جنگ نيابتي عربستان و امارات در « حضرموت» يمن دوباره شعله ور شد

آنچه اين تغييرات را مهم مي‌کند، همزماني آن با تحولات سياسي در سطح ملي و منطقه‌اي است که مي‌تواند بار ديگر نقشه قدرت در جنوب و شرق يمن را بازترسيم کند. اين گزارش با بررسي ميداني و تحليل تحولات اخير، مسير درگيري‌ها، گروه‌هاي درگير، اهميت مناطق استراتژيک و نقش بازيگران خارجي را بررسي مي‌کند.

تنش‌ها از کجا آغاز شد؟

چند روز پيش و پيش از اوج‌گيري بحران، استان حضرموت در آستانه يک تنش جديد قرار گرفت. جرقه اوليه زماني زده شد که شبه‌نظاميان وابسته به شوراي انتقالي جنوب به فرماندهي «ابوعلي الحضرمي» در شهر بندري مکلا مرکز استان حضرموت، شروع به تحرکات نظامي کردند. به گزارش منابع محلي، اين تحرکات بلافاصله پس از برکناري «مبخوت بن ماضي»، استاندار مورد حمايت امارات در حضرموت توسط «رشاد العليمي»، رئيس شوراي رياستي مستقر در رياض صورت گرفت.

اين اقدام موجب خشم ابوظبي و نيروهاي تحت حمايت آن شد و تنش‌ها را شدت بخشيد. حضرموت به عنوان قلب منابع نفتي يمن، پيش‌تر نيز صحنه درگيري ميان قبايل محلي به رهبري «عمرو بن حبريش» و نيروهاي شوراي انتقالي جنوب بوده است. در دوره گذشته، قبايل حضرموت موفق شدند نيروهاي انتقالي را از مناطق نفت‌خيز خارج کنند، اما اين بار معادله به‌کلي تغيير کرده و شوراي انتقالي با برنامه‌ريزي دقيق توانست پيشروي خود را آغاز کند.

رقابت عربستان و امارات؛ ريشه اصلي بحران

پشت پرده اين تحولات، رقابت مستقيم عربستان و امارات براي کنترل جنوب و شرق يمن قرار دارد. طبق تحليل فارس الحميري تحليلگر يمني، هر دو کشور با وجود مشارکت در ائتلاف جنگ يمن، اهداف کاملاً متفاوتي دنبال مي‌کنند. امارات سال‌هاست پروژه ايجاد يک «جنوب مستقل» را از طريق تجهيز و سازمان‌دهي نيروهاي شوراي انتقالي پيگيري مي‌کند، در حالي که عربستان بر حفظ يکپارچگي يمن تأکيد داشته و قبايل حضرموت را تسليح و تقويت کرده است. حضرموت امروز به ميدان رقابت مستقيم اين دو کشور تبديل شده که هر يک نيروهاي نيابتي خود را فعال کرده‌اند و اين رقابت اکنون در حال خارج شدن از کنترل است.

پيشروي سريع شوراي انتقالي جنوب

پس از ناکامي تلاش‌ها براي توقف درگيري ميان نيروهاي شوراي انتقالي و قبايل حضرموت، نيروهاي انتقالي عمليات گسترده‌اي را آغاز کردند. منابع محلي به روزنامه الاخبار گزارش دادند که نيروهاي انتقالي از مسير ساحلي حضرموت حرکت کرده و ابتدا به حومه شهر سيئون و تريم رسيدند.

هم‌زمان، يگان‌هاي پشتيباني نيز از محورهاي مختلف خود را به شهر ساه رساندند. اين تحرکات هماهنگ‌شده نشان‌دهنده يک عمليات نظامي برنامه‌ريزي‌شده و گسترده بود. تيپ‌هاي «نيروهاي دفاعي شبوه» به فرماندهي «وجدي باعوم» نيز در محور دوعَن پيشروي کردند و ده‌ها خودروي زرهي وابسته به نيروهاي انتقالي از استان ابين به سمت منطقه استراتژيک خشعه در استان حضرموت حرکت کردند؛ منطقه‌اي که يکي از مهم‌ترين نقاط نفتي حضرموت محسوب مي‌شود.

در يکي از نکات مهم اين عمليات، نيروهاي شوراي انتقالي منطقه الهضبه را دور زدند و بدون درگيري از مسير نزديک ميادين نفتي عبور کردند؛ تحرکي که نشان داد قبايل حضرموت عملاً تنها مانده‌اند و عربستان از حمايت جدي دست کشيده است.

سقوط سيئون؛ ضربه‌اي استراتژيک به عربستان

شوراي انتقالي جنوب سرانجام اعلام کرد که شهر راهبردي سيئون، مرکز استان حضرموت، کاملاً به کنترل آن درآمده است. اين تحول شامل کاخ رياست جمهوري و فرودگاه بين‌المللي سيئون نيز شد. به گزارش منابع محلي، سقوط اين مناطق نقشه قدرت در شرق يمن را تغيير داد و آخرين ستون نفوذ عربستان در حضرموت را به لرزه درآورد.

بيانيه منطقه نظامي اول که از خط قرمز و دفاع تا آخر سخن گفته بود، عملاً نتوانست مانع پيشروي نيروهاي انتقالي شود و منابع ميداني تأکيد کردند که سقوط اين منطقه نظامي به معناي تسلط کامل شوراي انتقالي جنوب بر استان حضرموت است و اجراي قريب‌الوقوع طرح جدايي جنوب را محتمل مي‌سازد.

عقب‌نشيني آرام عربستان؛ چراغ سبز يا ناتواني؟

برخلاف انتظار قبايل حضرموت، عربستان نه تنها حمايت عملي گسترده ارائه نکرد، بلکه حضور خود را صرفاً به نيروهاي «سپر وطن» در امتداد جاده مرزي محدود کرد. برخي تحليلگران اين اقدام را نوعي کنار گذاشتن اتحاد قبايلي حضرموت و پذيرش امر واقع جديد مي‌دانند که مي‌تواند تبعات ژئوپليتيک مهمي براي توازن قدرت در شرق يمن داشته باشد. فارس الحميري در گفتگو با الجزيره تأکيد کرد که اين عقب‌نشيني يا به معناي چراغ سبز براي امارات است يا نشانه ناتواني رياض در مقابله با پيشروي نيروهاي انتقالي جنوب.

تسلط شوراي انتقالي بر المهره؛ گام بعدي پروژه امارات

در حالي که تنش‌ها در حضرموت ادامه داشت، بامداد پنج‌شنبه تحول بي‌سابقه‌اي رخ داد: تسلط بدون درگيري شوراي انتقالي بر استان المهره. به گزارش منابع محلي، شبه‌نظاميان شوراي انتقالي بدون شليک حتي يک گلوله با فرماندهان محور الغيضه به توافق رسيدند و کنترل کاخ حکومتي، بندر نشطون، لشکر 137 پياده، فرماندهي محور الغيضه و تمام ايست‌هاي امنيتي را به دست گرفتند.

دستور محور الغيضه براي «عدم ممانعت» از پيشروي نيروهاي انتقالي نشان مي‌دهد که يا يک توافق پنهان شکل گرفته يا عربستان عملاً کنترل استان را از دست داده است. در ادامه، لشکر 11 گارد مرزي در پادگان رماه به نيروهاي انتقالي پيوست و پس از چند ساعت، لشکر 23 زرهي نيز در منطقه العبر سقوط کرد.

توافق صوري؛ آرام‌سازي يا مسکني براي بحران بزرگ‌تر

اين تحولات درست پس از آن رخ داد که عربستان هيئتي امنيتي به رياست سرتيپ محمد عبيد القحطاني به حضرموت اعزام و بر ضرورت جلوگيري از درگيري تأکيد کرد. وي حتي گفت که «نبرد اصلي بايد عليه انصارالله باشد، نه در حضرموت». با اين حال، تحليلگران سياسي اين پيام را به معناي چراغ سبز ضمني براي امارات و شوراي انتقالي مي‌دانند. منابع ميداني نيز تاکيد مي‌کنند که نيروهاي انتقالي بدون مانع جدي توانستند مناطق کليدي را در المهره به کنترل خود درآورند.

نقش قبايل و واکنش اتحاد قبايل حضرموت

قبايل حضرموت، به ويژه اتحاد قبايل حضرموت به رهبري «عمرو بن حبريش»، نقش مهمي در تحولات اخير ايفا کردند. به گزارش الجزيره، اين اتحاد با وجود تلاش‌ها براي مقاومت، توان نظامي محدودي داشت و در مقايسه با نيروهاي انتقالي جنوب، از قدرت کمتري برخوردار بود. نيروهاي اتحاد قبايل حضرموت توانستند برخي مناطق نفتي مانند ميادين نفتي المسيله را براي مدتي کوتاه تحت کنترل خود قرار دهند، اما پيشروي هماهنگ شوراي انتقالي و ضعف حمايت عربستان باعث شد که اين مقاومت ناکام بماند.

پيامدهاي اقتصادي و انساني

تحولات اخير در حضرموت و المهره آثار اقتصادي قابل توجهي داشته است. توقف توليد و صادرات نفت که به گزارش منابع محلي به علت تنش‌هاي امنيتي و عدم امنيت خطوط توليد صورت گرفت، منجر به اختلال در تأمين برق و سوخت شد و زندگي روزمره مردم را تحت تأثير قرار داد. به گزارش شرکت بترومسيله، توليد نفت در اين استان‌ها به طور کامل متوقف شد و اين امر به توقف فعاليت دو نيروگاه اصلي و کاهش خدمات عمومي انجاميد.

چشم‌انداز سياسي و نظامي

تحليلگران ميداني معتقدند که روند پيشروي شوراي انتقالي جنوب و تسلط آن بر مناطق کليدي حضرموت و المهره در صورتي که ادامه يابد، احتمال شکل‌گيري يک دولت جنوب مستقل تحت حمايت امارات را بسيار جدي مي‌کند. در مقابل، قبايل حضرموت در موقعيت ضعف و سردرگمي قرار گرفته‌اند و توان مقاومت محدود است. فارس الحميري و ديگر منابع ميداني هشدار مي‌دهند که ادامه اين روند مي‌تواند نه تنها آينده يمن بلکه معادلات قدرت در خليج فارس و درياي عرب را تحت تأثير قرار دهد.

نتيجه‌

تحولات حضرموت و المهره نشان مي‌دهد که شرق يمن در آستانه بازترسيم مرزهاي قدرت قرار دارد. شوراي انتقالي جنوب با حمايت امارات، توانسته مناطق نفت‌خيز و استراتژيک را به کنترل خود درآورد و پيشروي بدون درگيري در المهره نشان‌دهنده هماهنگي پنهان و خلأ حمايت عربستان است. در مقابل، قبايل حضرموت که سال‌ها ستون اصلي نفوذ رياض در شرق يمن بودند، اکنون در موقعيت ضعف و انزوا قرار دارند.

اين وضعيت، صحنه‌اي از رقابت منطقه‌اي ميان عربستان و امارات را نمايان مي‌کند و مي‌تواند مسير سياسي و نظامي جنوب و شرق يمن را براي سال‌هاي آينده تعيين کند. تحولات اخير هشدار مي‌دهد که اگر روند موجود ادامه يابد، نه تنها تقسيم قدرت در جنوب يمن قطعي خواهد شد، بلکه معادلات ژئوپليتيک منطقه نيز دستخوش تغييرات بنيادي خواهد شد.