشکلي است که آقاي روحاني براي کشور ايجاد کرد. چون ايشان مدعي هستند، قاعدتاً الان بايد براي عملکرد ضعيف خود، پاسخگو باشند. نکته دوم اين است که وزير خارجه و مقامات کشور به‌گونه‌اي صحبت مي‌کنند که انگار، برجامي هست و ازاين‌جهت به‌نوعي مي‌خواهند به‌طرف مقابل اجازه دهند که از يک ماده برجام، استفاده کند، برجام 1+5 بود و يک اصلي بر آن حاکم بود و آن هم اين بود که ايران، محدوديت‌هايي را در حوزه هسته‌اي بپذيرد و طرف مقابل، تحريم‌ها را تعليق کند.

تحريم‌هاي اصلي براي آمريکا بود و زماني که آمريکا به‌عنوان اصلي‌ترين کشور 1+5 از برجام خارج شد و شروع به حمله نظامي به ايران کرد و دست به ترور سردار و مقام رسمي کشور حاج قاسم سليماني زد درحالي‌که در کشور ديگر در حال انجام ماموريت رسمي بود، به معني حمله به ايران بود و در مورد آخر، حمله 23 خرداد که مورد تأييد اروپايي‌ها نيز است تا آنجا که آلمان که يکي از کشور‌هاي 1+5 است نه‌تنها تأييد مي‌کند، بلکه تشکر هم مي‌کند که يکي از کار‌هاي کثيفي را که آن‌ها بايد انجام دهند رژيم صهيونيستي انجام مي‌دهد.

اصولاً برجامي نيست که بخواهد مکانيسم ماشه‌اش فعال شود، اين حرفي است که ما- که استاد دانشگاه هستيم- نبايد بگوييم، اين را بايد وزير خارجه و رئيس‌جمهور بگويند. دوستان به‌گونه‌اي صحبت مي‌کنند که انگار برجام وجود دارد و طرف مقابل هم حق دارد از مکانيسم ماشه استفاده کند. اين هم در ليست خطا‌هاي دولت در حوزه سياست‌ خارجي وجود دارد.

براي جلوگيري از فعال‌سازي مکانيسم ماشه يا خنثي‌کردن آن، چه گزينه‌هايي پيش روي ما قرار دارد؟

در حال حاضر که مکانيسم ماشه فعال نشده، کشور‌هايي وجود دارند که با ما کار نمي‌کنند، علتش فعال‌شدن مکانيسم ماشه نيست. اصولاً برخي کشور‌هاي غربي با ايران کار نمي‌کنند، کشور‌هايي هم وجود دارند که کار مي‌کنند با اينکه تحت‌فشار و تهديد آمريکا هستند.

در اکتبر بايد چه رخ دهد؟ در شوراي امنيت سازمان ملل، دو گروه کشور بشوند، يکي کشور‌هاي همسايه با غرب که خواهند گفت که مکانيسم ماشه فعال بشود، اين‌ها يک مجموعه‌اند، يک سري کشور‌هاي غيرغربي که اين‌ها هم بيانيه خواهند داد که مکانيسم ماشه به دلايل متعدد، فعال نشود، يعني به سمتي برود که در شوراي امنيت، محل اختلاف شود. دوستان ما در وزارت خارجه به‌جاي آنکه پيگير مذاکره با آمريکا باشند، بايد بروند با کشور‌هاي عضو شوراي امنيت مذاکره کنند و کار‌هاي ديپلماتيکي انجام دهند که بيانيه قوي، توسط اين کشور‌ها صادر شود که مکانيسم ماشه فعال نشود. نتيجه نيز همان چيزي خواهد شد که الان مي‌بينيد، برخي کشور‌ها با ما کار خواهند کرد، برخي نيز کار نخواهند کرد.

اين روش صحيح است. روش غلط اين است که فلان کشور بدنام غربي که از حمله آمريکا به ايران، حمايت کرده شروع به تهديد ايران کند که ما چه مي‌کنيم و بخواهند از مکانيسم ماشه چماقي براي گرفتن امتياز بيشتر از ايران، بسازند و در داخل کشور افرادي باشند که بخواهند به آن‌ها امتياز دهند، يعني قطعاً موضوع مکانيسم ماشه نبايد ابزاري براي گرفتن امتياز از ايران باشد.

اين‌ها به تأسيسات هسته‌اي ما حمله کردند، زماني که سايت‌هاي هسته‌اي تحت بازرسي آژانس بوده است، خود گروسي که دبيرکل آژانس است، مي‌گويد اين ‌همه سال که ما بازرسي کرديم، هيچ سلاح هسته‌اي پيدا نکرديم. اين را گروسي مي‌گويد که به کارکردن با موساد متهم است، يعني آن‌قدر موضوع واضح است که او هم نمي‌تواند کتمان کند. حالا نبايد اجازه داده شود داستان برجام که چيز به‌دردبخوري هم براي کشور نبود به اهرم فشاري تبديل شود که با آن از ايران امتياز بگيرند.

آقاي عراقچي در گفت‌وگو با يک رسانه فرانسوي، اسنپ‌بک را معادل حمله نظامي دانستند. به نظر شما معناي اين تهديد چيست؟

قاعدتاً اگر اروپايي‌ها، مکانيسم ماشه را فعال کنند، ايران بايد از ان‌پي‌تي خارج شود. اينکه گفته شود ما بازرسي‌ها را تعليق مي‌کنيم، ديگر فايده ندارد. با توجه به وضعيتي که داريم بايد در رابطه‌با دکترين کشور بازبيني اتفاق بيفتد، چون کشور در حال جنگ بوده است؛ زيرساخت‌هايي آسيب ديدند، سرداراني شهيد شدند. نکته اين است که ما در حوزه سلاح‌هاي متعارف نمي‌توانيم با آمريکا و اسرائيل رقابت کنيم. اين‌ها کشور‌هاي قوي هستند.

تنها راهي که ايران مي‌تواند براي خود بازدارندگي ايجاد کند، کشور را حفظ کند، امنيت را به کشور برگرداند، اين است که در دکترين هسته‌اي بازبيني ايجاد کنيم، اين حرفي است که الان مي‌زنيم، قبل از 23 خرداد نمي‌گفتيم، چون الان متوجه شديم با دو کشور هسته‌اي مواجه شديم که نسل‌کش هستند، اينجا هم جمعيت نگاهش به دولت براي حفظ امنيت است و هيچ راهي براي تأمين امنيت ايران وجود ندارد، غير از آنکه در حوزه دکترين هسته‌اي کشور بازبيني ايجاد شود، چون با سلاح‌هاي متعارف نمي‌توانيم، بازدارندگي ايجاد کنيم.

بعد از حملات 12 روزه مواجهه مؤثر با تهديد فعال‌سازي مکانيسم ماشه چيست؟

اين نکته را بايد توجه کنيم، طرف مقابل مي‌گويد کل برنامه هسته‌اي ايران را نابود کرده است، الان بايد بگوييم برنامه هسته‌اي ايران نابود شد و اصلاً فعال‌شدن مکانيسم ماشه، ديگر معنايي ندارد، چون مکانيسم ماشه ذيل توافق هسته‌اي طراحي شده بود، حالا اصلاً کل پرونده بسته شده است و برنامه هسته‌اي چه صلح‌آميز چه غيرصلح‌آميز ديگر وجود ندارد، خود ترامپ هم مي‌گويد.

به همين خاطر صحبت از مذاکره چيز عجيبي است، طرف مقابل مي‌گويد کل برنامه هسته‌اي ايران را نابود کرده اما طرف ايراني مي‌گويد در مورد آن گفت‌وگو کنيم. اصلاً قرار است در چه مورد مذاکره کنيم؟ هسته‌اي که به طور کامل نابود شده است.

اين چيزي است که آن‌ها مي‌گويند تنها چيزي که مانده اين است که در مورد موشکي مذاکره کنند به همين خاطر است که حرف‌زدن از مذاکره، رفتار عجيبي است که بايد گفته شود. زمان برجام چيزي بود به نام ابعاد احتمالي نظامي (پي‌ام‌دي) يکي از دوستان مي‌خواستند براي برجام دستاوردسازي کنند، گفتند ما پرونده‌اش را بستيم، اما بسته نشده، چون قطعنامه آخر نيز مربوط به همان بحث‌ها بود، صحبت در مورد پي‌ام‌دي که حالا بايد به اين‌گونه باشد و بگوييم الان کل اين پرونده بسته شده است، جمهوري اسلامي بايد بگويد که اصلاً ديگر برنامه هسته‌اي نداريم که قرار باشد، بر سر آن پرونده‌اي جديد باز کنيد.