تکفيري‌ها در راه قره‌باغ؟

در فرودگاه، گارد تشريفاتي ويژه‌اي به افتخار او اجرا شد و پرچم‌هاي 2 کشور به اهتزاز درآمد. احمد شرع (ابومحمد جولاني) مورد استقبال يعقوب ايوبف (معاون اول نخست‌وزير جمهوري باکو)، فريز رضايف (معاون وزير خارجه) و ديگر مقامات ارشد جمهوري باکو قرار گرفت.

* اهداف اين سفر جنجالي

اين سفر در راستاي گسترش همکاري‌هاي سياسي، اقتصادي و امنيتي ميان سوريه و باکو انجام شد. جولاني همچنين با الهام علي‌اف، رئيس‌جمهور باکو و ساير مقامات کليدي اين کشور ديدار و گفت‌وگو
کرد.

محورهاي گفت‌وگو شامل تحولات منطقه قفقاز، همکاري‌هاي امنيتي و نقش ايران در معادلات منطقه‌اي عنوان شده است.

برخي تحليلگران اين سفر را بخشي از روند جديد ديپلماسي منطقه‌اي و تلاشي براي ايجاد موازنه برابر نفوذ ايران در قفقاز ارزيابي کرده‌اند. رسانه‌هاي منطقه به اهميت تاريخي اين سفر و پيامدهاي احتمالي آن براي روابط سه‌جانبه ايران، سوريه و باکو اشاره کرده‌اند. از ديگر اهداف احتمالي اين سفر رايزني امنيتي و اطلاعاتي است.

منابع غيررسمي احتمال مي‌دهند سفر جولاني به منظور ديدار با مقامات امنيتي يا واسطه‌هاي منطقه‌اي براي نقش‌آفريني در قفقاز جنوبي يا مقابله با نفوذ ايران و روسيه در سوريه باشد.

دريافت کمک‌هاي مالي و لجستيکي نيز از ديگر اهداف اين سفر عنوان شده است. نياز دولت شورشيان سوريه به دريافت کمک‌هاي مالي از سوي کشورهاي خارجي بسيار زياد است و دريافت اين کمک‌ها از جمهوري باکو مي‌تواند از اهداف مهم اين سفر باشد.

کمک‌هايي که ممکن است به همکاري‌هايي در حوزه خطوط انتقال انرژي و گسترش مسيرهاي انتقال نفت و گاز درياي خزر منجر شود.

برخي تحليلگران نيز سفر جولاني به باکو را پيامي به ترکيه تفسير کرده‌اند. البته با توجه به روابط نزديک باکو و آنکارا تاثير منفي اين سفر بر روابط 2 کشور دور از ذهن به نظر مي‌رسد اما علاقه جولاني و علي‌اف به گسترش همکاري‌ها و خروج از سايه آنکارا در آينده مي‌تواند به اختلاف 3 کشور منجر شود.

* پيام به تهران و مسکو

اين سفر پيامي تحريک‌آميز براي تهران و مسکو تعبير شده است. تا سال گذشته جولاني رهبري گروه‌هک تروريست تحريرالشام در ادلب را بر عهده داشت و ارتش روسيه به همراه نيروهاي محور مقاومت دشمنان آنها به حساب مي‌آمدند و در پاتک سريع عمليات ردع العدوان که منجر به سقوط حکومت اسد و روي کار آمدن تکفيري‌ها و شورشيان در سوريه شد، درگيري‌هاي گسترده‌اي ميان آنها و نيروهاي مقاومت و روسيه رخ داد؛ درگيري‌هايي که پس از به قدرت رسيدن جولاني در دمشق به نزاع سياسي و منطقه‌اي تبديل شده است.

نخستين حضور جولاني در قفقاز درست زماني که تنش‌ها ميان روسيه و جمهوري باکو افزايش چشمگيري داشته است، صحبت‌هاي خطرناک درباره احتمال همکاري و حضور تکفيري‌ها در بخش‌هايي از اين منطقه، براي تهران و مسکو قابل قبول نيست؛ اقداماتي که ممکن است حوادث سوريه را در قفقاز جنوبي و حتي آسياي مرکزي تکرار کرده و امنيت منطقه را تحت تاثير قرار دهد؛ مساله‌اي که نه‌تنها امنيت تهران و مسکو را به خطر مي‌اندازد، بلکه براي کشورهاي منطقه نيز غيرقابل قبول است.

طبق گزارشات رسمي، تعداد زيادي از بنيادگرايان تندرو و تکفيري‌هاي قفقاز و آسياي مرکزي در سوريه مستقرند؛ افرادي که از کشورهاي تاجيکستان، ازبکستان، جمهوري باکو و منطقه چچن و داغستان روسيه از طريق ترکيه به سوريه فرستاده شده بودند و اکنون در اين کشور جنگ‌زده حضور دارند.

در سفر جولاني به باکو مساله انتقال اين افراد به مناطقي از قره‌باغ، نگراني‌هايي را براي طرف‌هاي منطقه‌اي ايجاد کرده است؛ مساله‌اي که براي جولاني در شرايط فعلي بسيار اهميت دارد و مي‌تواند دستاوردي بزرگ محسوب شود.

در وهله نخست وي خواستار خلاص شدن از تکفيري‌هايي است که حاضر به پذيرش جولاني جديد کراواتي نيستند و روحيه آنها پذيرش عادي‌سازي با رژيم صهيونيستي و سکولاريسم را قبول نمي‌کند و در وهله دوم خروج نيروهاي چندمليتي از سوريه بار مشکلات دولت شورشيان را کاهش مي‌دهد؛ موضوعي که در صورت تحقق مي‌تواند دستاورد بزرگي براي جولاني باشد.

* توافق محرمانه جولاني و علي‌اف؟

در حاشيه اين سفر، اخبار ضد و نقيضي درباره توافقي محرمانه ميان رهبر شورشيان سوريه و الهام علي‌اف مطرح شده است. طبق اين اطلاعات يکي از موضوعات مهم مورد بحث اين ديدار استقرار گروه‌هاي تکفيري حامي تحريرالشام است که طبق توافقات شکل‌ گرفته در ديدار ترامپ و جولاني در عربستان بايد از سوريه خارج شوند.

طبق گمانه‌زني‌ها اين بخش از تکفيري‌ها به علاوه بخش ديگري که در جبهه اوکراين فعال هستند، توسط ترکيه در قره‌باغ دشتي و در جدار مرزي ايران مستقر خواهند شد؛ منطقه‌اي که پس از جنگ دوم قره‌باغ و تغيير جغرافياي انساني منطقه با آوارگي 120 هزار ارمني، انگليس، اروپا و رژيم صهيونيستي بشدت در آن فعال شده‌ و فعاليت‌هاي مرموزي را آغاز کرده‌اند.

پيش از اين نيز در سال‌هاي گذشته حدود 40 روستا در منطقه آسارا به بهانه‌هاي زيست‌محيطي از سکنه بومي تخليه شده و نيروهاي تکفيري در آنجا مستقر شده‌اند؛ نيروهايي که در مقطعي از درگيري‌هاي قره‌باغ در مرز ايران نيز رويت شده بودند و تصاوير آنها توسط مرزباني جمهوري اسلامي ايران و نيروهاي امنيتي و نظامي ما منتشر شد.

اکنون اما صحبت از اسکان چند ده هزار تکفيري چندمليتي در منطقه قره‌باغ دشتي مطرح شده است؛ اقدامي که مي‌تواند اين منطقه را به کانون ناامني براي کشورهاي همسايه بويژه ايران، روسيه و ارمنستان تبديل کند؛ تکفيري‌هايي که بسيار تندرو هستند و قرار است در کشوري با جمعيت شيعه مستقر شوند.

اين طرح خطرناک در صورت عملي شدن توسط دولت جمهوري باکو اقدامي بشدت تحريک‌آميز است که نياز به پاسخ قاطع دارد؛ پاسخي که تامين‌کننده امنيت و ثبات منطقه قفقاز جنوبي است.

منبع: روزنامه وطن امروز