بررسي و تحليل وضعيت شيعيان جمهوري آذربايجان (4)

4. تشيع در دوران کمونيسم

با سقوط تزاريسم، کونيسم به مدت هفتاد سال بر مناطق مسلمان‌نشين به ويژه آذربايجان، سايه افکند و دين و مذهب به اجبار براي مدتي از صحنه عمومي جامعه کنار رفت. (خوفسکي تاديوش، 1381، ص84-93) در اين دوره حکومت شوروي سابق، براي جلوگيري از تجمع مردم براي انجام دادن اعمال ديني، به ويران کردن مساجد پرداخت. بيش‌تر مساجد در جمهوري آذربايجان در سال 1930 ميلادي تعطيل شدند و يا کاربري آن‌ها تغيير يافت و با قطع ارتباط مناطق مسلمان‌نشين با ساير ملت‌هاي مسلمان و ايجاد نفاق و اختلاف بين شيعه و سني، به پيشبرد انديشه «دين افيون ملت‌ها»، و ترويج آن
پرداختند.

در جنگ جهاني دوم، حاکمان وقت موقتاً دست از برنامه‌هاي خود برداشتند اما با پايان يافتن جنگ، اعمال محدوديت‌ها دوباره آغاز شد و تا سال 1960 ميلادي، تمام فعاليت‌هاي مذهبي و واجبات ديني به صورت مخفيانه انجام مي‌گرفت. در اين سال‌ها، سياست شوروي بر نوعي تسامح مبتني بود تا از اسلام به نفع دولت بهره ببرد.

از سياست‌هاي ديگر آنان در آذربايجان براي قطع پيوند‌هاي ديني و تاريخي مردم با گذشته اسلامي و ايراني، بر هم زدن ترکيب قومي و مذهبي منطقه با اسکان ارامنه و روس‌ها بود. کمونيست‌‌ها در برخورد با تشيع، دو نوع رفتار داشتند: از يک سو تشيع را مانند ساير مذاهب، از صحنه اجتماعي بيرون راندند و به مسأله‌اي خصوصي در منازل تبديل گرديد و با تعطيلي مساجد، مراسم‌هاي شيعي را نيز مانند عزاداري عاشورا ممنوع کردند.

از ديگر سو، نفوذ مذهب در زندگي خصوصي افراد افزايش يافت، حتي در برخي محله‌ها، به آموزش ديني محدود براي کودکان اقدام مي‌شد. تداوم تشيع در آذربايجان در عصر استيلاي کمونيسم را بايد در ادامه برخي سنت‌ها جست‌وجو کرد؛ مانند تدفين و اعمال و مراسم مربوط به آن، ختنه، ازدواج و آداب و رسوم مربوط به آن و... . اين مسائل، در بقاي ظاهري تشيع در اين کشور نقش داشتند. (خوفسکي تاديوش، 1381، ص‌30-‌31؛ رضايي، 1385، ص140)

5. تشيع در دوران بعد از استقلال

گسستن از حکومت مسکو براي آذربايجان، همانند ساير ملل مسلمان جماهير شوروي، يک نقطه عطف براي برقراري روابط با جهان اسلام بود. اين تجديد حيات اسلامي در سراسر کشور، مسأله‌اي بود تابع تأثيراتي که از ايران، ترکيه و برخي از کشورهاي عربي در داخل کشور ايجاد مي‌شد.

پس از استقلال اين کشور در سال 1991 ميلادي، دين به تدريج، به عرصه زندگي اجتماعي مردم بازگشت. بسياري از مقامات اين کشور از افراد بازمانده دوره حکومت شوروي سابق بودند و خط‌مشي بي‌ديني و ملي‌گرايي را در پيش گرفتند، ولي در کنار آن، بنا‌به دلايل گوناگون، سعي کردند از مشروعيت و مقبوليت اسلام در چارچوب خاص خود استفاده نمايند.

مردم اين کشور به صورت اسمي مسلمان و شيعه بودند، با اين حال به ندرت در ميان آن‌ها عاملان به شريعت مشاهده مي‌شدند. با وجود اين، دين و مذهب در خاطره مردم به روش‌هاي گوناگون حفظ شده بود، چنان که در حرکات استقلال‌خواهانه مردم اين کشور، شعار‌هاي اسلامي مطرح گرديد و در بقاي دين در آذربايجان، علاوه بر تأييدات غيبي، بايد از تلاش‌هاي شيعيان و مؤمنان و نقش مراسم‌هاي مذهبي مرسوم و سنتي شيعيان مانند عزاداري‌ها، سفره‌هاي احسان، سفره‌هاي منتسب به ائمه اطهار: و... نام برد. (خوفسکي تاديوش، 1381، ص‌32)

 ادامه دارد

رهبر انقلاب در ديدار عيدانه فرماندهان نظامي بر ارتقاي آمادگي سخت افزاري و نرم افزاري نيروهاي مسلح تاکيد کردند

آمادگي حداکثري لازم است

رهبر معظم انقلاب اسلامي در ديدار جمعي از فرماندهان و مسئولان نيروهاي مسلح به مناسبت سال جديد، نيروهاي مسلح را حصار کشور و پناهگاه ملت در برابر هر عامل متجاوز خواندند و با تأکيد بر تقويت مستمر آمادگي‌هاي حداکثري و مراقبت‌هاي سخت‌افزاري و نرم‌افزاري براي ايفاي اين مسئوليت ملي گفتند: پيشرفت‌هاي کشور باعث عصبانيت و کلافه‌گي بدخواهان ايران شده است. البته در بخش‌هايي همچون مسائل اقتصادي ضعف‌هايي وجود دارد که بي‌شک براي رفع آنها بايد تلاش کرد.

حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در اين ديدار، آمادگي سخت‌افزاري نيروهاي مسلح را به معناي تقويت توان تسليحاتي و ارتقاء سازماني، تشکيلاتي و معيشتي آن برشمردند و افزودند: در کنار آمادگي‌هاي سخت‌افزاري، آمادگي نرم‌افزاري يعني ايمان به هدف و مأموريت خود و يقين به حقانيت مسير بسيار مهم است که تلاش‌هاي خصمانه‌اي براي مخدوش کردن آن وجود دارد.

ايشان موجوديت اسلامي و مستقل نظام اسلامي را عامل برانگيختن دشمني‌ها با آن دانستند و افزودند: آنچه دشمن را حساس مي‌کند اسم جمهوري اسلامي نيست بلکه اين اراده که کشوري بخواهد مسلمان، مستقل و با هويت باشد و براي عزت خود به ديگران تکيه نکند موجب عصبانيت آنها است.

رهبر انقلاب با اشاره به نمونه‌اي از برخوردهاي دوگانه زورگويان جهاني در مجاز دانستن مجهز بودن خود به شديدترين و فاجعه‌بارترين انواع تسليحات و غيرمجاز بودن پيشرفت دفاعي براي ديگران گفتند: يقين، ايمان، اراده، شجاعت و توکل به خدا بايد به صورت حداکثري در نيروهاي مسلح وجود داشته باشد چرا که ارتش‌هاي پرطمطراقي که در طول تاريخ از اين ويژگي‌ها برخوردار نبودند، شکست خورده‌اند.

ايشان حفظ و ارتقاي آمادگي‌هاي نرم‌افزاري در جامعه را نيازمند تلاش بخش‌هاي مختلف از جمله صداوسيما و دستگاههاي تبليغاتي دانستند و افزودند: خوشبختانه امروز کشور نه تنها از جنبه آمادگي‌هاي سخت‌افزاري بسيار جلوتر از گذشته است بلکه از جنبه نرم‌افزاري نيز بسيار پيشرفته است که نمونه آن اشتياق وصف‌ناپذير صدها و هزاران جوان مؤمن و پر انگيزه براي حضور در ميدان‌هاي نيازمند مبارزه است.

رهبر انقلاب همچنين با تبريک سال نو به همه نيروهاي مسلح و خانواده‌هاي آنان از نقش ارزشمند همسران و خانواده‌ها در همراهي با نيروها براي تحقق مأموريت‌ها قدرداني کردند.

در ابتداي اين ديدار سردار سرلشکر باقري رئيس ستاد کل نيروهاي مسلح با اشاره به حوادث سال 1403 در ايران و منطقه، از بيداري جهاني در مسئله فلسطين و ايستادگي تاريخي مردم غزه و لبنان در برابر جنايات رژيم صهيونيستي به عنوان قله‌هايي افتخارآميز در مبارزه با ظلم ياد کرد و خاطره مجاهدان و فرماندهان شهيد مقاومت را گرامي داشت.

سردار باقري، تقويت توان دفاعي و بازدارندگي، توليد تجهيزات و تسليحات پيشرفته، برگزاري رزمايش‌هاي متعدد و با کيفيت، هماهنگي کامل بين نيروهاي مسلح، کمک به پيشرفت و سازندگي کشور، هم‌افزايي کامل ميدان و ديپلماسي و همکاري با دولت براي تحقق شعار سال را از برنامه‌ها و اقدامات نيروهاي مسلح برشمرد و با تشکر از رئيس‌جمهور محترم بخاطر اهتمام در پشتيباني از بخش دفاعي کشور گفت: نيروهاي مسلح با پشتوانه مردمي در آمادگي کامل به سر مي‌برند و حسرت دستيابي به اهداف شوم را بر دل دشمنان ايران خواهند گذاشت.