سفراربعين بستري مناسب براي تمرين حلم و کظم غيظ

اين‌ها را که خواندم، ناخودآگاه و بدون اعلام قبلي اتاق فرمان مغزم، اين ابيات دويدند روي زبانم:آنان که خاک را به نظر کيميا کنند/ آيا شود که گوشه چشمي به ما کنند؟  اين‌بار محور گفتگوي‌مان را مشهورترين ويژگي امام کاظم يعني همان کظم غيظ و صبوريشان، قرار داده ايم. ويژگي که جامعه امروزي ما از آن دور شده است و به شدت نيازمند نهادينه شدن اين ويژگي در تمام اقشار جامعه هستيم. گفتگويمان با حجت الاسلام عليرضا «بياتاني» بر همين مبناست.

حفظ از عذاب روز قيامت، نتيجه اي از حفظ غضب نسبت به مردم

حجت الاسلام بياتاني با تاکيد بر اينکه در هر کدام از معصومين ما به اقتضاي شرايطي که در آن قرار داشته‌اند يک فضيلت اخلاقي ظهور و بروز بيشتري داشته است مي‌گويد:«گرچه همه معصومين عليهم السلام،تمام فضايل اخلاقي را در حد اعلي دارا هستند ولي در هر معصوم يک فضيلت اخلاقي به اقتضاي شرايطي که در آن قرار داشته اند، ظهور و بروز بيشتري داشته است و لذا اتصاف به آن فضيلت، لقب آن معصوم شده است.

 امام کاظم عليه السلام به دليل اينکه سال‌هاي زيادي از عمر شريفشان را در زندان و تحت آزار و اذيت روحي و جسمي زندانبانان مختلف بوده‌اند و شايد بيشترين اهانت بين معصومين به ايشان شده باشد. طبيعتا صفت حلم و کظم غيظ از سوي ايشان ظهور و بروز ويژه اي داشته و لذا به کاظم مشهور شده‌اند. نمونه‌هاي فراواني از کظم غيظ در سيره ي اين امام عزيز و همچنين توصيه و بيان آثار کظم غيظ در گفتار نوراني‌شان موجود است. از جمله روايتي از ايشان که مي‌فرمايند:مَن کَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النّاسِ کَف َّ اللّهُ عَنهُ عَذابَ يَومِ القِيامَة.(کافي،ج 2،ص 305)يعني هرکس غضبش را نسبت به مردم حفظ کند خدا او را از عذاب روز قيامت حفظ مي‌کند. يکي از ويژگي‌هاي مهم قيامت اين است که باطن و آيينه دنياست و ما در قيامت با چيزي جز حقيقت خودمان و باطن رفتارمان مواجه نخواهيم شد و امام در اين روايت شريف به اين نکته ي فوق العاده کليدي و مهم اشاره فرموده‌اند و براي ايجاد انگيزه در شيعيانشان براي کظم غيظ آنها را به اين مساله آگاه کرده‌اند که چه اِعمال غضب کنند و چه کظم غيظ؛ روز قيامت با باطن رفتارشان روبرو خواهند شد و باطن کظم غيظ ما نسبت به خلايق، کظم غيظ خداست نسبت به ما و به تبعش محفوظ ماندن از عذاب.»

آزاد شدن کنيز در راه خدا نتيجه کاظميت امام

«معناشناختي کظم در سياق آيات قرآني»، عنوان مقاله‌ي «فرهاد احمدي آشتياني»، دانشجوي دکتري علوم قرآن و حديث دانشگاه تهران است. احمدي که مقاله اش برگزيده اولين همايش ملي واژه پژوهي شده است با بررسي وجوه معنا در سياق آيات مربوط به ماده کظم، معتقد است مي‌توان معناي «اقدام براي تغيير وضعيت بد و نامطلوب و تبديل آن به يک حالت مطلوب» را به‌عنوان معناي مشترک «کظم» پذيرفت.

وي مي گويد:«چون ايجاد خشم در فرد ولو به‌کوتاهي لحظه ‌اي، نمايانگر غلبه قوه غضب بر بعد روحاني انساني است و به‌طور قطع براي فرد، رجس و پليدي محسوب مي‌شود. از سوي ديگر کنترل و مهار خشم، صفتي انفعالي محسوب مي‌شود که در مقابله و کنترل رذيله اخلاقي امکان تحقق مي‌يابد که با توجه به آيه تطهير از ساحت معصوم (عليه السلام)به دور است، بنا بر اين «کاظميت» مفهوم زيباتري( نسبت به فرو بردن خشم) دارد که جا داشت به آن بپردازم. «کاظم» به شخصي اطلاق مي‌‎شود که «درصدد است در شرايط سخت با در نظر گرفتن اموري روند را به‌سمت وضعيت مطلوب تغيير داده و طالب بهبود شرايط است.»

حجت الاسلام بياتاني روايتي را بيان مي‌کند که به خوبي کاظميت امام و کظم ايشان يعني اقدام براي تغيير وضعيت بد و نامطلوب و تبديل آن به يک حالت مطلوب را نشان مي‌دهد:«روزي امام کاظم مشغول وضو گرفتن بودند و کنيزي که ظرف آب را براي امام نگهداشته بود دچار لغزش شد و ظرف آب به سر امام اصابت کرد و امام را مجروح نمود، کنيز از ترس به لرزه افتاد امّا با موقعيّت شناسي به آيه اي از قرآن اشاره کرد و گفت: (و الکاظمين الغيظ) امام فرمود: خشم خود را فرو بردم.کنيز گفت: (و العافين عن الناس)، امام فرمود: از تقصير تو گذشتم. کنيز گفت: (و اللَّه يحب المحسنين) امام فرمود: تو را در راه خدا آزاد کردم.»

سفر اربعين، بستر مناسبي براي تمرين و کسب ملکه حلم و کظم

 چه بستر مناسبي را معرفي مي‌کند حجت‌الاسلام بياتاني، براي تمرين الگو برداري از امام کاظم و تلاش براي برخورداري ازقطره اي از اقيانوس کاظميت ايشان. مي‌گويد:« در شلوغي‌هاي اين روزها و سبک زندگي متاسفانه تاثيرپذيرفته از غرب که آرامش بيشتر مردم کم شده و مشکلات عصبي بيشتر شده، نياز جامعه به حلم و کظم غيظ و کاظميت بيشتر از هر زمان ديگري حس مي‌شود و بايد ديد چگونه مي توان آن را به جامعه تزريق کرد و گسترشش داد. سفر اربعين به چند دليل بستر مناسبي است براي کسب ملکه حلم و کاظميت. اولا که اين سفر، مخصوصا اگر خانوادگي باشد سفر راحتي نيست و حلم در دل سختي‌ها پرورش مي‌يابد و خود را نشان مي‌دهد. ثانيا اين سفر در نهايت نورانيت و معنويت است و به برکت سيدالشهداء عليه السلام آمادگي جان‌ها براي دريافت هرگونه فيض و متخلق شدن به هر فضيلت اخلاقي در اوج است. پس اين سفر بستر خوبيست براي تمرين حلم و کظم غيظ و کاظميت، خصوصا در رفتارهايمان با اعضاي خانواده و همسفران در طي مسير و از همه مهم‌تر در مواجهه با بدقلقي و بهانه‌گيري‌هاي احتمالي بچه‌ها در شرايطي که شايد خستگي و گرماي هوا هم گاهي برايمان آزار دهنده باشد.» صحبت هاي پاياني حجت الاسلام بياتاني و گره خوردن تمرين کاظميت و حلم و صبوري به سفر اربعين،تداعي‌گر صحبت هايي شد از مرحوم استاد فاطمي نيا.

البته که کلمه ها هر چقدر هم خوب بنشينند کنار هم، باز هم نمي شود صداي دلنشين آغشته به خيرخواهي مرحوم استاد فاطمي نيا،پس خودتان بشنويد،بهره ببريد و زلال شويد.