بهترين و مجرب ترين ذکر و دعاهاي قرآني براي طلب توبه و استغفار

توبه به معني ترک گناه و بازگشت به سوي خدا و بهترين و رساترين مرحله عذرخواهي در پيشگاه خداوند است.

در آيه 3 سوره هود مي‌خوانيم:

«و ان استغفروا ربکم ثم توبوا اليه

و اين‌که از پروردگار خود آمرزش بطلبيد سپس به سوي او بازگرديد»

معني استغفار و کيفيت آن

استغفار، اصطلاح قرآني و به معني درخواست آمرزش از خداوند است. اين واژه در لغت، مصدر باب استفعال، از غفران و به معني طلب بخشايش است.

استغفار، بنابر روايات، بهترين و کامل‌ترين دعاست که انسان با آن، آمرزش گناهان خود را از خداوند مي‌طلبد.

استغفار معمولا با عبارت «استغفرالله ربي» صورت مي‌گيرد، اما شرط تحقق آن، همراهي با توبه، دوري از گناه و بازگشت به کردار نيک است. از اين رو برخي استغفار را طلب مغفرت به وسيله دعا، همراه با توبه از گناهان دانسته‌اند.

حال که معني استغفار را دانستيم، چند نمونه از اذکار استغفار و آثار آن‌ها را بيان مي‌کنيم

نوشته نشدن گناه در نامه عمل

يکي از انواع استغفار، استغفاري است که با عبارات مختلف در روايات ذکر شده است و کمترين اثر آن جلوگيري از نوشته شدن گناه در نامه عمل انسان است.

امام صادق عليه‌السلام مي‌فرمايند: «کسي که مرتکب گناهي مي‌گردد، هفت ساعت به او مهلت داده مي‌شود. اگر سه مرتبه گفت: «استغفرالله الذي لا اله الا هو الحي القيوم؛ از خداوند طلب آمرزش مي‌کنم، خدايي که معبودي جز او نيست. زنده‌اي ازلي و ابدي و سرپرستي بي‌همتاست» آن گناه در نامه عملش نوشته نمي‌شود.»

در حديث ديگر امام صادق عليه‌السلام همين پاداش را براي اين نوع استغفار، با مختصر اضافه‌اي بيان مي‌کنند:

«استغفرالله الذي لا اله الا هو الحي القيوم ذوالجلال و الاکرام و اتوب اليه»

امام صادق عليه‌السلام حديثي از جدشان رسول خدا صلي‌الله عليه و آله روايت مي‌کنند که در بخشي از آن رسول خدا صلي الله عليه و آله مي‌فرمايند:

«بنده تصميم مي‌گيرد عمل نيکي را انجام دهد. اگر بعد از تصميم آن را انجام نداد، خدا به خاطر نيت نيکش ثواب يک حسنه را برايش مي‌نويسد، ولي اگر بر اساس نيتش عمل کرد، ثواب ده حسنه براي او قرار مي‌دهد، اما اگر همين بنده تصميم بگيرد گناهي مرتکب شود، چنان‌چه آن را انجام ندهد، هيچ چيز در نامه عملش نوشته نمي‌شود و اگر مرتکب گشت، هفت ساعت به او مهلت داده مي‌شود. فرشته مأموري که کارهاي نيک را ثبت مي‌کند، به فرشته مأمور کارهاي زشت مي‌گويد: عجله نکن شايد پس از گناه عمل نيکي انجام دهد که آن را از بين ببرد؛ چراکه خداوند مي‌فرمايد: «ان الحسنات يذهبن السيئات؛ به راستي اعمال نيک، اعمال بد را از بين مي‌برد»

اگر اين بنده بگويد:

«استغفرالله الذي لا اله الا هو عالم الغيب و الشهاده العزيز الحکيم الغفور الرحيم ذوالجلال و الاکرام و اتوب اليه

از خداوند طلب آمرزش مي‌کنم خدايي که معبودي جز او نيست. داناي نهان و آشکار، ارجمند و نيرومند و صاحب حکمت است. نسبت به گنهکاران بسيار آمرزنده و نسبت به مؤمنان بسيار مهربان و صاحب جلالت و جوان‌مردي است و به سوي او توبه مي‌‌کنم» چيزي در نامه عملش نوشته نمي‌شود.

ولي اگر در اين هفت ساعت، حسنه‌اي انجام ندهد و توبه و استغفار هم نکند، مأمور حسنات به مأمور سيئات مي‌گويد: «اکتب علي الشقي المحروم؛ بنويس گناه او را که (به‌ خاطر انجام ندادن عمل نيک و ترک توبه و استغفار) شقي و بدبخت و از رحمت خدا محروم گرديد.»(4)

استغفاري براي بخشش تمام گناهان

رسول خدا صلي الله عليه و آله ضمن سفارش‌هاي‌شان به اميرالمؤمنين عليه‌السلام مي‌فرمايند:

اي علي! هرکس هنگامي که سوار مرکب شد، آيت‌الکرسي را تلاوت کند و سپس بگويد:

«استغفرالله الذي لا اله الا هو الحي القيوم و اتوب اليه اللهم اغفر لي ذنوبي انه لايغفر الذنوب الا انت

از خداوند آمرزش مي‌طلبم. خدايي که معبودي جز او نيست. زنده ازلي و ابدي و سرپرستي بي‌همتاست و به سوي او توبه مي‌کنم. خدايا گناهانم را ببخش که کسي جز تو گناهان را نمي‌بخشد»

خداوند خطاب به ملائکه مي‌فرمايد:

اي فرشتگان من! بنده من مي‌داند که غير از من کسي گناهان او را نمي‌بخشد. شما شاهد باشيد که من همه گناهان او را آمرزيدم.

پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله در سخن زيباي ديگري، براي استغفاري که قبل از خواب تلاوت شود نيز همين اثر را ذکر مي‌فرمايند:

هرکس هنگامي که براي خوابيدن به بستر مي‌رود، سه مرتبه بگويد:

«استغفرالله الذي لا اله الا هو الحي القيوم و اتوب اليه»

خداوند همه گناهان او را مي‌بخشد، اگرچه گناهانش مثل کف دريا به تعداد برگ درختان و ريگ‌هاي انباشته بيابان و به عدد روزهاي دنيا باشد.