عقب نشيني عربستان از يک پيمان نظامي مهم

رياض در اوايل سال جاري ميلادي تلاش کرد تا در ازاي تعديل موضع خود در قبال تشکيل کشور فلسطيني، يک معاهده امنيتي متقابل گسترده با آمريکا منعقد کند و به واشنگتن اعلام کرد که «تعهد علني اسرائيل به راه حل دو کشوري» مي‌تواند براي عادي‌سازي روابط ديپلماتيک اين پادشاهي با اسرائيل کافي باشد.

به گفته اين منابع، در بحبوحه خشم عمومي در عربستان سعودي و در سراسر خاورميانه نسبت به تشديد حملات نظامي اسرائيل در غزه، محمد بن سلمان، وليعهد اين کشور بار ديگر به رسميت شناختن اسرائيل را مشروط به «برداشتن گام‌هاي ملموس» براي ايجاد يک کشور فلسطيني عنوان کرد.

اين ديپلمات‌هاي غربي به رويترز گفتند که بنيامين نتانياهو، نخست‌ وزير اسرائيل همچنان مشتاق به عادي‌سازي روابط با عربستان سعودي است و آن را به عنوان يک نقطه عطف تاريخي و نشانه‌اي از پذيرش گسترده‌تر در جهان عرب مي‌داند. اما آنها اين نکته را هم خاطرنشان کردند که نتانياهو پس از عمليات طوفان الاقصي در هفتم اکتبر 2023، اکنون با مقاومت شديد داخلي براي دادن هرگونه امتياز به فلسطيني‌ها مواجه است و مي داند که هر حرکتي در جهت تشکيل کشور فلسطيني، ائتلاف حاکم او را در هم خواهد شکست.

به گفته اين منابع، با توجه به اينکه هم بن سلمان و هم نتانياهو در حال حاضر از سوي پايگاه‌هاي قدرت داخلي خود تحت فشار هستند، رياض و واشنگتن حداقل اميدوارند که پيش از پايان دوره رياست جمهوري جو بايدن در ماه ژانويه، يک پيمان دفاعي ساده‌تر را نهايي کنند.يک معاهده جامع دفاعي بين ايالات متحده و عربستان به موافقت اکثريت دو سوم نمايندگان مجلس سناي آمريکا نياز دارد که به گفته اين شش منبع، اين مهم، بدون به رسميت شناختن اسرائيل توسط رياض بعيد خواهد بود.

اين توافق باعث افزايش سرمايه‌گذاري عربستان در حوزه فناوري‌هاي پيشرفته، به ويژه دفاع در برابر هواپيماهاي بدون سرنشين مي‌شود. ايالات متحده حضور خود را در رياض از طريق آموزش، لجستيک و پشتيباني امنيت سايبري افزايش خواهد داد و ممکن است يک گردان موشکي پاتريوت را براي تقويت دفاع موشکي عربستان مستقر کند.اما بر خلاف آنچه که در ابتدا تصور مي‌شد، اين پيمان از آن نوع معاهده‌هاي دفاعي متقابل مثل معاهده نظامي آمريکا با ژاپن و کره جنوبي نيست که نيروهاي آمريکايي را ملزم به حفاظت از بزرگترين صادرکننده نفت جهان در صورت مواجهه با حمله خارجي ‌کند.

بسته به فرمت اين پيمان، اگر در وهله کنوني صرفا يک توافقنامه همکاري کوچک نهايي شود مي‌تواند بدون نياز به گرفتن موافقت از کنگره، قبل از خروج بايدن از کاخ سفيد نهايي شود.

با اين حال، با ورود قريب الوقوع دونالد ترامپ به کاخ سفيد، اوضاع پيچيده تر مي شود.

مقامات فلسطيني و عرب نگرانند که ترامپ و دامادش، جارد کوشنر که معمار طرح موسوم به «معامله قرن» و همچنين متحد نزديک وليعهد عربستان است، در نهايت بن سلمان را متقاعد کنند که از اين طرح حمايت کند.اگرچه رهبري عربستان سعودي قاطعانه از تشکيل کشور فلسطيني حمايت مي کند، اما ديپلمات‌ها مطمئن نيستند که اگر ترامپ پيشنهاد سال 2020 براي حل مناقشه اسرائيل و فلسطينيان را احيا کند، آن وقت وليعهد عربستان چه واکنشي نشان خواهد داد.

اين طرح به اسرائيل اجازه مي‌دهد تا اسرائيل بخش‌هاي وسيعي از اراضي کرانه باختري از جمله شهرک‌هاي اسرائيل و دره اردن را ضميمه کند و بيت‌ المقدس را به عنوان «پايتخت تقسيم‌ناپذير اسرائيل» به رسميت بشناسد؛ و عملاً ادعاي فلسطينيان درباره قدس شرقي به عنوان پايتخت کشور فلسطيني را ناديده مي‌گيرد.با مشروعيت بخشيدن به الحاقات اسرائيل، طرح ترامپ از سوي بسياري به عنوان ضربه‌اي سخت به راه حل دو کشوري و اميد فلسطيني‌ها به تشکيل دولت تلقي مي‌شود.

مقامات سعودي اصرار دارند که ايجاد يک کشور فلسطيني مطابق با توافق‌هاي بين‌المللي قبلي، از جمله بيت‌ المقدس شرقي به عنوان پايتخت آن، شرط اساسي براي صلح و ثبات منطقه‌اي بلندمدت است.