زنان جوان در صدر متقاضيان

در ايران نيز همانند بسياري ديگر از کشورها، تمايل افراد به تغيير در ظاهرشان روزبه‌روز افزايش يافته است. گزارش‌هاي بين‌المللي نشان مي‌دهند که اين روند جهاني است و کشور ما نيز در شمار ده کشور پرتقاضا براي اعمال جراحي پلاستيک قرار گرفته است. همين مسئله موجب شده تا جراحي زيبايي علاوه بر يک انتخاب شخصي، به موضوعي مرتبط با سياست‌هاي کلان سلامت عمومي تبديل شود.

از سوي ديگر، هزينه‌هاي مالي سنگيني که صرف اين گونه جراحي‌ها مي‌شود، ضرورت بررسي و مديريت آن را بيشتر نشان مي‌دهد. آمارهاي رسمي و غيررسمي حاکي از گردش مالي ميلياردي اين حوزه هستند و اين امر مي‌تواند در کنار فوايد احتمالي، تهديدهايي نيز براي نظام سلامت به همراه داشته باشد. از جمله نگراني‌هاي جدي در اين زمينه، کيفيت پايين برخي خدمات در کلينيک‌هاي غيرمجاز، پيامدهاي جسمي و رواني ناشي از جراحي‌هاي ناموفق و تبليغات اغواکننده براي جذب متقاضيان است. از اين رو، داشتن يک نگاه علمي و مبتني بر شواهد به موضوع جراحي زيبايي، شرط لازم براي تدوين سياست‌هاي درست در اين حوزه محسوب مي‌شود.

در اين خصوص، گروهي از پژوهشگران به سرپرستي حانيه سادات سجادي، دانشيار دانشگاه علوم پزشکي تهران و عضو مرکز تحقيقات بهره‌برداري از دانش سلامت، به همراه سه همکار ديگر از همين دانشگاه و با همکاري دانشکده علوم پزشکي سيرجان، پژوهشي را انجام دادند. آنان در قالب يک مطالعه توصيفي، به بررسي ميزان و وضعيت انجام جراحي‌هاي زيبايي در کشور پرداختند و تصويري روشن از اين روند ارائه دادند.

براي انجام اين تحقيق، محققان به داده‌هاي رسمي وزارت بهداشت مراجعه کردند. اطلاعات ثبت‌شده در پرونده‌هاي پزشکي بيمارستان‌هاي مرجع جراحي زيبايي، از جمله نوع پذيرش بيماران، وضعيت هنگام ترخيص، ميانگين هزينه، مدت اقامت در بيمارستان، نوع مالکيت مراکز درماني و مشخصات جمعيت‌شناختي متقاضيان گردآوري شد. اين داده‌ها مربوط به بازه زماني دي‌ماه 1397 تا خرداد 1400 بودند. در نهايت، پژوهشگران با استفاده از نرم‌افزارهاي آماري ساده مانند اکسل، اين اطلاعات را تحليل و دسته‌بندي کردند تا تصويري جامع از وضعيت جراحي‌هاي زيبايي در ايران به دست آيد.

يافته‌هاي اين مطالعه نشان دادند که طي مدت بررسي، بيش از 62 هزار عمل جراحي زيبايي در کشور ثبت شده است. بخش عمده‌اي از اين خدمات، در مراکز درماني دولتي ارائه شده‌اند. همچنين، بيشتر متقاضيان را زنان تشکيل داده‌اند و اغلب آنان در محدوده سني 16 تا 45 سال قرار داشته‌اند. مليت غالب متقاضيان ايراني بوده و درصد قابل توجهي از آنان افراد متأهل بوده‌اند.

جزئيات آماري نشان مي‌دهند که جراحي بيني بيشترين سهم را در ميان اعمال زيبايي داشته و حدود 60 درصد از کل جراحي‌ها را شامل شده است. در مقابل، برخي از جراحي‌ها مانند عمل‌هاي زيبايي پلک پايين، سهم اندکي داشته‌اند. همچنين بررسي‌ها نشان داد که بيشترين هزينه و طولاني‌ترين مدت اقامت در بيمارستان به عمل ترکيبي سپتورينوپلاستي اختصاص داشته است، در حالي که ساده‌ترين و کم‌هزينه‌ترين عمل‌ها مربوط به جراحي پلک بوده است.

اين نتايج پيام روشني دارند: هرچند جراحي‌هاي زيبايي مي‌توانند به بهبود اعتماد به نفس و رضايت فردي کمک کنند، اما هزينه‌هاي بالاي آن‌ها، فشار مالي بر متقاضيان و حتي بر نظام سلامت کشور وارد مي‌کند. از اين رو، لازم است چارچوب ارائه اين خدمات به‌طور دقيق مشخص شود و سياست‌گذاران پيش از هر تصميم‌گيري، به کارايي، اثربخشي و سازگاري فرهنگي اين خدمات توجه کنند.

به بيان ديگر، گسترش بي‌رويه جراحي‌هاي زيبايي مي‌تواند به چالشي براي نظام سلامت بدل شود. همان‌طور که پژوهشگران يادآور شده‌اند، در شرايطي که منابع مالي عمومي بايد صرف خدمات ضروري و حياتي شود، نبايد هزينه‌هاي مربوط به جراحي‌هاي زيبايي بر دوش اين منابع قرار گيرد. بنابراين تدوين سياست‌ها و مقررات شفاف در زمينه نحوه تأمين مالي اين خدمات و نظارت بر کيفيت آن‌ها، ضرورتي انکارناپذير است.

اين مطالعه همچنين پيشنهاد مي‌کند که پيش از هرگونه برنامه‌ريزي، داده‌هاي دقيق و به‌روز در اختيار سياست‌گذاران قرار گيرد تا بتوانند تصميم‌هاي کارآمد و عادلانه بگيرند. علاوه بر اين، با توجه به نقش پررنگ بخش خصوصي در اين حوزه، اعمال نظارت جدي بر مراکز درماني و جلوگيري از فعاليت افراد غيرمتخصص مي‌تواند ضامن سلامت بيماران و جلوگيري از بروز آسيب‌هاي جسمي و رواني باشد.

اين تحقيق در «فصلنامه دانشکده بهداشت و انستيتو تحقيقات بهداشتي» دانشگاه علوم پزشکي تهران منتشر شده است؛ نشريه‌اي معتبر که به انتشار مطالعات علمي در حوزه سلامت و بهداشت عمومي اختصاص دارد. انتشار نتايج در چنين بستري نشان مي‌دهد که موضوع جراحي زيبايي در ايران تنها يک مسئله فردي نيست، بلکه اهميت اجتماعي و نظام‌مند دارد.