طرح جديد ترکيه براي دور زدن ارمنستان

به گزارش تسنيم، نشست اخير نمايندگان ويژه ارمنستان و ترکيه، روبن روبينيان و سردار کليچ، نيز عملاً هيچ نتيجه ملموسي به همراه نداشت و بيانيه‌اي در مورد بازگشايي مرز صادر نشد. بر اساس بيانيه رسمي، طرفين صرفاً بر سر تسريع اين فرآيند به توافق رسيده‌اند.

اين در حالي است که نه‌تنها وعده بازگشايي مرز، بلکه توافق براي بازسازي پل تاريخي «آني» نيز بر روي کاغذ مانده و به مرحله اجرا نرسيده است. از نظر ايروان، ترکيه سال‌هاست که به وعده خود مبني بر باز کردن مرز با ارمنستان براي شهروندان کشورهاي ثالث عمل نکرده است.

نماينده ويژه ترکيه براي اولين بار در ايروان مذاکره کرد

شايد تنها پيشرفت ظاهري در اين روند، سفر کليچ به ايروان و حضور او در ساختمان وزارت خارجه ارمنستان براي مذاکره بود. تا پيش از اين، تمامي ديدارها در مناطق مرزي برگزار مي‌شد. اگرچه پس از نشست اخير، طرفين اعلام کردند که بر سر ادامه اين فرآيند «بدون هيچ پيش‌شرطي» توافق کرده‌اند، اما هاکان فيدان، وزير امور خارجه ترکيه، بار ديگر پيش‌شرط اصلي آنکارا را علني کرد.

هاکان فيدان اعلام کرد: «به محض امضاي توافقنامه نهايي ميان ارمنستان و آذربايجان، ترکيه نيز به سرعت روابط خود را با ارمنستان عادي‌سازي خواهد کرد.»

اينکه ترکيه عادي‌سازي روابط با آذربايجان را پيش‌شرطي براي بازگشايي مرزها مي‌داند، موضوعي است که وزير خارجه ارمنستان نيز اخيراً در مصاحبه‌اي به آن اذعان کرده بود. آرارات ميرزويان گفته بود: «آنچه ما از ترکيه شنيده‌ايم اين است: ما مشکلي نداريم، ما مي‌خواهيم و آماده‌ايم مرزها را باز کرده و روابط را برقرار کنيم، اما اين کار را بايد پس از امضاي پيمان ارمنستان و آذربايجان انجام دهيم.»

کارشناس ارمني: ترکيه پيش‌شرط‌هاي جديدي مطرح خواهد کرد

در حالي که ترکيه امضاي پيمان صلح ارمنستان و آذربايجان را پيش‌شرط بازگشايي مرزها قرار داده، باکو نيز به نوبه خود براي امضاي اين سند پيش‌شرط‌هايي تعيين کرده و از ايروان خواسته است تا قانون اساسي خود را تغيير داده و اعلاميه استقلال را که در آن به اتحاد ارمنستان و قره‌باغ کوهستاني اشاره شده، حذف کند.

«نلي ميناسيان»، کارشناس مسائل ترکيه، مي‌گويد: «ما يک سند پيش‌امضا شده داريم، اما ترکيه حتي براي اجراي اين توافقات مياني نيز عجله‌اي ندارد.» به عقيده او، ترکيه از موضوع عادي‌سازي روابط با آذربايجان صرفاً به عنوان بهانه‌اي براي بسته نگه داشتن مرز با ارمنستان استفاده مي‌کند.

اين تحليلگر معتقد است اگر آنکارا واقعاً به عادي‌سازي روابط با ايروان علاقه‌مند بود، پس از پيش‌امضاي توافق صلح، به اين تعهد کوچک خود عمل مي‌کرد و مرز را حداقل براي ديپلمات‌ها و شهروندان کشورهاي ثالث باز مي‌کرد.

اين کارشناس ارمني با اشاره به اينکه آنکارا اين موضوع را به يک بازي بزرگتر ژئوپليتيکي گره زده است، مي‌افزايد: «رهبري ترکيه همچنان بازگشايي مرز را به تعويق مي‌اندازد و اين موضوع نه‌تنها به فرآيند ارمنستان-آذربايجان، بلکه به يک ژئوپليتيک بزرگتر مرتبط است. آن‌ها، همانطور که شيوه هميشگي‌شان است، از اين موضوع به عنوان ابزاري براي چانه‌زني و معامله در فرآيندهاي مرتبط با ايالات متحده آمريکا استفاده مي‌کنند.»

وي بعيد نمي‌داند که حتي پس از امضاي پيمان صلح با آذربايجان نيز ترکيه مرز را بسته نگه دارد و در آن زمان پيش‌شرط‌هاي جديدي را مطرح کند: «طرف تُرک ممکن است دوباره به برخي پيش‌شرط‌ها مانند مسئله نسل‌کشي ارامنه و غيره بازگردد.»

اپوزيسيون دولت ارمنستان: ترکيه قصد رفع انسداد مسيرهاي ارتباطي را ندارد

در پارلمان ارمنستان نيز اين هفته همزمان با بحث‌هاي داغ پيرامون رفع انسداد مرزها، اپوزيسيون تأکيد کرد که ترکيه همچنان با زبان پيش‌شرط با ارمنستان سخن مي‌گويد و قصدي براي بازگشايي مسيرهاي ارتباطي ندارد.

«گغام مانوکيان»، نماينده فراکسيون «هاياستان»، اظهار داشت: «در ژانويه 2022، زماني که ديدار کليچ و روبينيان انجام شد، دولت افتخار مي‌کرد که در متن بيانيه عبارت «بدون پيش‌شرط» آمده است. ما همان زمان گفتيم که پيش‌شرط‌ها وجود دارند و متأسفانه بخشي از آنها اجرا شده، اما ترکيه به صحبت با زبان پيش‌شرط ادامه خواهد داد.»

به گفته وي، ساخت خط‌آهن جديد «قارص-ايغدير-آراليک-ديلوجو» توسط ترکيه نشان مي‌دهد که اين کشور هيچ قصدي براي فعال‌سازي مجدد خط‌آهن «گيومري-قارص» ندارد.

اين نماينده پارلمان مي‌گويد: «سه سال گذشته، آيا حتي يک ديپلمات خارجي از مرز عبور کرده است؟ حالا هم مي‌گويند در حال بررسي فني خط‌ آهن هستيم. چند روز پيش ترکيه پروژه خط‌ آهن قارص-ايغدير به نخجوان را کليد زد. آن‌ها دروغ مي‌گويند.»

کارتوگراف ارمني: ترکيه با طرح جديد ظرفيت حمل‌ونقل خود را 10 برابر افزايش مي‌دهد

به گفته «ساموئل مليکستيان»، کارتوگراف (نقشه‌نگار)، خط‌آهن جديدي که توسط ترکيه در حال ساخت است، تقريباً همان مسيري را تکرار مي‌کند که از دوران روسيه تزاري وجود داشت.

اين مسير که از گيومري-ماسيس-نخجوان-جلفا مي‌گذشت، در سال 1941 در امتداد رود ارس به باکو نيز متصل شد. اکنون ترکيه با ساخت يک مسير جديد، مسير موجود را دور مي‌زند و بدين ترتيب، بخش خط‌آهني که از خاک ارمنستان عبور مي‌کند را به شدت کاهش مي‌دهد.

مليکستيان تأکيد مي‌کند: «اگر مسير قديمي احيا مي‌شد، از 877 کيلومتر ارتباط ريلي ميان قارص و باکو، حدود 250 کيلومتر آن از خاک ارمنستان عبور مي‌کرد. اما در اين حالت جديد، وقتي آن‌ها از طريق خاک ترکيه به مرز نخجوان برسند و به راه‌آهن نخجوان متصل شوند، تنها 43 کيلومتر از اين مسير در خاک ارمنستان خواهد بود.»

اين کارشناس با استناد به محاسبات بين‌المللي در سال 2014 خاطرنشان کرد که اگر سالانه 1.5 ميليون تن بار از مسير مغري (در جنوب ارمنستان) عبور مي‌کرد، حدود 3 ميليون دلار درآمد براي ارمنستان به همراه داشت، اما اگر قطار از «يراسخ» و سپس از طريق گيومري به سمت قارص ادامه مسير مي‌داد، با توجه به عبور 200 کيلومتر اضافي از خاک ارمنستان، درآمد اين کشور به حدود 40 ميليون دلار مي‌رسيد.

به گفته ساموئل مليکستيان، تصميم ترکيه براي ساخت يک خط‌آهن جديد به جاي احياي مسير موجود، هم دلايل مالي و هم ژئوپليتيکي دارد. اولاً، ترکيه نمي‌خواهد وابستگي بيشتري به ارمنستان داشته باشد. ثانياً، با ساخت مسير جديد، ترکيه قادر خواهد بود ظرفيت حمل کالا را از طريق خاک خود 10 برابر افزايش دهد. به دليل شرايط جغرافيايي و پستي و بلندي‌هاي مسير ريلي مغري، انتقال بيش از 1.5 ميليون تن کالا در سال ممکن نيست، در حالي که ترکيه قصد دارد با استفاده از ظرفيت راه‌آهن ايران، سالانه تا 15 ميليون تن کالا جابجا کند.