برگ طلايي ايران براي دور زدن ترکيه در راه رسيدن به اروپا

از آنجا، کشتي‌هاي رو-رو از درياي سياه عبور و به بنادر بورگاس و وارنا بلغارستان مي‌روند. در نهايت، محموله‌ها مجددا از طريق جاده به يونان و اتحاديه اروپا انتقال مي‌يابند. در چند سال گذشته، چند نشست تخصصي با حضور ذي‌نفعان کريدور (ايران، ارمنستان، جمهوري آذربايجان، گرجستان، بلغارستان و يونان) برگزار شده که همه‌گيري ويروس کرونا، روند پايدار آن را مختل کرد.

به گزارش خبرگزاري فارس؛ در سال‌هاي اخير، وقايع ژئوپليتيکي نظير جنگ روسيه و اوکراين و تنش‌هاي درياي سرخ باعث شده‌اند که هند به دنبال گزينه‌هاي جايگزين براي راه‌اندازي کريدور حمل‌ونقلي هند-اروپا باشد. هندي‌ها در حال حاضر در کريدور بين‌المللي شمال-جنوب و کريدور عرب-مديترانه حضور دارند که اين مسيرها به هند کمک مي‌کند تا به مسيرهاي تجاري متنوع‌تري براي رسيدن به اروپا دست يابد و از کانال سوئز و مسائل آن دور بماند. همچنين، کريدور خليج فارس-درياي سياه به موازات کريدور شمال-جنوب طراحي و در ديدگاه هندي‌ها تثبيت شده است و منافع آن نيز مورد توجه قرار گرفته‌است.

از طرفي، در خلال کنفرانس بين‌المللي علوم سياسي که در دهلي‌نو برگزار شد، دولت ارمنستان پيشنهاد ايجاد يک مسير جايگزين براي تجارت کالا به هند را داد. نارک مکرتچيان، وزير کار و تامين اجتماعي ارمنستان، در اين باره گفت: «دولت ارمنستان مصمم به مشارکت در پروژه‌هاي بزرگ منطقه‌اي و جهاني مانند توسعه کريدور شمال-جنوب (INSTC)، کريدور خليج فارس-درياي سياه و پروژه مشترک بندر چابهار بين هند و ايران است.»

 ارائه و حمايت ايران از اين کريدور ترانزيتي راهبردي با چند دليل عمده صورت گرفته است که يکي از مهم‌ترين دلايل آن، کاهش وابستگي ايران به مسير ترکيه براي دستيابي به اتحاديه اروپا است که ايران را به سمت کريدور جايگزين، سوق مي‌دهد. ناسازگاري‌هاي چند سال گذشته در تعاملات حمل‌ونقلي ايران و ترکيه و همچنين رقابت ترانزيتي در کريدور شرق-غرب (کريدور ترانس کاسپين و اصرار بر کريدور جعلي زنگزور به منظور تغيير ژئوپليتيک منطقه)، بخشي از دلايل تغيير رويکرد ايران به مسير ترکيه هستند.

از طرفي، لغو معافيت ماليات بر سوخت رانندگان کاميون‌هاي ترانزيتي از سوي کشور ترکيه که در روز 8 دي ماه سال جاري اجرا شد، تردد روزانه 300 کاميون از مرز بازرگان را با اختلال مواجه کرده و منجر به ايجاد صف طولاني رانندگان در پشت اين مرز به دليل توقف حدودا 10 روزه شده‌ و آن‌ها را در وضعيت سخت آب‌و‌هوايي و بدون امکانات لازم قرار داده‌است. کارشناسان ژئوپليتيکي بر اين باورند که تحولات سوريه و قفقاز، ردپاي غيرمستقيمي در اين تصميم سخت‌گيرانه و غيرقابل توجيه ترکيه دارد و آن را رخداد سياسي عنوان کرده‌اند.

کارشناس ارمني، بنيامين پوغوسيان اظهار کرده است: «از آن جايي که جنگ سرد جديد، روابط اقتصادي و سياسي روسيه و غرب را مختل مي‌کند، هرگونه ترانزيت کالايي در مقياس بزرگ از مرز روسيه و اروپا براي شرکت‌هاي بين‌المللي لجستيک و بيمه، بسيار خطرناک به نظر مي‌رسد».

ايران براي بهره‌برداري از موقعيت جغرافيايي خود و دستيابي به منافع اقتصادي، بايد به طور همزمان بر روي کريدور بين‌المللي شمال-جنوب و کريدور خليج فارس-درياي سياه تمرکز کند. اين دو کريدور، کشورهاي جنوبي را به کشورهاي شمالي‌ اوراسيا متصل مي‌کنند و به ايران اين امکان را مي‌دهند که علاوه بر مسير ترکيه براي دسترسي به اروپا، دو مسير جايگزين ديگر نيز داشته باشد. اين رويکرد به ايران کمک مي‌کند تا در شرايط سياسي و ژئوپليتيکي حساس، اکوسيستم اقتصادي و حمل‌ونقلي خود را حفظ کند و با مشکلات خاصي مواجه نشود.

مهدي باقري، کارشناس ترانزيت عنوان کرد برگزاري نشست‌هاي چندجانبه مستمر با کشور‌هاي ذ‌ينفع با رويکرد اقتصادي، يکپارچه‌سازي بخش‌هاي وابسته به حمل‌ونقل و ترانزيت از جمله گمرک، بيمه و بانک با همکاري کشورها، مديريت و ديپلماسي سازنده به منظور همسوسازي منافع طرفين، تکميل يا تقويت حلقه‌هاي ارتباطي اين کريدور‌ها با رعايت اولويت‌ها و راه‌اندازي سرويس منظم و برنامه‌اي از بنادر جنوبي کشور تا بنادر گرجستان در درياي سياه که مديريت و بهره‌برداري آن توسط بخش غيردولتي صورت گيرد، راهکار‌هايي هستند که مي‌توانند ايران را در پيشبرد اهداف ترانزيتي و کريدوري خود، ياري برسانند.