خسارت سالانه 50 ميليارد دلاري يک چالش مهم به ايران

در اين راستا، يکي از چالش هايي که ايران سال هاست با آن به نحوي جدي دست به گريبان است، مساله فرار مغزها و مهاجرت نخبگان از کشورمان است.

از اين رو، برخي نشريات غربي نظير نشريه فاييننشيال تايمز با استناد به برخي داده ها، به اين مساله اشاره داشته‌اند که در سال 2020 چيزي بيش از 40 هزار نخبه و در سال 2021 چيزي بيش از 115 هزار نخبه از کشورمان مهاجرت کرده اند. روندي که به نظر مي رسد همچنان ادامه دار بوده و در موقعيتِ يک چالش براي کشورمان قرار دارد. بانک جهاني در جريان يک گزارش در سال 2017، خسارات سالانه پديده فراز مغزها را براي کشورمان چيزي در حدود 50 ميليارد دلار عنوان کرده است.

در حقيقت، سالانه ميلياردها دلار هزينه‌هايي که براي پرورش افراد نخبه در کشورمان و در قالب نظام آموزشي ايران به انحا مختلف انجام مي شود، هدر مي رود و در عوض ديگر کشورها از استعدادها و نخبگان علمي و فکري ما بهره مي برند و روند توسعه خود را تقويت مي کنند. در اين رابطه، اينطور به نظر مي رسد که جريان حکمراني و به طور خاص دولت جديد کشورمان در مواجهه با مساله فرار مغزها بايستي دو رويکرد مهم و محوري را در دستورکار داشته باشند.

اولا، چالش و معضل خسارتبار فرار مغزها به معناي واقعي کلمه بايستي به يک اولويت و مساله مهم براي مقام‌هاي مسوول تبديل شود. تا زماني که يک مشکل به يک «مساله» مهم براي جريان حکمراني و کارگزاران آن تبديل نشود و ظرفيت هاي مختلف براي آن بسيج نشوند، اينکه صحبت از حل کردن آن بکنيم، به هيچ عنوان منطقي و درست نيست.

از اين رو، اصلِ مشکل و مساله بايستي با اولويت بالا از سوي جريان و نظام حکمراني و به طور خاص دولت جديد در کشورمان مورد شناسايي قرار گيرد و ظرفيت هاي گوناگون براي مخاطب قرار دادن آن بسيج شوند.

دوم اينکه جريان حکمراني در ايران بايد تا جاي ممکن اقدام به ايجاد جذابيت در کشورمان به ويژه براي نخبگان از حيث اقتصادي و فراهم ساختن امکانات کند و در حقيقت انگيزه هاي آن ها براي ماندن و حضور در کشور را تقويت کند. اين روند نيز نيازمند مطالعات دقيق و کارشناسي است و بايد فارغ از اينکه کدام دولت در قدرت باشد، به مثابه يک خط مشي ثابت و ادامه دار در کشورمان تعريف شود.

ترديدي نيست که نخبگان ايراني ترجيح مي دهند توان علمي خود را در راستاي آباداني کشورشان صرف کنند. موضوعي که هم مطلوب آن ها و هم در راستاي منافع ملي ايران است. توجه داشته باشيم که در جهان کنوني، آنچه قدرت ساز است، دانش و علم است. مساله اي که روندهاي توسعه اي در جهان تا حد زيادي معطوف به آن هستند.

* سعيده اسکندري