قدرت جمهوري اسلامي ايران «آذربايجان» را عقب راند!

به گزارش فرهيختگان، گريگوريان در ادامه گفت‌وگوي خود به اين موضوع اشاره کرد که «علي‌اف بعد از اينکه چند ماهي گذشت کريدور زنگه‌زور را وارد کرد و خودش هم اعتراف کرد که اين در توافقنامه 9 نوامبر نبود.»

او در ادامه به اين موضوع اشاره کرد که با وجود افزايش فشار ايران در يکي دوسال اخير، به نظر مي‌رسد، آذربايجان از احداث کريدور زنگه‌زور صرف‌نظر کرده است. علاوه براين، عمليات اخير ايران در پاسخ به اسرائيل در اين انصراف نيز بي‌تاثير نبوده است.

براي بررسي ابعاد بيشتر اين تصميم و نگاه ارمنستان به قره‌باغ، با احسان موحديان کارشناس قفقاز گفت‌وگو کرديم که در ادامه مي‌خوانيد.

به نظر شما آذربايجان به طور دائمي از احداث کريدور صرف‌نظر کرده است؟ فشارهاي ايران به آذربايجان چه بوده است؟

آذربايجان از احداث کريدور زنگه‌زور، صرف‌نظر نکرده‌ است. فعلا و به‌خاطر فشار ايران تصميم گرفته که تمرکز خود را روي منطقه «تاووش» بگذارد. بعد از جنگ 2020 آذربايجان پيشروي‌هايي در خاک ارمنستان داشته و مي‌خواسته به پيشروي‌هاي خود اضافه کند.

دو سال پيش پيشروي‌ها افزايش داشت و ايران هشدار و پيغام ديپلماتيک داد که پيشروي‌ها را متوقف کنيد. دادن پيام‌هاي ديپلماتيک از سمت ايران، بخشي از کاري است که ايران در قبال آذربايجان انجام داده است.

يک مدل هم پيام‌هايي است که از رفتار ايران برمي‌آيد؛ وقتي وزير دفاع ارمنستان به ايران مي‌آيد، مذاکره مي‌کند و همکاري‌ها افزايش پيدا مي‌کند.

تا يک مدت ايران، مي‌گفت تماميت ارضي ارمنستان براي ما محترم است و اين راه چندهزار ساله است و مي‌خواهيم حفظ شود. اما از يک مقطعي ايران صراحتا از کريدور زنگه‌زور، اسم مي‌برد و مي‌گويد ما اجازه شکل‌گيري اين کريدور را نمي‌دهيم، صحبت‌ها دقيق‌تر و شفاف‌تر مي‌شود و مقامات مختلف ايران، مکرر اين را تکرار مي‌کنند.

لذا اين منجر به تغيير فضا مي‌شود. همچنين اينکه ايران به اسرائيل حمله موشکي انجام مي‌دهد و از گروه‌هاي مقاومت صريحا حمايت مي‌کند، اين را به آذربايجان فهماند که اگر ايران بخواهد از منافعش دفاع کند، مي‌تواند و اين کار را مي‌کند، چنانچه در قبال اسرائيل اين را انجام داده و آذربايجان هم از نظر توان اقتصادي، نظامي و سياسي، در قياس با اسرائيل در سطح پايين‌تري قرار دارد، لذا اگر ايران بخواهد کاري انجام دهد، به طريق اولي خواهد توانست.

نقش روسيه در انصراف آذربايجان از احداث کريدور چقدر پررنگ است؟

روسيه در اينجا اقدامي براي کنترل آذربايجان انجام نداده است. واقعيت اين است که در اين ماجرا ايران ذي‌نفع و بازيگر اصلي است و اگر اين کريدور شکل بگيرد، بازنده اصلي ايران است.

لذا ايران نقش اصلي را بازي مي‌کند و روسيه تا همين اواخر نيز چندان مخالفت علني، با کريدور زنگه‌زور نداشته است.

چون فکر مي‌کند از طريق اين کريدور مي‌تواند تحريم را دور بزند و فکر مي‌کند، قفقاز در مشتش است و مي‌تواند هرکاري مي‌خواهد انجام دهد. تصورش اين است که مي‌تواند ترکيه و ناتو را عقب براند.

روس‌ها يک غروري دارند و فکر مي‌کنند، آن منطقه حوزه استحفاظي آنها و تحت نفوذشان است و اگر در اين منطقه باختي هم داشته باشند، مي‌توانند جبران کنند.

اگر روسيه با ايران هماهنگ شود و مواضع دوطرف با همراهي بيشتري صورت بگيرد و آنچه در سوريه اتفاق افتاد، تکرار شود، به نفع دوکشور خواهد بود.

به نظر مي‌آيد روسيه دارد متوجه مي‌شود که به تنهايي نمي‌تواند کريدور را کنترل و در قفقاز به شکل موفق بازيگري کند. چنانچه در بالکان عقب مانده، در اوکراين هم مهار و حل مساله را به تاخير انداخت و مجبور شد گرهي که مي‌شد با دست باز کرد را با دندان باز کند و بعد از اوکراين هم شاهد اين هستيم که در قفقاز هم ترکيه به نمايندگي از ناتو جلو مي‌آيد.

ابتدا روس‌ها از قره‌باغ بيرون رفتند. در ارمنستان هم به‌خاطر بازيگري بدي که کردند، هم اپوزيسيون ارمنستان و هم دولت ارمنستان با روس‌ها روابط خيلي خوبي ندارند. الان روس‌ها هستند که به آنها نياز دارند. ما بايد از اين فرصت استفاده کنيم، خودمان را به آنها تحميل کنيم، نه اينکه منتظر باشيم که آنها به ما در باغ سبز نشان دهند.

چنانچه ترکيه منتظر نماند روسيه به او چراغ سبز نشان دهد. دنبال منافع خودش رفت. ما هم بايد اين کار را بکنيم. ارمنستان تنها فرصت باقي‌مانده ما در قفقاز جنوبي است و آنجا هم شرايط خوبي نداريم. آنها پله‌پله جلو آمدند.

ايران براي افزايش نفوذ خود در ارمنستان و آذربايجان مي‌تواند از چه ظرفيت‌هايي استفاده کند؟

الان بحث اين است که چهار روستا به باکو داده شود و اگر سابقه و روال آن را ببينيد، متوجه مي‌شويد که توقفي نداشته است. اول در قرارداد 2020 مبنا براين بود که گذرگاه لاچين وجود داشته باشد تا ارامنه به قره‌باغ دسترسي داشته باشند.

از آن طرف هم رفت‌وآمد و دسترسي آذري‌ها از نخجوان به خاک اصلي باکو برقرار باشد که اين يک معامله دو طرفه بود. باکو اين را به هم زد و لاچين را بست. از آن طرف قره‌باغ را گرفت و چيزي هم دست ارامنه را نگرفت. روس‌ها هم مقاومتي نکردند و واکنشي نشان ندادند تا خودشان تضعيف شدند.

قرار بود همانجا متوقف بشوند که اين اتفاق نيفتاد و الان دارند به سمت چهار روستا مي‌روند. از آن طرف هم به کل ارمنستان مي‌گويند آذربايجان غربي و اصلا قبول ندارند که آن منطقه يک کشور مستقل باشد و به کل خاک ارمنستان طمع دارند. ادعاهايي هم راجع به روستايي که در جاده ترانزيت ايران به ارمنستان قرار دارد، مطرح شد.

لذا باکو توقفي ندارد و اگر محکم با آن برخورد نشود و هيچ حديقفي براي تندروي‌ها و جاه‌طلبي‌هاي آن ديده نشود، منافع ما در خطر است. چون اسرائيل، انگليس و ناتو پشت باکو هستند و روس‌ها هم با دولت غربگراي پاشينيان دچار مشکل شده و از ظرفيت‌هاي باکو براي صادرات انرژي و دور زدن تحريم استفاده مي‌کنند. لذا شرايط يک‌مقدار براي ايران حساس است. منتها ايران قبلا هم نشان داده که مي‌تواند مشکلات خود را به تنهايي حل کند و در غرب آسيا هم اين‌طور عمل کرده است. ايران اگر در اين منطقه هم مقداري هوشمندانه عمل کند، غير از تکيه به دولت ارمنستان، مي‌تواند از نيروهاي فعال ايران‌گرايي که آنجا هستند، به‌خصوص از ظرفيت رهبري کليساي ارمني که به ايران علاقه دارد و ضدصهيونيستي است و اختلافات عميق تاريخي با اسرائيلي‌ها دارد، استفاده کند.

نکته اين است که از نظر مباني اعتقادي، اين کليساي ارمني نزديک‌ترين کليساي مسيحيت به شيعه است و مي‌شود از اين ظرفيت استفاده کرد. همچنين مي‌شود در جمهوري آذربايجان از ظرفيت حسينيون استفاده کرد که اينها مي‌توانند دو بال ايران براي غلبه بر چالش‌هايي که در قفقاز دارد، باشند. در آذربايجان حسينيون و دينداران حضور دارند و ايران مي‌تواند از ظرفيت اين نيروهاي طرفدار استفاده کند. در ارمنستان هم مي‌شود با کليساي ارمني همکاري کرد. همچنين دياسپوراي ارمني وجود دارد که مي‌شود با آنها همکاري کرد که در سوريه، ايران و لبنان حضور دارند. هم‌افزايي و همدلي و همراهي با اين دياسپورا مي‌تواند به ما کمک کند. در کنارش ما مي‌توانيم پيوندهايمان را با دولت ارمنستان حفظ کنيم و همراهي آنها را جلب کنيم و درهم‌تنيدگي اقتصادي با ارمنستان را براي رفع نيازشان در حوزه‌هاي انرژي و حوزه‌هاي ديگر انجام دهيم که منافع‌شان تامين شود وگرنه با اين روالي که ادامه مي‌دهيم، خيلي خوشبين نيستم منافع ايران در قفقاز به شکل بهينه تامين شود.

احداث اين کريدور کدام‌يک از منافع ارمنستان را تامين مي‌کند؟

احداث کريدور زنگه‌زور به نفع ارمنستان نيست و آنها نابود مي‌شوند. اگر اين کريدور به اسم يک کريدور تجاري شکل بگيرد، اول به اسم تبادل کالا و انتقال کار ترانزيتي اين را انجام مي‌دهند اما واقعيت اين است که اينها به دنبال تغيير بافت جمعيتي و قوميتي جنوب ارمنستان در درازمدت، نفوذ و تغيير جمعيت و ترک کردن اين منطقه هستند و مي‌خواهند آنجا را تبديل به يک کانون ضدايراني تجزيه‌طلب جديد در نزديکي مرزهاي ايران کنند و اسرائيلي‌ها و ناتو را آنجا نفوذ دهند.

از همه اينها که بگذريم، باکو مي‌گويد، مي‌خواهد عبور و مرور از اين منطقه بدون نظارت باشد و نيروهاي ارمني کنترل مرزي نکنند و هرچه خواستيم بياوريم و هرچه خواستيم، ببريم. کسي هم ما را بازرسي نکند. اگر ماشين‌هاي ما تصادف کردند، به ارمنستان ربطي ندارد، خودمان رسيدگي مي‌کنيم. اگر جرم و جنايتي هم کردند، به کسي ربطي ندارند و عملا مي‌خواهند حاکميت يک کشور مستقل را زير سوال ببرند و جنوب آن کشور را به‌تدريج کنترل و جدا کنند. لذا حتي اگر ارمنستان بخواهد يک جاده در خاک خودش از نخجوان به باکو بدهد، در درازمدت زمينه تجزيه جنوب ارمنستان فراهم مي‌شود. اين را نيروهاي مستقل و ملي آنجا خوب مي‌دانند، از اين جهت است که آنها بر تقويت کريدور شمال-جنوب تاکيد مي‌کنند تا دسترسي آنها به آب‌هاي آزاد و مسيرهاي تجاري، از خليج‌فارس و چابهار و درياي عمان و از طريق ايران و از طريق جاده مرزي نوردوز که در حال تعمير است، باشد. در دوره‌اي در 15 سال پيش، بحثي بود که چيني‌ها يک اعتبار مالي تامين کنند تا راه‌آهني از ايران به ارمنستان و از آنجا به گرجستان کشيده شود که متاسفانه خيلي پيگيري نشد. اما اگر اين انجام مي‌شد، مسيرهاي کريدوري شمال جنوب متغير مي‌شد.

يکي از آنها از اينچه‌برون مي‌گذشت و يکي هم از درياي کاسپين مستقيما به روسيه مي‌رسيد. يکي هم از طريق کشتي‌هاي فله‌بر و نفتکش انجام مي‌شد و ديگري هم از طريق راه‌آهن رشت-آستارا به آذربايجان مي‌رسيد و يکي هم از طريق ايران به ارمنستان و گرجستان مي‌رسيد. اگر اين مسيرهاي کريدوري تقويت و متنوع شود، ما محاصره نمي‌شويم و اتفاق خوبي که مي‌افتد اين است که آذربايجان نمي‌تواند به ما فشار بياورد يا بخواهد از ما باج‌ بگيرد. به هرصورت اينها اقداماتي است که بايد انجام مي‌شده و نشده و ما الان با اين مشکلات مواجه هستيم.