حضرت فاطمه معصومه(س) در آينه کلام بزرگان

حجت الاسلام دکتر غلامرضا پيوندي مدير گروه فقه و حقوق پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي در نوشتاري به مناسبت سالروز وفات حضرت فاطمه معصومه(س) به بررسي اين بانوي عظيم الشان در آينه کلام بزرگان پرداخته است.

صدرالدين شيرازي معروف به ملاصدرا، فيلسوف بزرگ اسلام و بنيان گذار حکمت متعاليه در کتاب مهم اسفار اربعه -که هنگام سکونت در روستاي کهک قم، کتاب را به رشته تحرير درآورده- مي گويد: «وقتي شبهه اي برايم پيش مي آمد، کنار قبر حضرت معصومه (ع) در قم مي آمدم و از آن بانو استمداد مي کردم و شبهه فلسفي من حل مي شد.»[1]

يکي از شاگردان آيت اللّه مرعشي(ره) نقل مي کند، ايشان دليل هجرت به قم و اقامت در اين شهر را چنين بيان مي کرد: پدرم آقا سيد محمود مرعشي(ره) که از زاهدان و عابدان روزگار بود، ختم مجربي را انتخاب و چهل شب بر خواندن آن مداومت کرد تا شايد خداوند به طريقي قبر شريف حضرت زهرا(ع) را به وي نشان دهد. در عالم رؤيا به محضر مقدّس امام صادق(ع) و يا امام باقر(ع) مشرّف مي شود، از او مي پرسند: «چه مي خواهي؟» عرض مي کند: «مي خواهم بدانم قبر فاطمه زهرا(ع) در کجاست تا آن را زيارت کنم.» حضرت مي فرمايند: «نمي توانم بر خلاف وصيّت، قبرش را مشخّص کنم، “عليک بکريمه اهل البيت(ع)؛ به دامن کريمه اهل بيت چنگ بزن “، زيرا خدا جلال و جبروت حضرت فاطمه(ع) را به حضرت معصومه(ع) عنايت فرموده است. هرکس بخواهد ثواب زيارت حضرت زهرا (ع) را درک کند، به زيارت فاطمه معصومه(ع) برود.» آيت اللّه مرعشي گفتند: «پدرم مرا سفارش مي کرد، من قادر به زيارت ايشان نيستم؛ امّا تو اين کار را انجام بده. پس من به همين سبب از نجف براي زيارت امام هشتم و فاطمه معصومه(ع) به قم آمدم و به اصرار مؤسس حوزه علميه قم آيت اللّه حائري يزدي در آنجا ماندگار شدم.»[2]

در ضمن، آيت اللّه مرعشي نجفي(ره) در وصاياي خويش فرمودند: «پس از مرگم، جنازه ام را روبه روي مرقد مطهر حضرت معصومه(ع) قرار بدهيد. يک سر عمامه ام را به ضريح مطهّر و سر ديگر آن را به تابوت ببنديد و در اين هنگام مصيبت مولايم حسين مظلوم و اهل بيتش(ع) را بخوانيد.»

آيت اللّه سيد محمد حسين طباطبايي(ره) علامه، فيلسوف و عارف نامي و مفسّر برجسته قرآن، در ماه مبارک رمضان پيش از افطار به حرم ملکوتي کريمه اهل بيت(ع) حضرت فاطمه معصومه (ع) مشرّف مي شد و با بوسه بر ضريح آن حضرت، روزة خود را مي گشود.[3]

آيت اللّه گلپايگاني(ره) در توصيه هاي خويش به طلاب به ارتباط مداوم با ائمه اطهار(ع) و امام زمان(عج)، قرائت قرآن کريم و ادعيه معتبر و عرض ادب خالصانه به دختر موسي بن جعفر(ع) سفارش مي کردند. همچنين ايشان خود چنان به اين کار علاقه مند بودند که در حال کسالت نتوانسته بودند به حرم بي بي مشرّف شوند، بارها گريه مي کردند و در يکي از سال هاي اواخر عمر شريفشان که ايام تابستان بنا بود، براي رفع کسالتشان به جاسب در اطراف قم - که محيط خوش آب و هوايي دارد - بروند با اينکه کسالت و خستگي ايشان شديد شده بود، با اين حال فرمودند: «اول به حرم مشرّف مي شوم و از آنجا به جاسب مي رويم.» بعضي از نزديکان ايشان عرض کردند: «حال شما مساعد نيست و همچنان که ماشين از کنار حرم مي رود، شما از داخل ماشين سلام بکنيد!» ولي معظم له نپذيرفتند و بالاخره با همان حالت به حرم رفتند؛ درحالي که بعد از پايان زيارت نتوانستند مسافت کوتاه مابين داخل حرم تا کنار خيابان موزه را راه بيايند؛ ازاين رو برايشان در نزديکي در خروجي مسجد موزه صندلي گذاشتند و بعد از مختصر استراحتي، ايشان را نزديک ماشين آوردند و سوار کردند.[4]

آيت اللّه محمد فاضل لنکراني(ره) درباره ارتباط خود با حضرت معصومه(ع) چنين مي گويد: روزي به حرم مشرّف شدم و بعد از زيارت عرض کردم: «عمه جان -ايشان از طرف مادر، عمه و محرم من هستند- من امروز هيچ حاجتي مثل پول و منزل و غيره ندارم، فقط عنايتي فرماييد و مرا در فهم آيه تطهير ياري کنيد تا بتوانم آن را درست بفهمم و بنويسم و حل مشکل کنم.» ايشان در ادامه بيان کرده اند که بعد از اين ماجرا شروع کردم به نوشتن آيه تطهير و به برکت حضرت، مسائل و مطالبي برايم روشن شد که اگر پنجاه سال ديگر درس مي خواندم آن مطالب برايم روشن نمي‎شد.[5]

آمدن مرحوم آيت‎ اللّه حاج شيخ عبدالکريم حائري (ره)، مؤسس حوزه علميه، به قم و عزم براي اقامت در آن شهر بر اثر استخاره اي بود که در کنار حرم فاطمه معصومه(ع) و با توسّل به آن حضرت انجام دادند. در نتيجه آيه اي مي آيد که ايشان را به ماندن و جمع کردن علما و فضلا موظّف مي کند. خلاصه در آن جريان، هدايت ويژه اي در پرتو عنايت آن حضرت شامل حال ايشان مي شود.[6]

درباره اقامت آيت‎اللّه بروجردي در قم نيز مي توان به توجه حضرت معصومه(ع) اشاره کرد؛ بدين ترتيب که ايشان در اواخر سال 1363 قمري به بيماري، مبتلا و بنا مي شود در تهران جراحي کنند. هنگامي که براي معالجه از بروجرد خارج مي شوند، وضع مزاجشان رضايت بخش نبود و تقريباً در بيهوشي به سر مي بردند تا اينکه يک مرتبه در دل شب، چشم مي گشايند و چراغ‎هاي قم را مشاهده مي کنند. از همراهان مي پرسند: «اينجا کجاست؟» عرض مي کنند: «قم است.» جذبه روحاني و کششي معنوي، ايشان را به خود مشغول مي کند و تصميم مي گيرند پس از بهبودي، بقيّه عمر را در اين آستان مقدّس بگذرانند و بالأخره ايشان به برکت حضرت فاطمه معصومه(ع) شفا مي يابند. سپس به قم مي آيند و آن تحوّل عظيم علمي و فرهنگي را در حوزه پديد مي آورند.[7]

مقام شفاعت حضرت معصومه سلام الله عليها

در وانفساي قيامت که هر انساني در جستجوي يک پناهگاه و ريسمان براي نجات خود است و دنبال راه گريزي مي گردد، روزي که به سبب عظمت آن : «يجْعَلُ الْوِلْدانَ شِيباً؛ روزي که بچه ها را هم پير مي کند. (مزمل/17) و روزي که: «وَ لا تَنْفَعُ الشَّفاعَهُ عِنْدَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ؛ هيچ شفاعتي نزد او جز براي کساني که اذن داده اند، سودي ندارد. (سبأ/23) شخصيتي داراي مقام شفاعت اهل قيامت باشد، بي شک بر عظمت و مقام والاي او دلالت دارد.

حضرت فاطمه معصومه(ع) بعد از حضرت فاطمه زهرا(ع)، دومين زني است که بنا به فرمايش اهل بيت(ع) مقام شفاعت دارد. يکي از اين فرمايشات، اين سخن امام صادق(ع) است: «زني از فرزندان من (در قم) از دنيا مي رود که نامش فاطمه است و با شفاعت او، همه شيعيان وارد بهشت مي شوند.»[8]

در زيارت نامه حضرت فاطمه معصومه(ع) -که از زبان امام رضا(ع) بيان شده – آمده است: «يا فاطمهُ اشفعي لي في الجَنهِ.» علّت اين شفاعت چنين بيان شده است: «فَانَّ لکِ عندالله شأناً مِنَ الشّأن.»[9] شايد مراد حضرت از شأن، رابطه اي از رابطه هايي است که اولياي خداوند با ذات مقدس ربوبي داشتند. اين بانوي جليل القدر هم از سنخ همان رابطه ها را دارد.[10]

در واقع، شفاعت حضرت معصومه (ع) نسبت به ما همچون مجاورت نور با ماست. تنها زنگار دل است که موجب مي شود مجاورت آن را درک نکنيم و از آن محروم بمانيم.[11]

پي نوشت:

[1] فوائد الرضويه، شيخ عباس قمي(ره)، ص 379.

[2] فروغ کوثر، ص 58.

[3] بارگاه فاطمه معصومه تجلي گاه فاطمه زهرا، سيد جعفر مير عظيمي، ص 119.

[4] خورشيد آسمان فقاهت و مرجعيّت، ص 189-190.

[5] بارگاه فاطمه معصومه تجلي گاه فاطمه زهرا، سيد جعفر مير عظيمي، ص121.

[6] بانوي کرامت، ص 115.

[7] همان، ص118.

[8] مجالس المؤمنين، قاضي نورالله شوشتري (تستري)، ج 1، ص 83؛ بحار الانوار، محمد باقر مجلسي، دار احياء التراث العربي، بيروت، چاپ دوم، 1403ق، ج 60، ص 228، ح 59.

[9] زيارت نامه حضرت معصومه(ع): بحار الانوار، ج102، ص 266.

[10] از سخنان شيخ علي پناه اشتهاردي. نقل در: بارگاه حضرت معصومه(ع) تجلّي گاه فاطمه زهرا(ع)، ص122.

[11] قسمتي از سخنراني آيت الله فاطمي نيا(ره)، تاريخ 3/2/72؛ نقل در: ماهنامه کوثر، سال اول، ش 1، ص63.