طرح‌هاي «بن سلمان» چقدر سعودي‌ها را خانه‌دار مي‌کند؟

«جري انزرلو» براي بيان عظمت طرحي که قرار است، در رياض اجرا شود، مي‌گويد: «تعداد جرثقيل‌هاي غول‌پيکر هم اکنون 80 جرثقيل است، اما تا سال 2027 به 275 جرثقيل افزايش خواهد يافت.»

او اکنون مدير اجرايي طرح «دروازه درعيه» به ارزش 65 ميليارد دلار است. طرحي مسکوني، تجاري و فرهنگي و البته بسيار مدرن که حوالي رياض ساخته خواهد شد.

قرار است، در کنار خانه‌هاي گِلي که اقامتگاه تاريخي آل سعود، خاندان حاکم بر عربستان است، ويلاها و رستوان‌ها و تفريحگاه‌هاي بسيار لوکسي ساخته شود.

«درعيه» يکي از 5 طرح بزرگ «محمد بن سلمان» است که از سوي «صندوق سرمايه‌گذاري ملي» عربستان تأمين مالي مي‌شود و البته يکي از طرح‌هايي است که چشم‌انداز 2030 ولي‌عهد سعودي را براي «مدرنيزه» و «به روز کردن عربستان و همچنين کاهش اتکا به درآمدهاي نفتي تشکيل مي‌دهد.

اما پس از گذشت يک دهه از اعلام چشم‌انداز 2030 بن‌سلمان و درحالي که بيش از 6 سال به موعد پاياني اين وعده‌ها باقي نمانده، سعودي‌ها زير بار هزينه‌هاي چند ميليارد دلاري اين طرح‌ها کمر خم کرده و مجبور به بازنگري در طرح‌ها و اولويت‌بندي آنها شده‌اند.

«جري انزرلو» براي بيان عظمت طرحي که قرار است، در رياض اجرا شود، مي‌گويد: «تعداد جرثقيل‌هاي غول‌پيکر هم اکنون 80 جرثقيل است، اما تا سال 2027 به 275 جرثقيل افزايش خواهد يافت.»

او اکنون مدير اجرايي طرح «دروازه درعيه» به ارزش 65 ميليارد دلار است. طرحي مسکوني، تجاري و فرهنگي و البته بسيار مدرن که حوالي رياض ساخته خواهد شد.

قرار است، در کنار خانه‌هاي گِلي که اقامتگاه تاريخي آل سعود، خاندان حاکم بر عربستان است، ويلاها و رستوان‌ها و تفريحگاه‌هاي بسيار لوکسي ساخته شود.

«درعيه» يکي از 5 طرح بزرگ «محمد بن سلمان» است که از سوي «صندوق سرمايه‌گذاري ملي» عربستان تأمين مالي مي‌شود و البته يکي از طرح‌هايي است که چشم‌انداز 2030 ولي‌عهد سعودي را براي «مدرنيزه» و «به روز کردن عربستان و همچنين کاهش اتکا به درآمدهاي نفتي تشکيل مي‌دهد.

اما پس از گذشت يک دهه از اعلام چشم‌انداز 2030 بن‌سلمان و درحالي که بيش از 6 سال به موعد پاياني اين وعده‌ها باقي نمانده، سعودي‌ها زير بار هزينه‌هاي چند ميليارد دلاري اين طرح‌ها کمر خم کرده و مجبور به بازنگري در طرح‌ها و اولويت‌بندي آنها شده‌اند.

بحران مسکن و خشم عمومي

درحالي محمد بن سلمان وعده ساخت منطقه‌اي بسيار پيشرفته و فرا مدرن که در آن ربات‌ها جاي انسان‌ها را مي‌گيرند و تاکسي‌هاي پرنده به شهروندان خدمت مي‌دهند که براي صدها هزار شهروند سعودي همچون «عبدالله» استاد دانشگاه داشتن يک خانه ساده و کوچک هنوز يک رؤياست.

بحران مسکن در عربستان سعودي از آن دست بحران‌هايي است که با وجود وعده‌هاي بن سلمان نه تنها حل نشده، بلکه تشديد هم شده و نارضايتي بسياري از سعودي‌ها را به دنبال داشته که حتي از تأمين مسکن‌ ارزان قيمت هم ناتوان هستند.

براي بسياري مانند عبدالله (39 ساله)، پدر سه فرزند که با خانواده‌اش در يک آپارتمان اجاره‌اي در رياض زندگي مي‌کند، رؤياي ساختن خانه شخصي در حومه پايتخت دست‌نيافتني است.

او مي‌گويد، پس از ده‌ سال نام‌نويسي جهت دريافت وام مسکن از صندوق ساخت مسکن عربستان، حالا اين صندوق مي‌گويد، پول ندارد و درخواست وام 445 هزار ريالي (119 هزار دلار) او را به يک بانک خصوصي انتقال داده است.

عبدالله با توضيح اينکه بابت اين وام بانک سود بالايي دريافت مي‌کند و او مجبور به گرفتن آن است، مي‌افزايد: قبلا هم وام ديگري به ارزش 350 هزار ريال سعودي دريافت کرده بودم، حالا بيش از دو سوم حقوقم صرف باز پرداخت وام‌ها مي‌شود، درحالي که با پول آنها فقط توانسته‌ام، نيمي از خانه‌ام را بسازم؛ حالا من مانده‌ام با خانه‌اي نيمه‌ساز و کلي بدهي.

او وضعيت خانه‌دار شدن سعودي‌ها در راستاي سياست‌هاي بن سلمان را نه تنها غير ممکن مي‌بيند، بلکه بر اين باور است، سياست‌هاي اقتصادي ولي‌عهد طبقه متوسط جامعه عربستان را از بين مي‌برد.

اين استاد دانشگاه سعودي درباره طرح‌هاي محمد بن سلمان در قالب شهر نيوم مي‌گويد: «وقتي عامه مردم از خريد يک خانه ساده يا ساخت يک خانه در حومه شهرهاي عربستان بدون هرگونه امکانات محروم هستند، چگونه مي‌توانند، خانه‌هاي نيوم را خريداري کنند.»

آمارهاي رسمي نشان مي‌دهد که حدود 500 هزار سعودي در فهرست انتظار دريافت وام مسکن هستند. «نجاح العتيبي»، تحليلگر اقتصادي سعودي مي‌گويد: «کليد حل بحران مسکن در عربستان ساخت و ساز خانه‌هاي مازاد به ويژه در قالب طرح‌هايي چون نيوم نيست، چنين طرح‌هايي فقط بودجه عمومي را هزينه مي‌کنند، بودجه‌اي که بايد براي حل بحران مسکن مردمي صرف شود و به مردم اميد به زندگي بهتر دهد، حالا موجب يأس و نااميدي عمومي شده است.»

العتيبي با اشاره به اينکه هم اکنون حداقل 500 هزار سعودي در صف دريافت وام مسکن هستند، مي‌گويد: «در چنين شرايطي حکومت سعودي ژوئيه سال جاري 4.2 ميليارد دلار را به دو پيمانکار سعودي و چيني براي طرح‌هايش در نيوم پرداخت کرد.»

«کارن يانگ»، تحليلگر مؤسسه امريکن اينترپرايز، مي‌گويد: «در حال حاضر دو چالش بزرگ پيش روي ولي‌عهد سعودي است: اول؛ تأمين مسکن ارزان‌قيمت براي جوانان که با افزايش شديد هزينه‌هاي زندگي و کاهش حمايت‌هاي حکومتي به ويژه در حوزه انرژي و بيکاري مواجه هستند و دوم؛ کاهش هزينه‌هاي طرح‌هاي 2030 که به جاي مولد بودن جامعه سعودي را به سمت مصرف‌گرايي سوق مي‌دهند.»

به گزارش عرب نيوز، در عربستان سعودي، بزرگ‌ترين صادرکننده نفت جهان، نرخ وام مسکن همچنان در ميان پايين‌ترين رده کشورهاي گروه 20 قرار دارد.

رياض مي‌گويد که به دنبال مشارکت با بخش خصوصي براي تأمين ميلياردها دلار براي ساخت حدود 1.5 ميليون خانه ارزان قيمت در سال‌هاي آينده است، ادعايي که بيش از يک دهه از آن مي‌گذرد، اما به خاطر طرح‌هاي بن‌سلمان اجرايي نشده است.

بر اساس گزارش‌هاي رسمي بيش از نيمي از جمعيت 30 ميليون نفري عربستان فاقد مسکن هستند، در اين ميان 80 درصد اجاره نشينان سعودي توان پرداخت اجاره بهاي ساده‌ترين مسکن در حومه شهرهاي بزرگ را ندارند. در چنين شرايطي چشم‌انداز 2030 محمد بن سلمان مدعي است، 70 درصد سعودي‌ها را خانه‌دار خواهد کرد.

بسياري از سعودي‌ها نارضايتي خود را از هزينه‌هاي حکومت در طرح‌هاي بزرگ، مانند طرح نيوم در شمال غربي عربستان با هزينه‌اي بالغ بر 500 ميليارد دلار بيان داشته و تأکيد مي‌کنند، وقتي قادر به خريد يک خانه کوچک با ساده‌ترين امکانات نيستند، چگونه مي‌توانند، واحدهاي نيوم را خريداري کنند.

مردم عربستان درحال حاضر با اين سؤال بزرگ مواجه هستند که واحدهاي نيوم براي چه کساني ساخته مي‌شوند و در آينده قرار است، چه کساني در آنها زندگي کنند؟

«ماجد»، شهروند سعودي که در يکي از ادارات حکومتي مشغول به کار است، مي‌گويد: «پس از سال‌ها انتظار وامم را دريافت کردم، اما به جاي خريد خانه فقط مي‌توانم با اين مبلغ يک منزل کوچک اجاره کنم.»

شرکت نايت فرانک ماه گذشته در گزارشي اعلام کرد که حکومت سعودي از سال 2016، وعده اجراي طرح 1.3 هزار ميليارد دلاري ساخت خانه‌هاي ارزان قيمت را به سعودي‌ها داده و قراردادهايي به ارزش 164 ميليارد دلار نيز با برخي شرکت‌هاي پيمانکاري امضا کرده، اما پس از 8 سال هيچ گامي در اجراي اين طرح برنداشته است.»

اين درحالي است که به گفته اين گزارش هرگونه انتقاد و اعتراض به سياست‌هاي حکومت و طرح‌هاي آن با سرکوب، بازداشت و زندان در نطفه خفه مي‌شود.

بسياري از شهروندان سعودي درباره هزينه‌هاي طرح‌هاي محمد بن سلمان ابراز ترديد مي‌کنند. آنها بر اين باورند، ولي‌عهد از بيم واکنش‌هاي عمومي هزينه‌هاي واقعي طرح‌هاي خود را اعلام نمي‌کند.

يکي از مهم‌ترين پيامدهاي طرح‌هاي محمد بن سلمان کسري‌هاي بودجه چندين ساله در اقتصاد بزرگ‌ترين توليدکننده نفت دنياست. براساس اعلام وزارت دارايي عربستان سعودي کسري بودجه اين کشور در سه ماهه اول سال 2024 به حدود 12.387 ميليارد ريال (حدود 3.3 ميليارد دلار) رسيده است.

اين درحالي است که پيش‌بيني‌هاي جهاني تأکيد مي‌کند، کسري بودجه عربستان دستکم تا سه سال آينده ادامه و روند صعودي خواهد داشت. بر اساس اين گزارش‌ها پيش بيني شده کسري بودجه عربستان از 27 ميليارد دلار در سال 2025 به 37 ميليارد دلار در سال 2027 افزايش يابد.