تمام جمعيت ايران بر روي گسل‌هاي فعال ساکن هستند

علي بيت‌اللهي در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اينکه ايران جز 10 کشور فعال لرزه‌خيزي قرار داد و آمار رخ داد زلزله در کشورمان نسبت به ساير کشورها بسيار بالا است، اظهار کرد: در ايران تعداد زلزله‌هاي ويرانگر تاريخي و دستگاهي بزرگ قابل توجهي رخ داده و به زلزله‌هايي که پيش‌از نصب دستگاه‌هاي ثبت زلزله پيش آمده است، «زلزله‌هاي تاريخي» گفته مي‌شود؛ عمدتاً اين زلزله‌ها به 125 سال قبل و پيش‌تر از اين تاريخ بازمي‌گردد.

وي با بيان اينکه زلزله‌هايي که با دستگاه‌ها موقعيت دقيق‌تري از آنها ثبت شده نيز «زلزله‌هاي دستگاهي» گفته مي‌شود، ادامه داد: با توجه به اينکه کشور ايران در موقعيت کم‌آب، خشک و نيمه خشک قرار داشت، به طبع آن نياکان ما در نواحي که «آب» وجود داشت، اطراق کردند و همين مسئله موجب تشکيل هسته‌هاي ابتدايي مراکز جمعيتي شد، به عبارت ديگر محل ظهور آب که از طريق سيستم چشمه‌ها، شکستگي‌ها و شکاف‌ها بين سنگي بوده، عموماً منطبق با گسل و خورد شده به شمار مي‌روند، بنابراين اغلب شهرهاي کشور هم‌جوار منابع آب‌هاي زيرزميني قرار دارند.

رئيس بخش زلزله شناسي و خطر پذيري مرکز تحقيقات وزارت راه و شهرسازي افزود: اگر شهرها و پراکنش سکونتگاه‌هاي کشور را با توضيحات نقشه‌اي زمين‌لرزه‌ها تطابق دهيم، هماهنگي و هم‌خواني بين رخ داد زلزله‌ها و توزيع جمعيتي ايران وجود دارد، تمام موارد ذکر شده گواه بر آن است که جمعيت ايران در جوار کانون خطرهاي لرزه‌اي ساکن هستند، به عنوان مثال گسل شمال تهران همجوار با استان تهران، گسل شمال تبريز همجوار با استان تبريز، گسل جنوب مشهد هم‌جوار با استان مشهد است. جمعيت متراکم ايران هم‌راستاي گسل‌ها شکل گرفته است.

وي بيان کرد: با توجه به موارد ذکر شده، تعداد زلزله در ايران بالاست و زلزله در کانون‌هاي جمعيتي رخ مي‌دهد. شدت و نيروي زلزله در نزديکي محل رخ داد به مراتب بيشتر است، بر همين اساس تخريب گسترده‌اي هم در پي خواهد داشت، به عنوان مثال «زلزله بم» هنوز در حافظه تعداد زيادي از افراد همچنان فراموش نشده، که اين زلزله در نقطه وسطي شهر بم و مسبب گسل آن رخ داد، که در اين زلزله بيش‌از 30 هزار نفر جان باختند؛ اين گسل و زلزله‌ها به نوعي خصوصيات ذاتي سرزمين ما به شمار مي‌رود.

بيت‌اللهي با اشاره به اينکه چاره‌اي جز زندگي کردن و کنار آمدن با گسل‌ها در کشور نداريم، زيرا اگر از يک گسل فاصله بگيريم به يک گسل ديگر نزديک خواهيم شد، افزود: گاهي گفته مي‌شود، مي‌توان پايتخت کشور را به نفطقه‌اي که زلزله‌خيز نباشد، انتقال داد، اما واقعيت است که چنين نقطه‌اي در کشور وجود ندارد. همچنين در مناطق کويري کشور به دليل نبود ايستگاه، دستگاه‌هاي لرزه‌نگاري و عدم وجود تمدن و زيستگاه‌هاي بشري اطلاعات دقيقي در زمينه زمين لرزه‌هاي وجود ندارد، اما اين مسئله بدين معنا نيست که در اين نقاط زلزله رخ نداده و در حال حاضر امکانات بررسي اين نواحي وجود ندارد.

اين مقام مسئول تاکيد کرد: با توجه به نمونه زلزله‌هاي کشور که جمع‌آوري کرديم، از سال 1900 ميلادي تا به امروز بيش‌از 65 هزار زمين لرزه دستگاهي در ايران رخ داده، که اين تعداد زلزله به مراتب بيشتر اين عدد گفته شما بوده، اما به دليل نبود يا وجود تعداد محدودي از دستگاه‌هاي لرزه‌نگاري در ايران در دهه‌هاي 1900 تا 1965 ميلادي به صورت دقيق تعداد زمين‌لرزه‌ها ثبت نشده است. به عنوان مثال بين سال‌هاي 1900 تا 1910 ميلادي حدود 24 زلزله در ايران ثبت شده، اما در بازه زماني 2010 تا 2020 ميلادي بيش‌از هزار و 500 زلزله در ايران به ثبت رسيده، بر همين اساس از گذشته تا به امروز تعداد زلزله‌هاي کشور بيش‌از 100 هزار تا برآورد مي‌شود.

وي يادآور شد: با توجه به موارد ذکر شده، در مدت 125 ساله در ايران حدود 20 زمين لرزه با بزرگي بيش‌از 7 ريشتري داشتيم که اين زمين لرزه‌ها بسيار مخرب هستند، همچنين در بازه زماني ذکر شده حدود 150 زمين‌لرزه با بزرگي 6 الي 7 ريشتري در کشور رخ داده است، که تمام اين زمين‌لرزه‌ها جز زلزله‌هاي مخرب عنوان مي‌شوند.

رئيس بخش زلزله شناسي و خطر پذيري مرکز تحقيقات وزارت راه و شهرسازي افزود: در بازه 125 ساله ايران جمعاً حدود 10 هزار زلزله 4 و بيش‌از 4 ريشتر رخ داده که تنها حدود 16 درصد از زمين لرزه‌هاي کشور را تشکيل مي‌دهد و 84 درصد زلزله‌ها که بالغ‌بر 56 هزار زمين‌لرزه مي‌شود، زلزله‌هاي کوچک و زير 4 ريشتر به شمار مي‌روند و عموماً اين زلزله‌ها توسط عموم افراد حس نمي‌شود و عبارت ديگر مخرب هم نيستند، بلکه تنها توسط دستگاه‌ها ثبت مي‌شود.

وي ادامه داد: رخ داد زمين لرزه‌ها گوياي يک واقعيت مهم است، تمام سيستم گسلي که در سرتاسر سرزمين ما را پوشش مي‌دهد، با همين زمين لرزه‌هاي کوچک نشان از فعال بود خود مي‌دهند، و دائماً در معرض تنش هستند.