زمانه امام سجاد(ع) سخت‌ترين دوره تاريخ اسلام براي اهل بيت است

شکي نيست که اين اشک‌هاي سوزان ريشه عاطفي ‏داشت، امّا چگونگي برخورد آن حضرت با اين موضوع اثر و نتيجه سياسي داشت. يادآوري مکرّر قضيه کربلا ‏نمي گذاشت ظلم و جنايات حکومت بني‌اميه از خاطره‌ها فراموش شود.

‏بنابراين سيد الشهدا (ع) حماسه بزرگي در روز عاشورا و در زمين کربلا خلق نمود و امام سجاد (ع) اين حادثه تاريخي را از قيد زمان و مکان رها نمود و شعار «کل يوم عاشورا و کل ارض کربلا» را ‏جاودانه ساخت. ‏

*يکي از اقدامات فرهنگ سازي در قالب دعا بود در اين زمينه نيز توضيحاتي بفرمائيد:

گاهي شرايط اقتضا مي‌کند که تنها راه اصلاح را در پيش گرفت؛ لذا امام ضمن داشتن راهبردهاي مختلف به يکي از مهمترين راهبردهاي معرفتي و علمي و فرهنگي و عاطفي پرداخت و آن دعا و نيايش بود، اين روش امام هم به نجات فرهنگ اسلام منجر مي‌شد و هم براي شيعه يک راهبرد مهم بود؛ با توجه به فهرست ادعيه صحيفه به خوبي مي‌توان از راهبرد امام آگاه شد. همه دعاها نوعي راهبرد در رهبري جامعه به حساب مي‌آيد.

فهرست برخي از عناوين دعاهاي صحيفه سجاديه بهترين مدرک براي تلاش همه جانبه امام در اصلاح ابعاد مختلف جامعه بود از جمله درود آن حضرت بر محمد و آل محمّد (ع) براي احياي جايگاه اهل بيت بود که امويان به تخريب آن پرداختند، درود آن حضرت بر آنان که به پيامبران ايمان آورده‌اند. جايگاه صحابه توسط امويان تخريب و حرمت آنان شکسته شد.

لذا امام اينگونه از آنان حمايت نمود؛ دعاي آن حضرت براي خود و نزديکانش، دعاي آن حضرت در دادخواهي از ستمگران، دعاي آن حضرت در طلب باران، دعاي آن حضرت در باره اخلاق پسنديده. دعاي آن حضرت هنگامي که رويدادي او را اندوهناک مي‌نمود، دعاي آن حضرت در سختي و گرفتاري، دعاي آن حضرت براي پدر و مادر خود، دعاي آن حضرت براي فرزندانش، دعاي آن حضرت براي همسايگان و دوستانش. دعاي آن حضرت براي مرزداران، دعاي آن حضرت در دفع مکر دشمنان، دعاي آن حضرت در فروتني و دوري از کبر و غرور.

صحيفه سجاديه با وجود اينکه زياد مورد توجه علما و دانشمندان و حکماً بوده است و شروح فراوان به آن نگاشته اند ‏اما هنوز پرده‌هاي زيادي بر روي حقايق آن وحود دارد همانند قرآن کريم که بايد عميقاً مورد توجه و شناخت ‏وسيع و ژرف قرار ‏گيرد؛ در صحيفه امام ضمن آسيب شناسي عميق از جامعه و امت اسلامي براي درمان اين آسيب‌ها نيز چاره جويي نموده و ‏برگشت به سنت نبوي و معارف قرآن را و محبت اهل بيت را يکي از راههاي ‏رفع آسيب از جامعه و امت اسلامي بر مي‌شمارد.

*مهمترين نکته‌اي که در صحيفه سجاديه بيان شده که جامعه ما مي‌تواند از آن بهره مند شود چيست؟

دو نکته مهم و آسيب بزرگ زمانه ما که در ادعيه صحيفه مورد توجه است، سقوط اخلاق اسلامي و نبود حرمت احترام به پدر و مادر‎ ‎در جامعه تحت حاکميت اموي است. حرمت به پدر و مادر از اصول مسلم و دستورات مهم دين ماست؛ بي حرمتي به والدين در جامعه به تقليد از ‏فرهنگ بيگانه رواج يافته است.

امام سجاد (ع) در صحيفه دعايي در حق پدر و مادر دارد؛ آن حضرت احترام مادري را که او را بزرگ کرده بود همانند مادر داشت ‏و بزرگش مي‌شمرد تا اندازه‌اي که اغلب از خوردن غذا با وي در يک سفره امتناع مي‌کرد وقتي علت را جويا ‏شده و عرض داشتند، شما که از هر کس بيشتر به مادر خود عشق مي‌ورزيد و به وي نيکي مي‌‏کنيد، چرا از غذا ‏خوردن با او خودداري مي‌فرمائيد؟

حضرت در پاسخ فرمود: من به خاطر ادب و احترام مادرم با آن بزرگوار غذا ‏نمي‌‏خورم زيرا بيم آن دارم که به لقمه‌اي دست برم که مادرم زودتر متوجه او شده و قصد خوردن آن را داشته ‏باشد، اين دقيقاً با روح قرآن منطبق است که فرمود: به پدر و مادر خود نيکي کنيد و سخن درشت نگوييد و آنان ‎ را نرجانيد.‏

صحيفه سجاديه، سرشار فرهنگ ديني و از دستورات اجتماعي و اخلاق گروهي است. از جمله امام سجاد (ع) از خداي ‏متعال در درخواست همسايگان حق شناس مي‌فرمايد: «خداوندا! بر محمد و خاندان او درود فرست و مرا نيز از ‏سوي همسايگان و دوستان، آداب و رفتار صحيح نصيب فرما و از خوبي‌يهايي که نزد آنهاست، بهره کامل‌تري برايم قرار ده تا هم آنها به وسيله من سعادتمند شوند و هم من به وسيله آنها نيک‏بخت گردم.»

آن حضرت در ‏بندي ديگر، اخلاق همسايه‏ داري را اين گونه تبيين و از پروردگار مهربان توفيق رعايت آنها را تقاضا مي‌کند: «بار الها! به من توفيق ده همسايگان و دوستان بدکار را به نيکي پاداش دهم و از ستمگرشان با گذشت صرف‏نظر ‏کنم و درباره آنها خوش‌گمان باشم و با ايشان به نيکويي رفتار کنم و عفيفانه چشم از خطايي آنان بپوشم و با آنها به فروتني رفتار، و با گرفتاران آنها از روي مهرباني دل سوزي کنم، و در نبودشان به آنان ابراز دوستي کنم ‏و خيرخواهانه به دوام نعمت آنان علاقه‏مند باشم.

آنچه را بر خويشان خود لازم مي‌دانم، براي آنها نيز لازم ‏بدانم و هر چه را براي نزديکان خود رعايت مي‌کنم، در مورد آنها نيز رعايت کنم» در جامعه کنوني ما نه تنها بي ‏خبري از حال همسايگان رواج يافته بلکه بي خبري از حال خويشاوندان نزديک نيز بلائي ديگر است که به تعطيلي صله رحم که يکي از اصول روابط اجتماعي در اسلام است منجر گرديده است.