راز کوتاه‌آمدن ترامپ جلوي چين علي‌رغم ادعاهاي بزرگش شکست جنگ تعرفه‌اي

اکنون بالاخره زمان آن فرا رسيده که آمريکا مقداري از آن پول و احترام را پس بگيرد. يکي از عظيم‌ترين تعرفه‌ها در جنگ تجاري ترامپ، عليه چيني‌ها بود. ترامپ ابتدا از اعداد پايين‌تر شروع کرد و سپس تا تعرفه 145 درصدي بر کالاهاي چيني پيش رفت. متقابلاً پکن نيز اعلام کرد بر واردات کالا از ايالات متحده تعرفه 125 درصدي اعمال مي‌کند.

پس از آن، يک تنش‌زدايي شکننده بين دو کشور برقرار شد و دو طرف مقرر کردند تعرفه‌هاي ايالات متحده بر محصولات چيني به 30 درصد و تعرفه‌هاي چين بر کالاهاي آمريکايي به 10 درصد کاهش پيدا کند. به نظر مي‌رسيد همه چيز براي مدت‌ها تمام خواهد شد اما حدود دو هفته پيش چين اعلام کرد ممنوعيت‌ها و محدوديت‌هاي جديدي بر صادرات خاک‌ها و عناصر کمياب معدني اعمال مي‌کند. در مقابل نيز، ترامپ اعلام کرد علاوه بر لغو ديدار با رئيس‌جمهور چين، از اول نوامبر، تعرفه جديد 100 درصدي بر واردات از چين اعمال خواهد کرد.

اما حالا دو طرف از توافق جديدي خبر مي‌دهند که بر اساس آن، دو رئيس‌جمهور با هم ديدار خواهند داشت، آمريکا از تعرفه‌هاي جديد صرف‌نظر مي‌کند، در مورد تيک‌تاک توافق خواهد شد و چيني‌ها به خريد سوياي آمريکا ادامه خواهند داد. عقب‌نشيني دونالد ترامپ حالا به موضوع مهمي در سطح رسانه‌ها تبديل شده است. به نظر مي‌رسد اين عقب‌نشيني، دلايل متعددي دارد. اول اينکه، ترامپ تصور نمي‌کرد چيني‌ها واکنش شديدي به اقدامات وي بدهند و مثل کره جنوبي و ژاپن و اتحاديه اروپا راضي به توافق بدون قيدوشرط مي‌شوند.

مورد دوم اينکه، ترامپ فکر مي‌کرد در کوتاه‌مدت مي‌تواند زنجيره تأمين که قبلاً به چين رفته بود را سريعاً جايگزين کند. مورد سوم اينکه، هم‌زماني جنگ تعرفه‌اي وي با جنگ روسيه هم مزيد بر علت شده است. مجازات تعرفه‌اي ترامپ عليه متحدان قديمي و فشار بر آنها براي نخريدن نفت از روسيه موجب شده برخي هم‌پيمانان قديمي آمريکا به سمت چين بلغزند. درنهايت اينکه، ترامپ با ممنوعيت صادرات خاک‌هاي کمياب از سوي چين، حسابي غافلگير شد و توافق را به درگيري ترجيح داد.

ديدار دو رئيس

آن‌طور که رسانه‌هاي آمريکا گزارش کرده‌اند، مذاکره‌کنندگان آمريکايي و چيني آخرين دور مذاکرات خود را در کوالالامپور، پايتخت مالزي که اولين مقصد سفر ديپلماتيک ترامپ به آسيا است، برگزار کردند. وزير خزانه‌داري آمريکا اعلام کرد آمريکا و چين بر سر چهارچوب يک توافق تجاري بالقوه به توافق رسيده‌اند که در ديدار رهبران دو کشور مورد بحث قرار خواهد گرفت.

اسکات بسنت به شبکه خبري سي‌بي‌اس آمريکا گفت که اين شامل «توافق نهايي» در مورد فعاليت‌هاي تيک‌تاک در آمريکا و تعويق کنترل‌هاي سخت‌گيرانه‌تر چين بر مواد معدني کمياب مي‌شود. او همچنين گفت پيش‌بيني نمي‌کند تعرفه 100 درصدي بر کالاهاي چيني که توسط دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريکا تهديد شده است، اجرايي شود. طبق اظهارات مقامات آمريکايي، پس از اين توافق چين خريد قابل‌توجهي سويا از آمريکا را از سر خواهد گرفت. طبق اظهارات مقامات دو کشور قرار است ترامپ و شي جين‌پينگ روز پنجشنبه در کره‌جنوبي با يکديگر ديدار
کنند.

اين پيشرفت آشکار در جريان اولين مرحله از تور ديپلماتيک يک‌هفته‌اي ترامپ در شرق آسيا حاصل تنش‌ها بين دو اقتصاد بزرگ جهان را پس از هفته‌ها اقدامات تنش‌زا عليه يکديگر کاهش داد. به گفته وزير خزانه‌داري آمريکا مذاکره‌کنندگان دو کشور به يک چهارچوب اساسي براي دو رئيس‌جمهور که پنجشنبه ديدار خواهند کرد، رسيده‌اند. براين‌اساس، اولاً تعرفه‌هاي 100 درصدي بر کالاهاي چيني که ترامپ قبلاً تهديد کرده بود، عملاً از دستور کار خارج مي‌شود.

اکنون همه نگاه‌ها به ديدار موردانتظار بين ترامپ و شي جين‌پينگ، رهبر چين، در کره‌جنوبي در روز پنجشنبه دوخته شده است؛ ديداري که از همين حالا با سؤالاتي در مورد احتمال وقوع آن مواجه شده است. اين ديدار که اولين ديدار اين دو نفر در دوره دوم رياست‌جمهوري ترامپ است در حاشيه اجلاس سران سازمان همکاري اقتصادي آسيا-اقيانوسيه برگزار خواهد شد.

دعواي عناصر کمياب

اختلافات بين دو کشور در ماه سپتامبر به‌سرعت افزايش يافت، پس از آنکه ايالات متحده فهرست سياه صادراتي خود را گسترش داد تا دسترسي تعداد بيشتري از شرکت‌هاي چيني به فناوري آمريکايي را محدود کند، در اقدام متقابل، چيني‌ها هم دو هفته پيش اعلام کردند علاوه بر هفت فلزي که در آوريل امسال ممنوعيت صادرات آن‌ها را اعلام کرده بودند، کنترل صادرات پنج فلز کمياب را نيز افزايش مي‌دهند. پنج فلزي که به اين فهرست اضافه شده‌اند عبارتند از هولميوم، اربيم، توليوم، يوروپيوم و ايتربيوم.

هفت ماده معدني که چين اوايل امسال محدوديت‌هاي صادراتي بر آن‌ها اعمال کرده بود نيز عبارتند از: ساماريوم، گادولينيوم، تربيم، ديسپروزيم، لوتتيوم، اسکانديم و ايتريم. چين اکنون محدوديت‌هاي صادراتي براي 12 مورد از آن‌ها دارد. علاوه بر اين، حدود دو هفته پيش چين محدوديت‌هايي را بر صادرات تجهيزات فني تخصصي مورداستفاده براي پالايش فلزات خاکي کمياب اعمال کرد. تا قبل از توافق اخير (توافق اوليه) دو کشور قرار بود اين محدوديت‌ها از اول دسامبر به اجرا دربيايد.

گفته مي‌شود چين بيش از 90 درصد از عناصر خاکي کمياب فراوري‌شده و آهن‌رباهاي خاکي کمياب جهان را توليد مي‌کند. بسياري از آن‌ها مواد حياتي در محصولاتي از وسايل نقليه الکتريکي گرفته تا موتورهاي هواپيما و رادارهاي نظامي‌اند.

همچنين اين عناصر از پنل‌هاي خورشيدي گرفته تا گوشي‌هاي هوشمند نيز استفاده مي‌شوند و همين امر عرضه آن‌ها به توليدکنندگان آمريکايي را به يک عامل چانه‌زني کليدي براي چين تبديل کرده است.

لازم به ذکر است آخرين باري که پکن کنترل صادرات را تشديد کرده بود، بسياري از شرکت‌هاي آمريکايي که به اين مواد وابسته بودند، به سياست‌هاي تجاري ترامپ اعتراض کردند. بسنت، وزير خزانه‌داري آمريکا روز يکشنبه در يک برنامه خبري ديگر به نام «اين هفته» گفت که چين «اين موضوع را به مدت يک سال به تعويق خواهد انداخت تا آن را دوباره بررسي کند.»

دعواي سويايي

موضوع ديگري که آمريکا و چين بر سر آن توافق کرده‌اند، ادامه خريد دانه سويا از آمريکاست. به گفته رسانه‌هاي آمريکايي، پکن با توقف خريد دانه سويا از آمريکا، به بخش کشاورزي آمريکا ضربه سختي وارد کرد. چين بزرگ‌ترين مشتري دانه سوياي آمريکاست و نيمي از کل صادرات 24 ميليارددلاري اين محصول در سال 2024 را وارد مي‌کند. بسنت پس از ديدار با گروه مذاکره‌کنندگان چيني گفت: «فکر مي‌کنم ما يک چهارچوب بسيار موفق براي بحث رهبران در روز پنجشنبه داريم.»

وزير خزانه‌داري آمريکا گفت پيش‌بيني مي‌کند آتش‌بس تعرفه‌اي با چين پس از تاريخ انقضاي آن در اول نوامبر تمديد شود و چين پس از اينکه در ماه سپتامبر هيچ سويايي از آمريکا نخريد و در عوض اين محصول را از برزيل و آرژانتين تهيه کرد، خريد قابل‌توجهي از سوياي آمريکا را از سر بگيرد.

وي گفت، کشاورزان سوياي آمريکايي «پس از اعلام شرايط اين توافق، نسبت به آنچه در اين فصل و فصل‌هاي آينده براي چندين سال اتفاق مي‌افتد، احساس بسيار خوبي خواهند داشت.»

دعواي تيک‌تاکي

به گفته وزير خزانه‌داري آمريکا، دو طرف بر سر شعبه آمريکايي پلتفرم تيک‌تاک توافق کرده‌اند و ترامپ و شي جين‌پينگ قرار است «اين معامله را روز پنجشنبه به سرانجام برسانند.»

ايالات متحده مدعي است به دليل نگراني‌هاي امنيت ملي، تلاش مي‌کند تا عمليات اين اپليکيشن در آمريکا را از شرکت مادر چيني، جدا کند. پيش‌ازاين به تيک‌تاک گفته شده بود بايد فعاليت‌هاي خود در آمريکا را واگذار کند يا با خطر تعطيلي مواجه شود؛ اما ترامپ چهار بار اجراي اين ممنوعيت را به تعويق انداخته تا مذاکرات را تسهيل کند و مهلت را دوباره تا دسامبر تمديد کرده است.

کاخ سفيد ماه گذشته اعلام کرد شرکت‌هاي آمريکايي الگوريتم تيک‌تاک را کنترل خواهند کرد و آمريکايي‌ها شش کرسي از هفت کرسي هيئت‌مديره اين اپليکيشن در آمريکا را در اختيار خواهند داشت. درحالي‌که ترامپ در دوره اول رياست‌جمهوري خود خواستار ممنوعيت تيک‌تاک شد؛ اما از آن زمان مسير خود را تغيير داده است.

مشت در مقابل مشت!

از زمان ورود مجدد ترامپ به کاخ سفيد، او تعرفه‌هاي گسترده‌اي را بر واردات از کشورهاي مختلف اعمال و تهديد کرده، با اين استدلال که اين سياست به تقويت توليد و مشاغل در ايالات متحده کمک خواهد کرد. اعمال تعرفه‌ها منجر به توافق بسياري از کشورها، از جمله انگليس، کره جنوبي و ژاپن با ايالات متحده شده است.

ژاپن براي جلوگيري از اقدامات تعرفه‌اي ترامپ عليه صادرات اين کشور به آمريکا، وعده سرمايه‌گذاري 550 ميليارد دلاري به ترامپ داده است. در ماجراي مشابهي، دونالد ترامپ از کره‌جنوبي نيز خواسته رقمي معادل 350 ميليارد دلار را به‌عنوان سرمايه‌گذاري مستقيم در اقتصاد ايالات متحده تعهد کند. به گفته کارشناسان، اين اقدام مي‌تواند کره جنوبي را تا مرز بحران مالي تازه‌اي شبيه بحران 1997 سوق دهد.

ترامپ در سخنراني اخير خود مدعي شد: «به لطف توافق‌هاي تجاري و تعرفه‌اي، ما 350 ميليارد دلار از کره‌جنوبي و 550 ميليارد دلار از ژاپن دريافت مي‌کنيم. اين يک پيش‌پرداخت واقعي است.» اين موضوع در حالي از سوي ترامپ مطرح مي‌شود که مقامات کره‌جنوبي روايت ديگري از ماجرا داشته و نسبت به اين اظهارات ترامپ اظهار تعجب کرده‌اند. همچنين اتحاديه اروپا نيز متعهد به سرمايه‌گذاري 600 ميليارد دلاري در چهار سال آينده در آمريکا شده
است.

اما شديدترين تعرفه‌هايي که ترامپ تهديد کرده بود، عليه چين اعمال شده است. پکن نيز با اقدامات خود به اين اقدام پاسخ داده است؛ هرچند دو طرف توافق کردند اجراي اين تعرفه‌ها را به تعويق بيندازند و درعين‌حال به دنبال يک توافق تجاري باشند.

روز يکشنبه، خبرگزاري دولتي شينهواي چين اعلام کرد مذاکره‌کنندگان تجاري ايالات متحده و چين در مورد چگونگي رسيدگي به «نگراني‌هاي مربوط به خود» به «اجماع اوليه» رسيده‌اند.

لي چنگ‌گانگ، مذاکره‌کننده ارشد تجاري چين که رياست هيئت چيني به همراه معاون نخست‌وزير، هه ليفنگ را بر عهده داشت، گفت دو طرف گفت‌وگوهاي عميقي را براي رسيدگي به مسائلي از جمله عوارض ويژه بندري ايالات متحده بر کشتي‌هاي ساخت چين، تمديد بيشتر آتش‌بس تجاري، تعرفه‌هاي فنتانيل و همچنين همکاري در مبارزه با مواد مخدر غيرقانوني و همچنين کنترل صادرات انجام دادند. لي پس از مذاکرات روز يکشنبه به خبرنگاران گفت چين علي‌رغم موضع سخت‌گيرانه ايالات متحده، در حفاظت از منافع خود قاطع است.

شايد بتوان گفت ترامپ تصور اقدامات و واکنش‌هاي جدي و قاطع دولت چين در قبال تهديدهاي جنگ تجاري و تعرفه‌اي را نداشت و تصور مي‌کرد چيني‌ها نيز بدون تهديد متقابل، همچون ژاپن، کره جنوبي، انگليس و اتحاديه اروپا، پاسخ تهديدهاي تعرفه و جنگ تجاري وي را با وعده سرمايه‌گذاري بزرگ در داخل آمريکا و تحقق پروژه «ماگا» جبران خواهند
کرد.

هرچند ممکن است چيني‌ها هم درنهايت با قيدهاي خاصي راضي به سرمايه‌گذاري در داخل آمريکا شوند؛ اما تاکنون هيچ‌يک از قدرت‌هاي اقتصادي در مقابل ترامپ به‌اندازه دولت چين ايستادگي نکرده و واکنش سريع نشان نداده است.

رشد 6 درصدي صادرات چين با تعرفه ترامپي

سياست‌هاي تجاري دونالد ترامپ با هدف زمين‌گير کردن و وارد کردن شوک کوتاه‌مدت به شرکاي تجاري اين کشور صورت گرفت و تأکيد ترامپ به‌ويژه روي آن کشورهايي بود که بالاترين مازاد تجاري با آمريکا را داشتند. ازجمله اين کشورها، چين بود که سالانه حدود 300 ميليارد دلار مازاد تجاري با آمريکا داشتند. دولت ترامپ از دوره اول خود وعده به حداقل رساندن اين کسري تجاري با چين را داده و براي برخي بخش‌ها تعرفه گذاشته و در دولت دوم اين مجازات‌هاي تجاري را تشديد کرد.

ماحصل اين تحولات را مي‌توان در حجم تجارت ايالات متحده با چين مشاهده کرد. براساس گزارش‌هاي اداره آمار آمريکا، در هفت ماهه نخست سال 2025 واردات آمريکا از چين به حدود 194 ميليارد دلار رسيده که اين مقدار کمترين ميزان واردات آمريکا از چين از سال 2009 تاکنون بوده است. همچنين مجموع تجارت دو کشور در هفت‌ماهه نخست امسال حدود 259 ميليارد دلار بوده که کمترين ميزان از سال 2010 محسوب مي‌شود. درمجموع، واردات آمريکا از چين در هفت‌ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه در سال‌هاي 2022، 2023 و 2024 به ترتيب 36، 20 و 19 درصد کاهش نشان مي‌دهد.

باوجوداينکه آمريکا سهم قابل‌توجهي در خريد کالاهاي چيني دارد و سالانه بيش از 500 ميليارد دلار کالا از چين مي‌خرد، اما جنگ تجاري اخير اين کشور عليه چين نتوانسته روند صادرات چيني‌ها را متوقف کند، به‌طوري‌که در 9 ماهه نخست سال 2025 حجم تجارت چين به دو هزار و 780 ميليارد دلار رسيده که 6 درصد بيشتر از مدت مشابه سال گذشته بوده و يک رکورد تاريخي براي چيني‌ها محسوب مي‌شود. آمارها نشان مي‌دهد به‌رغم کاهش صادرات چين به آمريکا صادرات چين به کشورهاي اروپايي و آسيايي به طور قابل‌توجهي در سال جاري رشد داشته است.

افزايش 22 درصدي کسري تجاري ترامپ !

دولت ترامپ با وعده محقق ساختن پروژه «ماگا»، خود و مشاورانش همواره استدلال مي‌کنند که جنگ تعرفه‌اي آن‌ها اقدامي متقابل يا رفتاري منصفانه با کشورهايي است که از نظر آن‌ها، دهه‌ها از ايالات متحده سوءاستفاده کرده‌اند. وعده ترامپ و تيمش از ابتدا اين بوده که با مجازات تعرفه‌اي، حجم کسري تجاري اين کشور به طور قابل‌توجهي کاهش خواهد يافت.

گرچه با قاطعيت نمي‌توان از آينده صحبت کرد؛ اما آمارهاي مرکز آمار و سرشماري آمريکا مي‌گويد در هفت‌ماهه نخست سال 2025 اين وعده محقق نشده است. بر اساس اين آمار، طي اين مدت واردات آمريکا 2 هزار و 57 ميليارد دلار و صادرات اين کشور هزار و 252 ميليارد دلار بوده که ماحصل، رشد 11 درصد واردات، رشد 4.8 درصدي صادرات و رشد 22 درصدي کسري تجاري اين کشور بوده است.

منبع: روزنامه فرهيختگان