زنگ خطر ورود ويروس «فلج اطفال» به ايران

در مرحله اول هم حدود 840 هزار کودک قطره خوراکي فلج اطفال را دريافت کردند و بيشترين تعداد واکسيناسيون در استان‌هاي سيستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان انجام شد.

به گزارش همشهري، با وجود پوشش واکسيناسيون تقريبا 100درصدي فلج اطفال در ايران چرا ويروس وحشي پوليو دوباره باعث نگراني شده است؟

نزديک به 25 سال مي‌شود که ايران جزو کشور‌هاي موفق در زمينه حذف فلج اطفال قرار گرفته است. سال‌هاست که در تمام شهر‌هاي کشور خبري از ويروس وحشي فلج اطفال (پوليو) و آسيب به کودکان به اين دليل گزارش نشده است. مهم‌ترين دليلش هم پوشش بالاي واکسيناسيون کودکان در کشور است که گفته مي‌شود نزديک به 100درصد رسيده است.

حالا، اما يک نگراني مهم از سوي وزارت بهداشت مطرح مي‌شود. دکتر عليرضا رئيسي، معاون بهداشت وزارت بهداشت نسبت به افزايش خطر ورود فلج اطفال از کشور‌هاي همسايه شرقي به ايران اظهار نگراني کرده و گفته «کشور‌هاي افغانستان و پاکستان هنوز با بحران فلج اطفال دست و پنجه نرم مي‌کنند و طي سال‌هاي 2023 تا 2024 آمار ابتلا به فلج اطفال در پاکستان 12 برابر و در افغانستان برابر افزايش داشته است. با توجه به رشد چشمگير موارد ابتلا در اين دو کشور، اجراي فوري عمليات ايمن‌سازي تکميلي در ايران ضروري است.»

اين در حالي است که طرح ريشه‌کني فلج اطفال از 1373 در ايران آغاز شد و در کمتر از 5 سال به موفقيت رسيد، يعني نزديک به 100درصد کودکان ايراني تحت پوشش اين واکسيناسيون قرار گرفتند. آخرين موارد ابتلا به فلج اطفال به دليل ويروس پوليو اواخر 2000 ميلادي در ايران گزارش شد و با محقق شدن پوشش بالاي واکسيناسيون حدود 24.25 سال که ويروس فلج اطفال وحشي گزارش نشده است.

حالا سوال اينجاست که با وجود پوشش کامل واکسيناسيون در کشور و دستاورد حذف اين بيماري چه اتفاقي مي‌تواند رخ دهد که کودکان يا حتي افراد داراي نقص ايمني با ورود پوليو به ايران در معرض خطر قرار بگيرند؟ چند نکته جالب از دو ويروس‌شناس را در ادامه بخوانيد که در گفت‌و‌گو با همشهري به اين سوال پاسخ داده‌اند.

بايد مراقبت سويه‌هاي غيرمحلي بود

ويروس فلج اطفال در ايران ريشه‌کن شده، اما مساله مهم ورود سويه‌هاي غيرمحلي از کشور همسايه است که مي‌تواند خطرناک در نظر گرفته شود. اين نکته‌اي که دکتر عليرضا ناجي، رئيس مرکز تحقيقات ويروس‌شناسي دانشگاه شهيد بهشتي به آن اشاره مي‌کند و در توضيح بيشتر مي‌گويد: درباره ويروس فلج اطفال بايد نظارت و کنترل صورت بگيرد که منجر به ورود سويه‌هاي غيرمحلي به کشور نشود. البته ما واکسيناسيون را تکميل کرديم و گردش ويروس به شدت کاهش پيدا کرد. اما زماني که ويروس به کشور وارد مي‌شود و بايد به خطرات ناشي از آن هم توجه کرد، چون به برنامه‌هاي ريشه‌کني فلج اطفال در ايران خدشه وارد مي‌کند.

ناجي در پاسخ به اين سوال که در مواجهه با اين خطر چه اقداماتي مي‌توان انجام داد، عنوان مي‌کند: مساله مديريت اين حوزه به سال‌هاي گذشته برمي‌گردد، زماني که به مرز‌هاي کشور‌هاي همسايه ورود کرديم و واکسيناسيون کودکان آنها را انجام داديم تا از شيوع بيشتر بيماري جلوگيري شود.

اهميت واکسيناسيون تکميلي

دکتر شهره شاه‌محمودي، رئيس آزمايشگاه کشوري فلج اطفال واقع در گروه ويروس‌شناسي دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکي تهران، اما تاکيد مي‌کند که با رعايت چند اصل ساده مي‌توان دستاورد عاري بودن کشور از بيماري فلج اطفال را حفظ کرد.

او در توضيح وضعيتي که در کشور‌هاي همسايه وجود دارد، مي‌گويد: علي‌رغم اين که برخي تصور مي‌کنند در کشور‌هاي پاکستان و افغانستان واکسيناسيون کودکان به فراموشي سپرده شده، بايد بگويم که آنها اين واکسيناسيون را انجام مي‌دهند، اما پوشش آن کامل نيست. بايد بالاي 90درصد کودکان واکسينه شوند که با ورود ويروس نگراني از گردش آن وجود نداشته باشد.

به گفته شاه‌محمودي، ويروس وحشي تيپ يک فلج اطفال در اين کشور‌ها در حال گردش است و افرادي که وارد ايران مي‌شوند، اگر چک نشوند و آلوده باشند، مي‌توانند اين ويروس را وارد ايران کنند. همانطور که چندين سال پيش در فاضلاب‌هاي استان سيستان و بلوچستان، ويروس وحشي فلج اطفال تيپ يک پاکستان شناسايي شد، اما به دليل اين که پوشش واکسيناسيون در اين منطقه بالا بود، منجر به گردش ويروس نشد و هيچ کودکي فلجي هم در آن منطقه شناسايي نشد در حالي که همان زمان اين ويروس در پاکستان و افغانستان در حال گردش بود و کودکان را فلج مي‌کرد.

اما او تاکيد مي‌کند که اين مساله نبايد باعث شود که نسبت به ويروس پوليو سهل‌انگاري رخ دهد. طبق قوانين سازمان بهداشت جهاني با ورود اين ويروس، محض احتياط بايد واکسيناسيون تکميلي انجام شود که البته وزارت بهداشت آن را انجام داد.

چرا ماندگاري ويروس خطرناک است؟

شاه‌محمودي به پايش مکرر اين ويروس در کشور اشاره مي‌کند و مي‌گويد: از تمام استان‌ها هر کودکي علائم فلج داشته و در مرکز بهداشت شناسايي شود، دو نمونه مدفوع براي آزمايشگاه پوليو ارسال مي‌کنند. ما بررسي‌هاي لازم را انجام مي‌دهيم که اين علائم فلج به دليل پوليوي وحشي نباشد. در حال حاضر آمار ابتلا به فلج اطفال بر اثر ويروس وحشي پوليو در کشور ما صفر است و فلجي هم اگر براي کودکان رخ داده باشد، مي‌تواند در اثر عوامل ديگري باشد که در حوزه ما نيست.

او ادامه مي‌دهد: براي مقابله با اين ويروس واکسيناسيون روتين در تمام کشور و واکسيناسيون تکميلي در مناطق پرخطر مثل سيستان و بلوچستان انجام مي‌شود. اين مساله باعث مي‌شود که اگر اين ويروس در فاضلاب‌هاي ما ماندگار نباشد و در جامعه گردش نداشته باشد، منجر به آسيب به کودکان نشود. کودکان مبتلا به نقص ايمني اوليه که پاسخ خوبي به واکسيناسيون ندارند، مي‌توانند در معرض خطر ويروس وارداتي قرار بگيرند. البته در حال حاضر ايران جزو کشور‌هايي نيست که ويروس وارداتي فلج اطفال در آن ماندگار شده باشد، چون ايمني و واکسيناسيون در ايران کامل است.

چند توصيه ساده

رئيس آزمايشگاه کشوري فلج اطفال در پاسخ به اين سوال که آيا اين مساله بايد منجر به نگراني در سطح جامعه شود و توصيه خاصي در اين باره وجود دارد، عنوان مي‌کند: نبايد در اين باره اضطرابي به جامعه وارد شود. مهم‌ترين توصيه جدي گرفتن واکسيناسيون کودکان است که بايد طبق برنامه انجام شود. واکسن پوليو در دسترس است و در تمام مراکز بهداشتي به کودکان داده مي‌شود. اگر به موقع دريافت شود هيچ خطري وجود نخواهد داشت.

البته شاه‌محمودي رعايت بهداشت فردي را هم مهم عنوان مي‌کند و مي‌گويد: در دوران کرونا اهميت رعايت بهداشت فردي از جمله شست‌وشوي دست‌ها به همه ثابت شد. البته ويروس فلج اطفال مشابه کرونا به شکل تنفسي منتقل نمي‌شود و راه انتقال بيشتر آن از طريق غذا و آب آلوده است. علاوه بر واکسيناسيون، اگر بهداشت فردي و اجتماعي را رعايت کنيم، غذاي بهداشتي پخته شده بخوريم، سبزيجات را کاملا بشوئيم و آب آلوده هم مصرف نکنيم، هيچ خطري وجود نخواهد داشت. در مناطقي هم که رودخانه‌ها وجود دارند، بايد از شنا کردن کودکان در آب‌هايي که شايد به فاضلاب متصل باشند، جلوگيري کرد.

بر اساس اعلام معاون بهداشت وزارت بهداشت با توجه به افزايش خطر ورود فلج اطفال از کشور‌هاي همسايه به ايران مرحله اول عمليات در 22 دانشگاه علوم پزشکي واقع در استان‌هاي سيستان و بلوچستان، هرمزگان، خراسان جنوبي، بوشهر، يزد، جنوب کرمان، فارس و خوزستان در 15 تا 17 دي و مرحله دوم هم از تاريخ 27 تا 29 بهمن انجام شد. در مرحله اول هم حدود 840 هزار کودک قطره خوراکي فلج اطفال را دريافت کردند و بيشترين تعداد واکسيناسيون در استان‌هاي سيستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان انجام شد.

به گفته عليرضا رئيسي، در ساير استان‌هاي کشور در بهار سال 1404 واکسيناسيون فلج اطفال را براي کودکان ساکن در مناطق پرخطر انجام خواه شد.