فعاليت‌هاي GIZ در اردن توسعه يا نفوذ نرم؟

اردن، کشوري در غرب آسيا با جمعيتي بيش از 10 ميليون نفر است. اين کشور با چالش‌هاي جدي اقتصادي، اجتماعي و زيست‌محيطي روبرو است. کمبود آب، بيکاري بالا و ميزباني بيش از يک ميليون پناهجوي سوري از جمله مسائل اصلي اين کشور هستند. آلمان، به عنوان يکي از مهم‌ترين شرکاي توسعه‌اي اردن، از طريق GIZ به حمايت از توسعه پايدار و ثبات اين کشور مي‌پردازد.  GIZ به عنوان ابزار اصلي همکاري بين‌المللي آلمان، نقش محوري در اجراي پروژه‌هاي توسعه‌اي در اردن ايفا مي‌کند، که هم با نيازهاي اردن و هم با اهداف استراتژيک آلمان همخواني دارد.

برخي از اين پروژه‌ها عبارتند از:

يک: بازسازي و بهسازي مدارس ميزبان مهاجران (Better Learning Environments)

بين سال‌هاي 2017 تا پايان 2019،  GIZ با اجراي پروژه‌اي در 20 مدرسه، ساختمان‌هاي بهداشتي، مسيرهاي دسترسي و فضاهاي بيروني را اصلاح کرد. تا آن زمان، بيش از 24هزار دانش‌آموز اردني و پناهجو از اين بهسازي‌ها بهره‌مند شدند و برنامه‌هاي فوق‌العاده و حمايت از کودکان با نياز ويژه نيز فراهم گرديد.

دو: آکادمي انرژي آلمان در اردن (GEA-IKI Project)

از فوريه 2025،  GIZ در همکاري با دانشگاه‌هاي فني هسته‌اي و صنعتي اردن، آکادمي انرژي آلمان (GEA) را راه‌اندازي کرده که هدفش تربيت متخصصان انرژي‌هاي تجديدپذير و بهره‌وري انرژي است. اين پروژه تا 2027 ادامه خواهد داشت.

سه: حفاظت از ميراث فرهنگي در پترا - فرصت‌هاي شغلي کوتاه‌مدت

پترا (Petra)، شهر باستاني نَبَطي‌ها در جنوب اردن، يکي از برجسته‌ترين ميراث‌هاي تمدن بشري محسوب مي‌شود. اين شهر که به ساختمان‌هاي سنگي حک‌شده‌اش معروف است، با معماري حيرت‌انگيز و سيستم‌هاي پيچيده مديريت آب در ميان صخره‌هاي سرخ‌رنگ، نمادي از نبوغ مهندسي و فرهنگ ديرين است. در مارس 2020، GIZ  و يونسکو پروژه‌اي را براي حمايت از ميراث فرهنگي شهر پترا اجرا کردند. اين طرح با استفاده از روش‌هاي «کار در ازاي پول» يا Cash-for-Work، فرصت‌هاي شغلي کوتاه‌مدت براي پناهجويان و جوامع ميزبان ايجاد کرد و مسيرها و سنگ‌نوشته‌هاي باستاني را احيا نمود.

چهار: برنامه PROMISE آموزش فراگير و تنوع

اين برنامه از سال 2019 تا 2026 اجرا مي‌شود و به‌صورت مشترک با يونسکو اجرا شده است. هدف آن آموزش فراگير براي کودکان داراي معلوليت در مراحل ابتدايي تا دهم دبستان است، همراه با تقويت سياست‌گذاري، آموزش معلمان و کمپين‌هاي رسانه‌اي براي افزايش آگاهي در مورد حقوق آموزشي.

چرا GIZ در اردن هزينه مي کند؟

تقويت ثبات سياسي منطقه‌اي و امنيت اسرائيل

اردن به‌عنوان همسايه کليدي سرزمين‌هاي اشغالي، نقش حساسي در حفظ ثبات غرب آسيا ايفا مي‌کند. حمايت GIZ از زيرساخت‌هاي آموزشي و اجتماعي در واقع تلاشي براي پشتيباني غيرمستقيم از اين ثبات است، که به صورت ضمني امنيت رژيم صهيونيستي - متحد غرب- را تقويت مي‌کند.

ايجاد بازار براي شرکت‌هاي آلماني

اجراي پروژه‌هايي مانند زيرساخت مدرسه، آموزش سبز و محيط زيست، در عمل بستري براي صادرات خدمات فني و تجهيزات آلماني فراهم مي‌کند و به نفع شرکت‌هايي مانند SAP، زيمنس يا مشاوران محيط زيست عمل مي‌کند.

رقابت با نفوذ چين و روسيه

چين و روسيه تلاش گسترده‌اي براي نفوذ در غرب آسيا و آسياي غربي دارند. حضور پايدارGIZ ، مدل توسعه‌اي غربي را به‌عنوان جايگزيني براي پروژه‌هاي زيرساختي چين مانند BRI معرفي کرده و در برابر نفوذ ژئوپليتيکي چين و روسيه ايستادگي مي‌کند.

مديريت پيامدهاي مهاجرت و پناهندگي

اردن ميزبان بيش از يک ميليون پناهجوي سوري است. حمايت از اردن در مديريت اين بحران به طور غيرمستقيم به کاهش فشار مهاجرت به اروپا، از جمله آلمان، کمک مي‌کند .دولت‌هاي اروپايي خواهان کنترل بيشتر بر بحران مهاجرت‌اند. پشتيباني از آموزش و همزيستي در جوامع ميزبان، تأثيري مستقيم بر کاهش انگيزه مهاجرت دارد؛ راهبردي که به آلمان در مواجهه با فشار داخلي و بحران‌هاي انساني کمک مي‌کند.

قدرت نرم و تصوير مثبت بين‌المللي

برنامه‌هايي مانند PROMISE به آلمان کمک مي‌کنند تا تصوير خود را به‌عنوان نيرويي انسان‌دوست و پيشرو در عدالت اجتماعي و تغييرات اقليمي احيا کند. اين ديپلماسي نرم در شرايطي که ساير بخش‌هاي سياست خارجي با چالش‌هايي مانند ناتو يا مسئله‌هاي انرژي مواجه‌اند، اهميت ويژه دارد.

 فعاليت‌هاي GIZ در اردن، گرچه در ظاهر توسعه‌اي و بشردوستانه جلوه مي‌کند، در نگاه دقيق‌تر حامل منافع استراتژيک و اقتصادي پنهاني است که هدف آن تثبيت جايگاه آلمان در منطقه تنش‌زده غرب آسيا است. اين يادداشت نشان مي‌دهد که الگويي از «توسعه مرکب» در حال اجراست؛ ترکيبي از ظاهر خيرخواهانه و نيات نفوذگرانه که در هيئت پروژه‌هاي توسعه‌اي جاري شده‌اند.