روستاهاي ايران جان تازه‌ مي‌گيرند

اين تغيير، تنها تغيير اقتصادي نيست؛ بلکه روح تازه‌اي است که در بافت اجتماعي روستاها دميده شده و انگيزه‌اي براي تداوم زندگي و حفظ محيط اجتماعي و فرهنگي مناطق محروم فراهم آورده است.

بنياد علوي با اجراي برنامه‌هاي گسترده توانمندسازي اقتصادي، ايجاد اشتغال پايدار و حمايت هدفمند از زنان و جوانان روستايي، تلاش کرده تا زمين‌هاي باير و ظرفيت‌هاي مغفول مانده روستاها را به محلي براي رشد و خوداتکايي تبديل کند. در اين مسير، زنان نه تنها ستون خانواده‌ها بلکه نيروي محرک توليد، کارآفريني و نهادسازي محلي شده‌اند؛ نقش آنان در حفظ امنيت غذايي، توسعه مشاغل خرد و ارتقاي سطح زندگي روستاييان غيرقابل انکار است.

گفت‌وگو با «عبدالله عابدي، رئيس مرکز توسعه کارآفريني و کسب‌وکار بنياد علوي» فرصتي است براي بررسي رويکرد بنياد علوي در توانمندسازي اقتصادي محرومان، ايجاد اشتغال پايدار و تشويق مردم به مشارکت فعال در توسعه مناطق کمتر برخوردار، با تأکيد ويژه بر حضور زنان در خط مقدم اين تحولات. در اين مسير، بنياد تلاش کرده است تا با ترکيبي از حمايت‌هاي مالي، آموزشي و شبکه‌اي از تسهيلگران محلي، راهي پايدار براي رشد اقتصادي و اجتماعي روستاها فراهم آورد و نشان دهد که روستاها دوباره مي‌توانند زنده، پويا و سرشار از اميد باشند.

مأموريت بنياد علوي, توانمندسازي اقتصاد محرومان

*فارس: آقاي عابدي، در ابتدا بفرماييد مأموريت‌هاي اصلي بنياد علوي در حوزه توانمندسازي و محروميت‌زدايي چيست؟

همان‌طور که مستحضريد، بنياد علوي به عنوان بازوي محروميت‌زدايي و توانمندسازي بنياد مستضعفان انقلاب اسلامي، چهار مأموريت اصلي را در دستور کار خود قرار داده است.

اولين و اصلي‌ترين مأموريت، توانمندسازي اقتصادي محرومين است. در اين حوزه، ما هفت برنامه را ذيل سه محور اصلي پيگيري مي‌کنيم.

محور نخست، ايجاد و توسعه کسب‌وکارهاست. بنياد علوي طي 20 ماه اخير، حدود 76,277 طرح اشتغال‌زايي خرد، خانگي، کارگاهي و بنگاهي را در بيش از 5,000 منطقه روستايي کشور راه‌اندازي و حمايت کرده است.

محور دوم، پشتيباني از کسب‌وکارهاست. در اين حوزه، موضوع برگزاري نمايشگاه‌ها، جشنواره‌ها و رويدادهاي توسعه بازار کسب‌وکارها را در دستور کار داريم و تا امروز، بيش از 312 برنامه در سراسر کشور برگزار کرده‌ايم.

محور سوم، مهارت‌آموزي متقاضيان اشتغال و کارآفرينان است. تاکنون 47، 436 نفر از متقاضيان و کارآفرينان در دسته‌هاي شغلي مورد نظر خود آموزش ديده‌اند.

از ديگر برنامه‌ها، ايجاد صندوق‌هاي قرض‌الحسنه محلي است که تاکنون 622 صندوق قرض‌الحسنه روستايي با مشارکت خود مردم تشکيل شده و به صورت هيئت‌امنايي توسط مردم اداره مي‌شود.

*فارس: نتايج و دستاوردهاي اين برنامه‌ها تا امروز چه بوده است؟

مجموعه اين اقدامات چند دستاورد ملموس به همراه داشته است. از جمله، ايجاد فرصت شغلي براي بيش از 12,000 نفر در مناطق هدف.

در بخش کشاورزي نيز 33,700 هکتار از اراضي کشاورزي از سيستم آبياري سنتي به سيستم آبياري نوين تغيير يافته که اين طرح با همکاري وزارت جهاد کشاورزي اجرا شده است. علاوه بر اين، 123 مزرعه خورشيدي با ظرفيت 8 مگاوات توليد برق راه‌اندازي شده است. همچنين، حدود 102 هکتار گلخانه سبزي و صيفي و پرورش بلوبريا (بلوپيا) در مناطق کمتر برخوردار ايجاد يا توسعه يافته است.

در حوزه صنايع تبديلي و تکميلي بخش کشاورزي، بيش از 2,021 واحد در بخش‌هاي زراعي، باغي و دامي راه‌اندازي و حمايت شده‌اند. در حوزه پرورش آبزيان، با توجه به ظرفيت شمال و جنوب کشور، بيش از 1,170 طرح اجرا شده که از اين محل، حدود 5,000 تُن گوشت سفيد توليد مي‌شود.

سهم  48 درصدي زنان از اشتغال در روستاها

*فارس: وضعيت توجه به اشتغال زنان در طرح‌هاي بنياد علوي چگونه است؟

از مجموع طرح‌هايي که اشاره شد، حدود 48 درصد متعلق به زنان است. از اين ميزان، 2,428 طرح براي زنان سرپرست خانوار بوده است.

در حوزه زنان روستايي، 26,560 طرح (معادل 34 درصد کل طرح‌ها) اجرا شده است. از ميان اين طرح‌ها، 1,896 طرح با اعتباري بالغ بر 250 ميليارد تومان به زنان روستايي سرپرست خانوار اختصاص يافته است. از طرفي ديگر هم در حوزه زنان روستايي، علاوه بر ايجاد و توسعه کسب‌وکار، اقدامات مهمي در زمينه نهادسازي و توانمندسازي زنان نيز انجام شده است.

تا امروز، سه تعاوني توليد با مديريت زنان تشکيل شده، بيش از 87 صندوق قرض‌الحسنه روستايي ايجاد شده و بيش از 105 تا 125 گروه مردمي پيشرفت با مديريت زنان روستايي فعاليت دارند. عمده طرح‌هاي زنان در حوزه صنايع تبديلي و تکميلي، احداث گلخانه، پرورش دام و طيور، صنايع دستي و توليد پوشاک بوده است.

تسهيلگران بنياد علوي چگونه انتخاب مي‌شوند؟

*فارس: بنياد علوي براي اجراي مأموريت‌هاي خود از چه سازوکاري استفاده مي‌کند؟

بنياد علوي براي پياده‌سازي مأموريت‌هاي خود در مناطق محروم، از شبکه تسهيلگري به عنوان بازوي اجرايي بهره مي‌گيرد. براي انتخاب تسهيلگران، ابتدا فراخوان عمومي برگزار مي‌شود، سپس آزمون و مصاحبه صورت مي‌گيرد و دوره‌هاي آموزشي حضوري برگزار مي‌شود. پس از طي اين مراحل، تسهيلگران و مجريان انتخاب مي‌شوند.

در هر شهرستان، يک يا چند تسهيلگر حضور دارد. هر هفت تا ده تسهيلگر ذيل يک مجري فعاليت مي‌کنند. بنياد علوي با مجري قرارداد مي‌بندد و مجري، مأموريت‌هاي بنياد را در حوزه‌هاي توانمندسازي اقتصادي، ارتقاي سلامت، عدالت آموزشي و توسعه زيرساخت‌ها دنبال مي‌کند.

چتر حمايتي بنياد علوي بر سر485 شهرستان کشور

*فارس: نحوه انتخاب مناطق هدف و برنامه‌ريزي توسعه اشتغال در شهرستان‌ها چگونه است؟

پس از تدوين برنامه سالانه، مجري در سطح شهرستان، شورايي تحت عنوان «شوراي توانمندسازي اقتصادي شهرستان» تشکيل مي‌دهد که اعضاي آن شامل امام جمعه، فرماندار و رؤساي دستگاه‌هاي اجرايي هستند. در اين شورا، اهداف و برنامه‌هاي بنياد علوي بررسي و تصويب مي‌شود.

در حال حاضر از 485 شهرستان کشور، بنياد علوي در بيش از 412 شهرستان فعال است و بيش از 7,000 نقطه روستايي و 700 محله شهري را هدف‌گذاري کرده‌ايم.

در هر شهرستان، پس از تشکيل شورا، سندي تحت عنوان سند شناخت شهرستان تدوين مي‌شود که مزيت‌ها، ظرفيت‌ها و محدوديت‌هاي آن منطقه را مشخص مي‌کند. سپس بر اساس شاخص‌هايي مانند نرخ بيکاري، جمعيت و ساختار سني، تعدادي روستا به عنوان مناطق منتخب تعيين مي‌شوند.

سپس با مسئولين رسمي روستا (دهيار، اعضاي شورا، معتمدين و جوانان تحصيل‌کرده) جلسه برگزار مي‌شود تا موافقت آنان با ورود بنياد علوي اخذ شود.

بنياد علوي بيکاران و کم درآمدها را شناسايي مي‌کند

*فارس: پس از انتخاب روستاها چه مراحلي طي مي‌شود؟

پس از اخذ مجوز محلي، تسهيلگر وارد روستا مي‌شود و ارزيابي مشارکتي انجام مي‌دهد. در اين فرآيند از تکنيک‌هاي تسهيل‌گري مانند درخت مشکل، ماتريس زوجي و تحليل منابع محلي استفاده مي‌شود تا مسائل، پتانسيل‌ها و ظرفيت‌هاي آن روستا شناسايي شود.

در نهايت، سندي تحت عنوان سند توسعه اشتغال روستا تدوين مي‌شود. تاکنون بيش از 325 سند توسعه شهرستاني و چندين سند توسعه روستايي در سامانه بنياد علوي ثبت و در مراسم رسمي با حضور مسئولان ملي رونمايي شده است.

در ادامه، کارگروهي محلي در روستا شکل مي‌گيرد که به تسهيلگر در شناسايي متقاضيان و اهليت‌سنجي فني و اعتباري افراد کمک مي‌کند. جامعه هدف ما افراد بيکار و کم‌درآمد (دهک‌هاي پايين تا دهک هشتم) هستند.

اشتغال زايي در بنياد علوي  چگونه شکل مي‌گيرد؟

*فارس: بنياد علوي چگونه فرايند تأمين مالي و نظارت بر طرح‌ها را انجام مي‌دهد؟

پس از اهليت‌سنجي، طرح متقاضي در سامانه ثبت و پس از تأييد، به بانک‌هاي عامل معرفي مي‌شود. متقاضي پيش از دريافت تسهيلات بايد حداقل 4 ساعت آموزش حضوري ببيند. اين آموزش‌ها توسط دستگاه‌هايي مانند جهاد کشاورزي يا سازمان فني و حرفه‌اي برگزار مي‌شود. پس از تکميل پرونده و پرداخت تسهيلات، تسهيلگر تا 18 ماه پس از اجراي طرح بر پايداري آن نظارت مي‌کند تا از انحراف احتمالي جلوگيري شود.

برنامه امسال بنياد علوي؛ ايجاد صد هزار طرح خرد و خانگي در مناطق محروم

*فارس: بنياد علوي از زمان آغاز اين رويکرد جديد تاکنون چه ميزان اشتغال ايجاد کرده است؟

 آمار ارائه‌شده مربوط به دوره پس از آغاز رويکرد تحولي بنياد مستضعفان است. از زمان حضور آقاي دهقان در بنياد مستضعفان و آقاي عسکري در بنياد علوي، اين 76 هزار طرح و اقدامات ذکرشده طي 20 ماه اخير اجرا شده است.

برنامه سال جاري بنياد علوي اجراي 100 هزار طرح خرد و خانگي، 6,000 طرح کارگاهي و 200 طرح بنگاهي است. همچنين تاکنون احياي 56 قنات با هدف توسعه کشاورزي انجام شده است و استان‌هاي اصلي هدف ما نيز شامل خراسان جنوبي، خراسان رضوي، يزد، کرمان، اصفهان و ساير استان‌هاي شرقي کشور هستند.

وام اشتغال زايي چقدر است؟

*فارس: ميانگين و سقف تسهيلات بنياد علوي چقدر است؟

در حوزه طرح‌هاي خرد و خانگي، حداقل تأمين مالي حدود 20 ميليون تومان است و سقف آن 150 ميليون تومان. در طرح‌هاي کارگاهي، سقف تسهيلات يک ميليارد تومان و در طرح‌هاي بنگاهي، سه ميليارد تومان است و اين شاخص‌ها بر اساس تعاريف برنامه هفتم توسعه جمهوري اسلامي ايران تعيين شده‌اند.

*فارس: منابع مالي اجراي اين طرح‌ها از کجا تأمين مي‌شود؟

منابع مالي از چهار بخش تأمين مي‌شود؛ منابع داخلي بنياد مستضعفان، تسهيلات بانکي (از جمله تبصره 15 بودجه)، منابع مردمي که براي ايجاد اشتغال در اختيار بنياد قرار مي‌گيرند و در شبکه بانکي اهرم‌سازي مي‌شوند، و منابع دستگاه‌هاي اجرايي که بنياد علوي به عنوان عامل توسعه از آن‌ها استفاده مي‌کند؛ تاکنون حدود 200 طرح از محل منابع مردمي اجرا شده است.

سخت گيري بانک‌ها در پرداخت وام‌هاي اشتغال زايي

*فارس: آيا در تعامل با شبکه بانکي مشکلاتي مانند ضمانت يا سختگيري وجود دارد؟

بله، شبکه بانکي به‌طور طبيعي ضوابط سختگيرانه‌اي دارد، اما بنياد علوي با بانک‌ها تفاهم‌نامه‌هايي منعقد کرده تا فرايندها تسهيل شود. در موضوع تضامين نيز تا حدي تسهيلگري انجام شده است. تسهيلگر از زمان شناسايي متقاضي تا تشکيل پرونده بانکي همراه اوست.

در بسياري از موارد، تسهيلگر پرونده‌هاي روستايي را جمع‌آوري و آماده کرده و به شعبه بانک تحويل مي‌دهد تا متقاضي فقط براي احراز هويت و امضا مراجعه کند. بانک‌ها پذيرفته‌اند در موضوع تضامين سهل‌گيري کنند و در مقابل، بنياد علوي بازپرداخت اقساط را پيگيري مي‌کند تا نگراني بانک‌ها برطرف شود.

 به گفته عبدالله عابدي، بنياد علوي با تکيه بر شبکه گسترده تسهيلگران و با رويکرد «توانمندسازي اقتصادي محرومين» طي 20 ماه گذشته توانسته بيش از 76 هزار طرح اشتغال‌زايي در مناطق روستايي و محروم کشور اجرا کند و بخش قابل توجهي از اين طرح‌ها را به زنان و به‌ويژه زنان روستايي اختصاص دهد.

اين بنياد با ترکيب منابع مردمي، بانکي و داخلي بنياد مستضعفان، شبکه‌اي از کارآفريني محلي را در سراسر کشور شکل داده است که هدف آن، ايجاد اشتغال پايدار، تقويت توليد و کاهش فقر در مناطق کمتر برخوردار است.

منبع: خبرگزاري فارس