5 عادت روزانه که کبد شما را نابود مي‌کند

مواد مغذي را ذخيره کرده و سوخت‌وساز بدن را تنظيم مي‌نمايد. علي‌رغم مقاومت فوق‌العاده و حتي توانايي بازسازي، کبد نابود ناپذير نيست. در حقيقت، بسياري از عادت‌هاي روزمره که اغلب ناديده گرفته مي‌شوند، مي‌توانند به‌تدريج آسيب‌هايي به وجود آورند که در نهايت منجر به بروز مشکلات جدي همچون سيروز (زخم دائمي کبد) يا نارسايي کبد مي‌شود. يکي از چالش‌هاي بيماري‌هاي کبد اين است که مي‌توانند به‌شکل خاموش پيشرفت کنند.

در مراحل ابتدايي، فقط علائم مبهمي مثل خستگي مداوم يا حالت تهوع ظاهر مي‌شود. با پيشرفت آسيب، نشانه‌هاي واضح‌تر پديدار مي‌شوند. يکي از شناخته‌شده‌ترين اين علائم زردي است، حالتي که در آن پوست و سفيدي چشم‌ها زرد مي‌شوند. 5 چيز که ممکن است کبد شما را نابود کند اگرچه اکثر افراد بيماري کبد را به مصرف زياد الکل نسبت مي‌دهند، الکل تنها عامل خطر نيست.

در ادامه به پنج مورد اشاره مي‌شود که ممکن است به‌طور پنهاني به کبد آسيب برسانند و آن را نابود کنند. مصرف بيش از حد الکل الکل شايد شناخته‌شده‌ترين عامل آسيب به کبد باشد. هنگامي که فرد الکل مي‌نوشد، کبد تلاش مي‌کند اين ماده را تجزيه کرده و از بدن دفع کند. ولي نوشيدن زياد اين روند را دچار مشکل مي‌کند و باعث تجمع مواد سمي مي‌شود که به سلول‌هاي کبد صدمه مي‌زنند. بيماري کبد ناشي از الکل، مرحله‌به‌مرحله پيش مي‌رود.

ابتدا چربي در کبد انباشته مي‌شود (کبد چرب) که اغلب بدون علائم خاص و قابل بازگشت در صورت توقف مصرف الکل است. ادامه نوشيدن مي‌تواند به هپاتيت الکلي منجر شود، جايي که التهاب و زخم ظاهر مي‌شوند، زيرا کبد تلاش مي‌کند خودش را ترميم کند. به مرور زمان، اين زخم‌ها به سيروز تبديل مي‌شوند، وضعيتي که سفتي گسترده کبد کارکرد آن را به‌شدت مختل مي‌کند. هرچند برگشت اين شرايط دشوار است، ولي قطع نوشيدن مي‌تواند از آسيب‌هاي بيشتر جلوگيري کند. حتي مصرف متعادل، اگر سال‌ها ادامه داشته باشد، مي‌تواند اثر مخربي داشته باشد، به‌خصوص وقتي عوامل خطر ديگري همچون چاقي يا دارو هم دخيل باشند. رژيم غذايي نامناسب و عادت‌هاي ناسالم غذايي حتي بدون نوشيدن الکل هم امکان بروز مشکلات کبد وجود دارد.

چربي به‌دليل تغذيه ناسالم مي‌تواند در کبد جمع شود و به بيماري موسوم به متابوليک ديسفانکشن-استئاتوتيک کبد (MASLD) منجر شود که قبلاً بيماري کبد چرب غيرالکلي (NAFLD) ناميده مي‌شد. چربي اضافه، کارکرد کبد را مختل کرده و به مرور زمان باعث التهاب، زخم و حتي سيروز مي‌شود. افراد دچار اضافه‌وزن، به‌ويژه کساني که چربي شکمي دارند، بيشتر مستعد MASLD هستند.

فشار خون بالا، ديابت و کلسترول بالا نيز ريسک را افزايش مي‌دهند. نوع رژيم غذايي اهميت فراواني دارد. غذا‌هايي که چربي اشباع بالايي دارند، مثل گوشت قرمز، غذا‌هاي سرخ‌شده و مواد فرآوري‌شده، مي‌توانند کلسترول و چربي کبد را افزايش دهند. غذا‌ها و نوشيدني‌هاي شيرين هم عامل خطر محسوب مي‌شوند.

مطالعه‌اي در 2018 نشان داد افرادي که نوشابه‌هاي شيرين بيشتري مصرف مي‌کردند، 40 درصد بيشتر دچار چربي کبد مي‌شدند. غذا‌هاي فرآوري‌شده مثل فست‌فود، وعده‌هاي آماده و تنقلات حاوي شکر و چربي ناسالم هم به کبد فشار مي‌آورند. مطالعه‌اي جامع نشان داد افرادي که بيشتر غذا‌هاي فرآوري‌شده مي‌خورند، خطر بيشتري براي مشکلات کبد دارند. در مقابل، داشتن رژيم غذايي متعادل و کامل مي‌تواند به پيشگيري يا حتي بهبود چربي کبد کمک کند. تحقيقات نشان مي‌دهد رژيم‌هايي غني از سبزيجات، ميوه‌ها، غلات کامل، حبوبات و ماهي مي‌تواند چربي کبد را کاهش داده و عوامل خطر همچون قند و کلسترول خون را بهبود بخشد. حفظ آب بدن هم اهميت زيادي دارد. سعي کنيد روزانه حدود هشت ليوان آب بنوشيد تا روند سم‌زدايي طبيعي کبد تقويت
شود.

استفاده مفرط از مسکن‌ها بسياري از افراد براي تسکين سردرد، درد عضلاني يا تب به دارو‌هاي بدون نسخه‌اي همچون استامينوفن متوسل مي‌شوند. هرچند اين دارو‌ها معمولا ايمن‌اند، مصرف بيش از اندازه آنها، حتي کمي فراتر از دوز مجاز، مي‌تواند خطرات جدي براي کبد داشته باشد. استامينوفن به‌وسيله کبد متابوليزه مي‌شود، ولي در اين فرايند ترکيب سمي NAPQI توليد مي‌گردد. به‌طور طبيعي، بدن با استفاده از گلوتاتيون اين ماده سمي را خنثي مي‌کند. ولي در مصرف بيش از حد، ذخاير گلوتاتيون به پايان مي‌رسد و NAPQI تجمع مي‌يابد و به سلول‌هاي کبد حمله مي‌کند. نتيجه اين فرايند مي‌تواند نارسايي حاد کبد باشد که حتي منجر به مرگ مي‌شود.

بيشتر بخوانيد آيا فرشته‌هاي کبد بدن انسان را سر پا نگه داشته‌اند؟ نوعي استامينوفن قوي به واسطه احتمال بروز مشکلات کبدي جمع‌آوري شد پيوند موفقيت‌آميز کبد مصنوعي انسان به موش‌هاي آزمايشگاهي 12 مورد از بهترين مواد غذايي براي سلامت کبد حتي دوز‌هاي اندک فراتر از ميزان توصيه‌شده يا ترکيب استامينوفن با الکل، خطر آسيب شديد را افزايش مي‌دهد. همواره دوز مجاز را رعايت کرده و اگر به‌طور مکرر نياز به مسکن داشتيد، با پزشک مشورت کنيد. نداشتن فعاليت بدني بي‌تحرکي يکي ديگر از عوامل مهم خطرزا براي بيماري‌هاي کبد است.

کم‌تحرکي به افزايش وزن، مقاومت به انسولين و اختلال متابوليک منجر مي‌شود؛ عواملي که همگي مي‌توانند تجمع چربي را در کبد تقويت کنند. خبر خوب اين است که ورزش حتي بدون کاهش وزن قابل ملاحظه هم سودمند است. مطالعه‌اي نشان داد فقط هشت هفته تمرين مقاومتي مي‌تواند چربي کبد را 13 درصد کاهش دهد و کنترل قند خون را بهبود بخشد.

ورزش هوازي هم بسيار مؤثر است: پياده‌روي سريع به‌مدت 30 دقيقه و پنج روز در هفته، به‌طور قابل توجهي چربي کبد را کم کرده و حساسيت به انسولين را بهبود مي‌دهد. استعمال دخانيات بيشتر مردم دخانيات را با سرطان ريه يا بيماري قلبي مرتبط مي‌دانند، ولي بسياري نمي‌دانند که اين عادت چه آسيب‌هاي بزرگي به کبد وارد مي‌کند. دود سيگار حاوي هزاران ترکيب سمي است که بار کاري کبد را سنگين‌تر مي‌کند، چون اين عضو تلاش مي‌کند آنها را فيلتر و تجزيه کند. اين روند به‌مرور به استرس اکسيداتيو منجر مي‌شود، جايي که مولکول‌هاي ناپايدار (راديکال‌هاي آزاد) به سلول‌هاي کبد آسيب مي‌زنند، جريان خون را محدود مي‌کنند و به زخم (سيروز) دامن مي‌زنند. کشيدن سيگار همچنين ريسک سرطان کبد را به‌شدت بالا مي‌برد.

ترکيبات مضر دود سيگار، از جمله نيتروزآمين‌ها، وينيل کلرايد، تار و 4-آمينوباي‌فنيل، همگي از عوامل سرطان‌زا شناخته شده‌اند. طبق اطلاعات موسسه Cancer Research UK، حدود 20 درصد از موارد سرطان کبد در بريتانيا به سيگار کشيدن مربوط است. دوستدار کبد خود باشيد تا به‌تدريج نابود نشود کبد اندامي بسيار مقاوم است، ولي شکست‌ناپذير نيست.

مي‌توانيد با رعايت تعادل در مصرف الکل، ترک سيگار، استفاده صحيح از داروها، رژيم غذايي سالم، تحرک منظم و نوشيدن آب کافي از کبدتان مراقبت کنيد. اگر علائمي همچون خستگي مداوم، تهوع يا زردي پوست را تجربه مي‌کنيد، مراجعه به پزشک را به تعويق نيندازيد. هرچه زودتر مشکل شناسايي شود، شانس موفقيت در درمان بيشتر خواهد بود.