بمب ساعتيِ گروه تروريستي داعش

با اين حال، هنوز مسائلي نظير وجود چيزي قريب به 90 هزار زندانيِ مرد و زن و حتي کودکِ داعشي در عراق و سوريه وجود دارند که عدم برخورداري از يک راهبرد مشخص جهت مديريت آن ها، عملا اين طيف را به «بمب هاي ساعتي» تبديل کرده که هر آن امکان دارد بار ديگر منطقه خاورميانه را به آتش بکشند.

پايگاه خبري اسپکتيتور در گزارش خود مي نويسد: «شايد بسياري فکر کنند که داعش يک ماجراي قديمي است. ماجرايي که در قالب آن جهان پيروزي بر داعش را 4 سال قبل جشن گرفت و براي هميشه به کار اين گروه تروريستي و خطرناک خاتمه داد. گروه تروريستي که زماني به قلمرو سرزميني به اندازه خاک کشور انگلستان حکومت مي کرد و متحمل بيبش از 30 هزار حمله هوايي و همچنين کشته شدن هزاران نفر از شبه نظاميان خود شد. بله، اين گروه تروريستي متلاشي شد با اين حال جنگ عليه آن هيچگاه متوقف نشده است.

ارتش آمريکا سال گذشته از کشته شدن 700 شبه نظامي داعش و دستگيريِ 400 تن از اعضاي آن در عراق و سوريه خبر داده است. اين گروه مسوول انجام بيش از 500 حمله در خاک عراق و سوريه در سال گذشته بوده است. از اين رو مي توان گفت که تروريست هاي داعش همچنان کمابيش نفس مي کشند و حضور دارند.

زماني که گروه داعش شکست هاي جدي را در سال 2019 در شرق سوريه متحمل شد، به ضعيف ترين حالت خود در طي 10 سال گذشته رسيد. در آن زمان، اقدامات فراواني به ويژه از سوي نيروهاي محلي در عراق و سوريه جهت مقابله با داعش انجام شد.

با اين حال، 18 ماه قبل از شکست فراگير داعش، اين گروه تروريستي تا حد زيادي روند فعاليت هاي خود را از موقعيت يک دولتِ خودخوانده، به يک گروه شورشي و تروريستي تغيير داد. درست از همان زمان تا به امروز، جنگ با گروه داعش به اقدامي بسيار پيچيده تبديل شده است. در واقع داعش اکنون در سايه، و به صورت مخفي عمل مي کند و در قالب هسته هاي کوچک، حملات ناگهاني را ترتيب مي دهد و خيلي زود هم عوامل آن ناپديد مي شوند. برخي از عناصر داعش در مناطق پرجمعيت، عملا نوعي زندگي دوگانه را در پوشش افراد عادي در پيش گرفته اند. اين در حالي است که شمار ديگري از آن ها در بيابان هاي وسيع و رشته کوه هاي مرتفع فعاليت و زيست دارند.

به طور خاص در سوريه، آن ها در وضعيت هرج و مرج آميخته شده اند. هنوز برخي آشفتگي هاي سياسي، قومي و فرقه اي در سوريه وجود دارند که در نوع خود فضاي کار و حيات را براي داعش فراهم مي سازند. سوريه با تحريم هاي گسترده جهان غرب رو به رو است و ترکيه نيز مدام تهديد به انجام حمله به خاک سوريه و ايجاد ناامني در آن مي کند.

در اين فضا، تروريست هاي داعشي در بيابان هاي مرکزي سوريه فعاليت هاي گسترده اي را سازماندهي مي کنند و همچنان در آنجا نفوذ دارند. در اين زمينه، نيروهاي امنيتي و نظامي سوريه، به دليل دغدغه هاي امنيتي که از جانب تحرکات ارتش ترکيه و همچنين حضور نظامي آمريکايي ها در شرق خاک خود دارند، نمي توانند به نحوي موثر معطوف به تهديدات داعشي ها در ديگر مناطق کشورشان باشند.

اگرچه شمار حملات داعش در خاک کشورهاي سوريه و عراق در سال هاي اخير نسبتا کم بوده، با اين حال، داعشي ها بيش از گذشته پيچيده و در عين حال تهاجمي و مرگبار عمل مي کنند. به عنوان مثال، در نتيجه اقدامات تروريستي نيروهاي داعش در نيمه دوم ماه دسامبر سال  2022 در عراق، 25 غيرنظامي جان خود را از دست دادند. مساله اي که موجب شد تا نخست وزير عراق اعتراف کند دولت و ارتش عراق در مواجهه با تهديد داعش ناکام
بوده اند.

در سوريه نيز در ماه دسامبر سال 2022، داعش در مناطق تحت کنترل دولت سوريه در شمال شرق اين کشور نفوذ و موجب کشته شدن 20 نفر شد. در عين حال، موارد مرتبط با اخاذي، ماليات گيري هاي غيرقانوني و ايجاد ارعاب و وحشتِ هدفمند نيز در عراق و سوريه رو به افزايش بوده اند و استفاده داعشي ها از نيروهاي انتحاري و خودروهاي بمبگذاري شده هم حاکي از افزايش است. اين مسائل به قدري در حال برجسته شدن هستند که بي‌توجهي به آن ها چندان منطقي به نظر نمي رسد.

بسياري از کارشناسان حوزه مبارزه با تروريسم، اين قبيل رويه هاي داعشي ها را به مثابه افزايش تجربه آن ها در حوزه تروريسم و وحشت آفريني ارزيابي مي کنند. در واقع، داعش در حال تغيير ماهيت اقدامات و عمليات هاي خود از دفاعي، به حالت تهاجمي است.

با اين حال، بايد توجه داشت که بزرگرين برگ هاي برنده و ظرفيت هاي داعش اکنون در «زندان ها» حضور دارند. دست کم 30 هزار شبه نظامي داعشي در عراق و سوريه در بازداشت به سر مي برند. اين تعداد شبه نظامي در نوع خود مي توانند يک ارتش به معناي واقعي کلمه را ايجاد کنند. اين زندانيان، از کشورهاي مختلفي در اقصي نقاط جهان هستند و جالب اينکه دولت هايشان نيز حاضر به پذيرش آن ها نيستند. داعش تاريخي طولاني و ديرينه از سازماندهي عمليات هاي فرار از زندان دارد. در اين چهارچوب، بايد توجه داشت که انجام يک حمله موفقيت آميز در اين رابطه در شرايط کنوني در نوع خود مي تواند چيزي شبيه به وقوع يک کودتا باشد.

در ژانويه سال 2022، يک حمله گسترده عليه بزرگترين زندان شمال شرقي سوريه از سوي داعش صورت گرفت. حمله اي که يک هفته جنگ و درگيري تمام عيار را به دنبال داشت و موجب کشته شدن 420 نيروي داعشي و 120 نفر از اعضاي ارتش سوريه شد.

يکي ديگر از نکات مهم در مورد داعشي ها اين است که چيزي در حدود 60 هزار نفر از زنان و کودکان شبه‌نظاميان داعشي در اردوگاه هايي در شمال شرق سوريه نگهداري مي شوند و به نوعي در حبس هستند. اين افراد در زمان فروپاشي خلافتِ خودخوانده داعش در ماه مارس سال 2019 بازداشت شده اند. نيمي از آن ها زير 12 سال سن دارند. همين مساله آن ها را مستعد مي سازد تا نسل هاي بعدي گروه تروريستي داعش را تشکيل دهند. گروه داعش سرنوشت اين زنان و کودکان را در قلب و کانونِ فعاليت هاي تبليغي خود قرار داده و مدام خواستار انجام‌دادن عمليات هايي جهت رهايي آن ها و پيوستنشان به داعشي ها مي شود.

در حالي که سه چهارم از اين 60 هزار نفر، اهل عراق و سوريه هستند، تلاش ها جهت بازگرداندن آن ها به شدت کُند و ضعيف است. حدودا 4 هزار نفر از 27 هزار نفر عراقي حاضر در اين جمع، در سال 2022 به کشورشان بازگشت داده شده اند و تقريبا هيچ سوريه اي هنوز به خانه و کاشانه خود بازنگشته است. 10 هزار نفر از زندانيان مذکور هم از قريب به 60 کشور جهان هستند که موانع سياسي، حقوقي، و تدارکاتي جهت بازگرداندن آن ها به خاک کشورهايشان فراوان است. سال 2022، علي رغم حمايت هايي بين المللي از تسريع روند بازگشت اين قبيل افراد، تنها 537 نفر به خانه هاي خود بازگشتند. تعدادي که درصد ناچيزي از کل جمعيت ذکرشده را شامل مي‌شود.

اگر بنا باشد همچنان با همين سرعت روند بازگشتِ اين افراد دنبال شود، به زماني در حدود 30 سال نياز است. در اين راستا، کودکاني را شاهد هستيم که دوران کودکي خود را در مراکز بازداشت سپري مي کنند و عملا با نوعي حسِ نفرت بزرگ مي شوند. آنچه وضعيت را بدتر مي کند اين است که گفته مي شود حداقل 80 مورد تولد به صورت ماهانه در اردوگاه هاي نگهداري خانواده هاي داعشي اتفاق مي افتد.

اين در حالي است که حدودا 95 درصد از جمعيت اين اردوگاه ها و مراکز بازداشتي از زنان و کودکان تشکيل مي‌شود. از اين منظر، اينکه بدانيم 30 هزار مرد داعشي و 60 هزار تن از زنان و کودکان وابسته به آن ها در بازداشت به سر مي برند و در اردوگاه ها شاهد موارد تولد جديد نيز هستيم، حاکي از اين نکته است که بحراني خطرناک با محوريت زندانيان داعشي وجود دارد که هر لحظه نيز وضعيت وخيم تري را به خود مي گيرد.

داعش اکنون عمده عمليات هاي خود را معطوف به قاره آفريقا کرده است. جايي که شاهد عملياتي هاي تروريستي آن در کشورهايي نظير مالي و نيجريه هستيم. با اين حال، مرکز فعاليت ها و فرماندهي آن ها در عراق و سوريه است. تلاش هاي جاري جهت تقابل با داعش در بهترين حالت مي توانند عنوان «مهار» اين گروه را به خود بگيرند. اگر سياست هاي درستي جهت تقابلِ ريشه اي با داعش اتخاذ نشوند و صرفا به فرسايشي کردن بحران اکتفا شود، امکان اينکه داستانِ قديمي(تنش آفريني هاي داعش در دوران اوج قدرتش)، به داستاني جديد تبديل شود، بسيار بالاست.»