ديابت، مرگ خاموشي که جدي گرفته نمي‌شود

به گزارش وزارت بهداشت، زهرا فرهنگيان، فوق‌تخصص غدد و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي اهواز گفت: ديابت يکي از بيماري‌هاي شايع در جهان است که مشخصه اصلي آن افزايش قند خون يا گلوکز خون مي‌باشد. در صورت پايدار ماندن اين افزايش، تمامي ارگان‌هاي بدن در معرض آسيب قرار مي‌گيرند.

 فرهنگيان ادامه داد: غده پانکراس يا لوزالمعده در بدن هورمون اصلي انسولين را ترشح مي‌کند و انسولين همانند کليدي عمل مي‌کند که ورود گلوکز حاصل از غذا به سلول‌ها را ممکن مي‌سازد تا انرژي توليد شود.

عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي اهواز گفت: در ديابت نوع يک، انسولين به‌طور کامل از بين مي‌رود يا انسولين ترشح نمي‌شود و درمان تنها با تزريق انسولين امکان‌پذير است.

اين فوق‌تخصص غدد خاطرنشان کرد: در برخي موارد انسولين وجود دارد، اما عملکرد آن مختل مي‌شود و مقاومت به انسولين در سلول‌ها ايجاد مي‌گردد. در اين شرايط، گلوکز وارد سلول‌ها نمي‌شود و فرد دچار کاهش انرژي و احساس خستگي خواهد شد.

فرهنگيان با ابراز نگراني از کاهش سن ابتلا به ديابت افزود: ديابت نوع يک بيشتر جنبه ژنتيکي و ايمني دارد و نقش پزشک در پيشگيري از آن محدود است، اما ديابت نوع دو به دليل سبک زندگي نادرست، چاقي و کم‌تحرکي حتي در سنين زير 10 سال نيز مشاهده مي‌شود.

وي تأکيد کرد: اصلاح سبک زندگي بايد از دوران پيش از بارداري آغاز شود. مادراني که بدون اطلاع از ابتلا به ديابت وارد دوران بارداري مي‌شوند، سلامت جنين را در معرض خطر قرار مي‌دهند.

عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي اهواز اظهار داشت: غربالگري ديابت بارداري در هفته‌هاي 24 تا 28 انجام مي‌شود و در صورت عدم کنترل قند خون، جنين از همان ابتدا تحت تأثير قرار گرفته و در بزرگسالي با ريسک بالاي ابتلا به ديابت مواجه خواهد شد.

فرهنگيان توصيه کرد: مادران بايد حداقل سه تا شش ماه پيش از اقدام به بارداري، وزن خود را کاهش دهند، فعاليت بدني منظم داشته باشند، رژيم غذايي مناسب دريافت کنند و در صورت نياز با مشاوره تغذيه دريافت نمايند.

وي افزود: در صورت تشخيص اختلال تحمل گلوکز يا ديابت، دارو بايد پيش از بارداري آغاز شود و در طول دوران بارداري ادامه يابد تا از بروز خطرات جدي جلوگيري شود.

اين فوق‌تخصص غدد با تأکيد بر مراجعه پيش از اقدام به بارداري اظهار داشت: زنان پيش از اقدام به بارداري بايد به پزشک مراجعه کرده و آزمايش‌هاي غربالگري لازم را که در مراکز و خانه‌هاي بهداشت درخواست مي‌شود، انجام دهند. در صورت مشاهده مشکل، مادران به سطوح بالاتر درماني ارجاع داده مي‌شوند و اين امر نيازمند مسئوليت‌پذيري مادر در قبال سلامت خود، جنين و جامعه است.

 فرهنگيان، ضمن بيان اينکه ديابت تنها يک بيماري فردي نيست، گفت: بيماري ديابت پيامد‌هاي اجتماعي گسترده‌اي دارد و خانواده و جامعه را درگير مي‌کند؛ بنابراين مادران بايد روند درمان در دوران بارداري، مراقبت‌هاي پزشکي و دارو‌هاي تجويز شده توسط پزشک را به‌طور کامل رعايت کنند.

عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي اهواز خاطرنشان کرد: در بسياري از موارد ديابت بارداري پس از زايمان برطرف مي‌شود، اما خطر ابتلا به ديابت نوع دو در آينده همچنان وجود دارد. غربالگري پس از زايمان، به‌ويژه در هفته‌هاي چهارم تا دوازدهم، ضروري است و مادران بايد براي بررسي قند خون به پزشک مراجعه کنند تا در صورت وجود ديابت پايدار يا مرحله پيش‌ديابت، اقدامات درماني و مراقبتي لازم از همان ابتدا آغاز شود.

وي ادامه داد: بايد اين ذهنيت نادرست تغيير کند که هر ماده طبيعي و گياهي بي‌ضرر است. بيماران تصور مي‌کنند مصرف موادي مانند خرما يا عسل که قند طبيعي دارند، بي‌خطر است؛ در حالي که اين باور کاملاً اشتباه است و مي‌تواند زمينه‌ساز افزايش قند خون و ابتلا به ديابت شود.

فرهنگيان با اشاره به عوامل خطر ابتلا به ديابت از دوران کودکي و نوجواني آغاز مي‌شوند، هشدار داد: مهم‌ترين عامل در ابتلا به ديابت، افزايش وزن و چاقي است؛ خانواده‌ها نبايد از چاقي کودکان خوشحال شوند، زيرا اين وضعيت يکي از جدي‌ترين عوامل خطر محسوب مي‌شود. مديريت وزن کودکان بر عهده والدين است و بايد با تغذيه صحيح و سبک زندگي سالم کنترل شود.

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي اهواز توضيح داد: اگر کودکي علاوه بر چاقي، سابقه خانوادگي ديابت نيز داشته باشد، بايد از سن 10 سالگي يا همزمان با آغاز دوره بلوغ، تحت بررسي قند خون قرار گيرد. همچنين در بزرگسالان، ترکيب چاقي با عوامل ديگري مانند بي‌تحرکي، فشار خون بالا يا چربي خون بالا، ضرورت مراجعه به پزشک و انجام آزمايش‌هاي غربالگري را دو چندان مي‌کند.

وي گفت: حتي افراد بدون عوامل خطر نيز از سن 30 سالگي بايد آزمايش غربالگري ديابت انجام دهند. اگر نتيجه آزمايش طبيعي باشد، اين غربالگري بايد هر دو تا سه سال يک بار تکرار شود. در صورت وجود پيش‌ديابت، توصيه مي‌شود فرد سالانه قند خون خود را بررسي کرده و سبک زندگي سالمي را در پيش گيرد تا از بروز عوارض جدي جلوگيري شود.

فرهنگيان نقش خواب را در سلامت بدن و کنترل ديابت بسيار مؤثر دانست و افزود: بسياري از کودکان تحت تأثير سبک زندگي والدين، تا دير وقت بيدار مي‌مانند. اين دير خوابيدن بر رشد قدي، بلوغ و وزن کودکان اثر منفي گذاشته و خطراتي مانند بلوغ زودرس، کوتاهي قد و چاقي مفرط را به همراه دارد.

اين فوق‌تخصص غدد عنوان کرد: اگر ديابت از سنين پايين آغاز شود، عوارض آن در جواني بروز خواهد کرد.

کودکي که در 10 سالگي مبتلا به ديابت شود، ممکن است در 20 سالگي با نابينايي يا نارسايي کليه مواجه گردد. اين موضوع اهميت پيشگيري و غربالگري زودهنگام را برجسته مي‌کند، زيرا کاهش سن ابتلا به ديابت به معناي بروز سريع‌تر عوارض خطرناک آن است.

وي هشدار داد: ديابت به عنوان يک بيماري خاموش، تبعاتي به مراتب خطرناک‌تر از بسياري بيماري‌هاي شناخته‌شده دارد. به‌رغم شيوع گسترده اين بيماري در جامعه و تبديل شدن آن به يک امر عادي، ديابت در صورت عدم کنترل مي‌تواند در مدت سه تا پنج سال به عوارض جدي از جمله مشکلات چشمي، درگيري کليوي و آسيب‌هاي عصبي منجر شود.

فرهنگيان ادامه داد: بر اساس گزارش‌ها، بيماران مبتلا به ديابت نوع دو اغلب از همان زمان تشخيص با عوارضي همچون گزگز پا يا حتي سکته مغزي مواجه مي‌شوند. اين موضوع اهميت غربالگري و تشخيص زودهنگام بيماري را دو چندان مي‌کند.

عضو هيات علمي دانشگاه علوم پزشکي اهواز با تاکيد بر لزوم مديريت ديابت، افزود: کنترل اين بيماري بر پايه اصلاح سبک زندگي، تغذيه مناسب، فعاليت بدني منظم و خودمراقبتي روزانه استوار است. رعايت بهداشت پا، شست‌وشوي روزانه و بررسي زخم‌ها از جمله اقدامات ساده‌اي است که مي‌تواند از بروز زخم ديابتي و قطع عضو جلوگيري کند. با اين حال، در برخي موارد بيماران همچنان در پذيرش مصرف دارو‌هاي تجويز شده مقاومت نشان مي‌دهند و ترجيح مي‌دهند با دارو‌هاي گياهي و دمنوش‌ها قند خون خود را کنترل کنند؛ رويکردي که به گفته پزشکان روند درمان را دشوار مي‌سازد.

وي تأکيد کرد: پايبندي به درمان، مسئوليت‌پذيري فردي و انجام فعاليت‌هاي جسماني منظم به ميزان حداقل 150 دقيقه در هفته مي‌تواند بخش بزرگي از تبعات ديابت را کاهش دهد و کيفيت زندگي بيماران را حفظ کند.