فرصتي کم‌نظير در ايران

به گزارش الف، مطابق آمار رسمي وزارت نيرو، سهم نيروگاه‌هاي حرارتي در توليد برق کشور به بيش از 83 درصد (معادل حدود 365 ميليارد کيلووات‌ساعت از 415 ميليارد کيلووات‌ساعت برق توليدي) مي‌رسد و بخش عمده آن از گاز طبيعي تأمين مي‌شود. اين در حالي است که انرژي‌هاي تجديدپذير، به ويژه منابع خورشيدي و بادي، همچنان کمتر از يک درصد از سبد تأمين برق ايران را به خود اختصاص داده‌اند؛ مسئله‌اي که صنعت برق را در معرض تهديدات جدي قرار داده است؛ از احتمال خطر وابستگي به سوخت گرفته تا آسيب‌پذيري در برابر تحريم‌ها، بحران‌هاي سوخت و خاموشي‌هاي احتمالي.

ترکيه و افق تاب‌آوري با نيروگاه‌هاي خورشيدي کوچک‌مقياس

ايران با بيش از 300 روز آفتابي در سال و تابش بالاي خورشيدي (حدود 2250 کيلووات‌ساعت در مترمربع به طور سالانه)، در زمره 10 کشور اول جهان از منظر ظرفيت بالقوه برق خورشيدي قرار دارد. ارزيابي‌ها حکايت از آن دارد که اگر تنها يک درصد از سطح کشور به احداث نيروگاه‌هاي خورشيدي اختصاص يابد، ظرفيت توليد تا 2 تا 3 هزار ميليارد کيلووات‌ساعت (معادل 8 تا 10 برابر مصرف فعلي کشور) وجود خواهد داشت. با اين وجود، يکي از سياست‌هاي مغفول در توسعه انرژي‌هاي پاک، حمايت عملي از احداث نيروگاه‌هاي خورشيدي کوچک‌مقياس در منازل، ادارات و واحدهاي صنفي است. هر خانه ايراني مي‌تواند با نصب سامانه خورشيدي، نقش يک نيروگاه کوچک را ايفا کند که ضمن تزريق برق به شبکه در شرايط عادي، در دوران بحران و احتمال آسيب به شبکه سراسري، برق مورد نياز خانوار را به شکل مستقل و بدون وقفه تأمين کند. تجربه وقايع اخير منطقه و نگراني‌هاي امنيتي، اهميت بالاي تاب‌آوري شبکه برق با تکيه بر سامانه‌هاي کوچک‌مقياس و پراکنده را دوچندان کرده است. از سوي ديگر، نگاهي به تجربه ترکيه نشان مي‌دهد که تدوين سياست‌هاي هدفمند در توسعه نيروگاه‌هاي خورشيدي (اعم از مقياس بزرگ و خانگي) مي‌تواند به تثبيت امنيت انرژي ملي کمک کند. ترکيه در سال 2024 موفق شد با بهره‌گيري از نظام مشوق‌ها و تسهيل فرايند نصب سامانه‌هاي خورشيدي، سهم انرژي‌هاي تجديدپذير در توليد برق را به 45 درصد برساند و بيش از 45 ميليارد کيلووات‌ساعت برق از انرژي خورشيدي توليد کند. توسعه سامانه‌هاي خانگي نيز نقش مهمي در افزايش تاب‌آوري شبکه اين کشور ايفا کرده است. کارشناسان اقتصادي انرژي معتقدند گذر از انحصار نيروگاه‌هاي حرارتي و حرکت به سمت سبد متنوع انرژي تنها با تدوين قوانين حمايتي، خريد تضميني برق توليدي منازل، تسهيل فرايند تأمين تجهيزات و آموزش فني به خانوارها ممکن خواهد بود. چنين اقداماتي، هزينه چنداني براي دولت ايجاد نمي‌کند اما منجر به شکل‌گيري ميليون‌ها نيروگاه کوچک و مقاوم‌سازي شبکه برق کشور در برابر تهديدات داخلي و خارجي خواهد شد.

در جمع‌بندي بايد گفت انقلاب خورشيدي از پشت‌بام خانه‌ها، نه‌تنها نسخه‌اي براي کاهش آسيب‌پذيري صنعت برق ايران در شرايط بحران و جنگ است بلکه مسير ايجاد تاب‌آوري و تأمين پايدار انرژي کشور را هموار خواهد کرد؛ راهبردي هوشمندانه که تحقق امنيت انرژي در آينده را در گرو مشارکت مردمي و سياست‌گذاري هدفمند قرار مي‌دهد.