بررسي فقهي و حقوقي حجاب شرعي با رويکردي بر آراي امام خميني (س)

پيشنهادات

1ـ آوردن اين عنوان در ادامه تبصره ماده 638 «و منظور از حجاب شرعي عبارت است از پوشاندن تمام بدن به غير از دست‌ها و صورت، و اين پوشش بايد به نحوي باشد که موجب جلب توجه هم نباشد» تا بدين وسيله کساني که ادعاي اجمال و ابهام ماده مذکور را مي‌کنند ديگر بهانه‌اي نداشته باشند.

2ـ اقدامات سطحي و کوتاه مدت نهادهاي مربوط مثل قوه قضاييه و برخورد ضعيف نيروي انتظامي با متخلفين بي‌حجابي از بزرگ‌ترين مشکلات حال حاضر به حساب مي‌آيد. براي مثال امروزه ديده مي‌شود که هر از گاهي طرحي تحت عنوان «مبارزه با بي‌حجابي يا طرح عفاف» در سطح جامعه اجرا مي‌شود که علاوه بر عملکرد ضعيف و جدّي نگرفتن اين طرح از سوي بسياري از دست اندرکاران، همچنين به خاطر موقتي بودن و عدم برخورد جدّي از سوي مسئولين، نتيجه آنچناني در پي نداشته است.

بنابراين به نظر مي‌رسد که به جاي چنين اقدامات موقت و سطحي بايد به سراغ برنامه‌هاي دراز مدت رفت که با تثبيت همراه هستند. براي مثال قانونگذار مي‌تواند بعد از يک تعريف جامع از بي‌حجابي در جامعه اين اجازه را به مقامات مرتبط بدهد که براي هميشه و در هر حال بتوانند با متخلفين برخورد کنند، نه اينکه فقط طي يک مدت موقت که آن هم آنقدر از سوي رسانه‌ها نسبت به اجراي آن تبليغ مي‌شود که متخلفين آگاهانه و براي يک مدت معيني که مطمئن هستند به اتمام خواهد رسيد نسبت به رعايت آن اقدام مي‌کنند، در حالي که اگر اين طرح هميشگي باشد آنها هم مجبور مي‌شوند به نوعي خود را با اين مسأله وفق دهند و در همين راستا به کارگيري مستمر و منظم گشت‌هاي محسوس و نامحسوس مخصوص ارشاد به وسيله نيروي انتظامي براي بازداشت متخلفين و تحويل آنها به دادسرا و رسيدگي خارج از نوبت و فوري به اين جرم پيشنهاد مي‌شود.

3ـ بايد بگوييم در تعزيرات شديدترين مکانيزم رسمي براي حمايت از يک ارزش و هنجار اجتماعي، ضمانت اجراي کيفري است. از ديرباز دولت‌ها براي حفظ ارزش‌هاي موردتأکيد خود، نقض آن ارزش‌ها را جرم دانسته و براي آن مجازات تعيين کرده‌اند. اعمال کيفر مي‌تواند براي کساني قابل توجه باشد که انديشه جرم را در سر مي پرورانند و مرتکب را نيز از ارتکاب مجدد باز مي‌دارد. دولت اسلامي نيز در راستاي اين مکانيزم و مصلحتي که در جامعه اسلامي حاکم است به جرم انگاري بي‌حجابي در جامعه پرداخته، و در تبصره ماده 638 قانون مجازات اسلامي مقرر داشته است: «زناني که بدون حجاب شرعي در معابر و انظار عمومي ظاهر شوند، به حبس از 10 روز تا 2 ماه يا از 50 هزار تا 500 هزار ريال جزاي نقدي محکوم خواهند شد. دولت با تعيين مجازات براي يک هنجارشکني، ارزش و اهميت آن هنجار را در جامعه اعلام مي‌کند و چنانچه مجازات تعيين شده متناسب نباشد، در عمل به کاهش ارزش و اهميت آن هنجار خواهد انجاميد. حال با نگاه به تبصره ماده 638 مي‌بينيم که دولت براي جرم بي‌حجابي جريمه‌اي 5 هزار توماني يا 10 روزه تعيين کرده است. آيا خود اين دليلي بر اين نيست مردم هيچ ارزش و اهميتي به اين جرم ندهند. بنابراين به نظر مي‌رسد براي اينکه جانب ضمانت اجرايي قانون در مورد اين جرم حفظ شود، بهتر است قانونگذار اقدام به افزايش مجازات موجود در تبصره بنمايد تا بدين ترتيب بتواند جايگاه ويژه‌اي را در بين مخاطبان اين جرم باز کند.

پايان

منابع:

- قرآن کريم.

-  آلوسي بغدادي، محمود بن عبدالله. (بي‌تا) تفسير روح المعاني، بيروت: دار احياءالتراث العربي.

-  ابن انس، مالک. (بي‌تا) المدونة الکبري، مصر: انتشارات السعاده.

-   ابن حزم اندلسي، علي بن احمد. (1352ق)المحلي، قاهره: مکتبه دار التراث.

-   ابن منظور، محمدبن مکرم. (1405ق) لسان العرب، قم: نشرادب الحوزه.

-  ابوالفتوح رازى،حسين بن على. (1408ق)‏ روض الجنان وروح الجنان فى تفسيرالقرآن‏، تحقيق محمد جعفر ياحقى، مشهد: بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى،‏ چاپ اول‏.

-  احصائي، ابن ابي جمهور. (1403 ق) عوالي اللئالي، قم: مطبعه سيدالشهداء، چاپ اول.

-   احمدي جلفايي، حميد. (1385) احکام حجاب و عفت در گلستان مرجعيت، قم: انتشارات زائر.

-   اردبيلي، محمد علي. (1382) حقوق جزاي عمومي، تهران: نشر ميزان، چاپ ششم.

-   امام خميني، سيد روح الله. (1379) تحريرالوسيله، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، (چاپ و نشر عروج)، چاپ اول.

-  . (1381) توضيح المسائل حضرت امام خميني(س)، تهران: مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(س) (چاپ و نشر عروج)، چاپ سوم.

-   (1376) استفتاآت، 3 جلدي، قم: دفتر انتشارات اسلامي، وابسته به جامعه مدرسين حوزة علمية قم.

-  جرجاني، ابوالفتح. (1362) تفسير شاهي، تهران: انتشارات نويد.

-  جعفري لنگرودي، محمدجعفر. (1387) ترمينولوژي علم حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش، چاپ دهم.

- حرعاملي، محمدبن حسن. (1402ق) وسائل الشيعه، تهران: مکتبه الاسلاميه.

-  حسيني زبيدي، محمد مرتضي. (1386 ق) تاج العروس، دارالهدايه.

-          حسيني نيک، سيد عباس. (1384) مجموعه قوانين کاربردي(کيفري حقوقي)، تهران: انتشارات مجد.

-  حلى، حسن بن يوسف بن مطهر. (1410ق)تحرير الاحکام الشرعيه على مذهب الإماميه، مشهد: مؤسسه آل البيت عليهم السلام‏، چاپ اول.

-   (1412ق) منتهى المطلب في تحقيق المذهب،‏ به تحقيق بخش فقه در جامعه پژوهش‌هاى اسلامى‏، مشهد: مجمع البحوث الإسلاميه، چاپ اول.

-  خويي، ابوالقاسم. (1367ق)مستندالعروه، قم: منشورات مدرسه دارالعلوم.

-   رازي، احمد. (1389) مقاييس اللغه، مصر: مطبعه البابي الحلبي، چاپ دوم.

-  راغب اصفهاني. (1404ق) المفردات في غرائب القرآن، قم: نشرالکتاب، چاپ دوم.

- راوندى، قطب الدين سعيد بن هبة الله‏. (1405ق) فقه القرآن فى شرح آيات الأحکام،‏ قم:‏ کتابخانه آيت الله مرعشى نجفى،‏ چاپ دوم‏.

-  زراعت، عباس. (1382) شرح قانون مجازات اسلامي (بخش تعزيرات)، تهران: انتشارات ققنوس.

- زمخشري، محمود. (1407ق) کشاف (تفسير)، بيروت: دارالکتب العربي، چاپ سوم.

-   شافعي، محمد بن ادريس. (1983) الام، بيروت: انتشارات دارالفکر.

-  شامبياتي، هوشنگ. (1371) حقوق جزاي عمومي، تهران: انتشارات پاژنگ.

-   شرتوني اللبناني، سعيد. (1403 ق) اقرب الموارد في فصح العربيه و الشوارد، قم: منشورات مکتبه آية الله العظمي المرعشي النجفي.

- شريف لاهيجى، محمد بن على. (1373) ‏تفسير شريف لاهيجى، تحقيق مير جلال الدين حسينى ارموى (محدث)، تهران: دفتر نشر داد، چاپ اول‏.

-  شوکانى، محمد بن على زيدى. (1414ق) ‏فتح القدير، دمشق،  بيروت: ‏دار ابن کثير، دار الکلم الطيب،‏ چاپ اول‏‏.

-  شهيد اول، شمس‌الدين محمدبن مکي عاملي. (1377)اللمعه الدمشقيه، تهران: نشر الهام، چاپ اول.

-  شهيد ثاني، زين‌الدين بن علي جبعي عاملي. (1410 ق)الروضة البهيه في شرح اللمعه الدمشقيه، قم: انتشارات داوري، چاپ دوم.

-  شيخ طوسى، ابو جعفر محمد بن حسن. (1387ق) المبسوط في فقه الإماميه، به تحقيق سيد محمد تقى کشفى‏، تهران: المکتبه المرتضويه لإحياء الآثار الجعفريه، چاپ سوم.

-  (1407ق) الخلاف‏، به تحقيق شيخ على خراسانى، سيد جواد شهرستانى، شيخ مهدى طه نجف و شيخ مجتبى عراقى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، چاپ اول.

-  (1409ق) تبيان، قم: مکتبه العلوم الاسلامي.

-  صابوني، محمد علي. (1407) روائع البيان (تفسير)، بيروت: مؤسسه مناهل العرفان، چاپ پنجم.

-  صانعي، يوسف. (1380) احکام بانوان، قم: انتشارات ميثم تمّار.

-   طباطبايي يزدي، سيد کاظم. (1423ق) العروه الوثقي، قم: مؤسسه نشر اسلامي.

-  (1377)‏ تفسير جوامع الجامع،‏ تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مديريت حوزه علميه قم‏، چاپ اول.

-   طباطبايي، سيد علي. (1404ق) رياض المسائل في بيان الاحکام بالدلائل، قم: مؤسسه آل البيت.

- طباطبايى، سيد محمد حسين. (1417ق) الميزان فى تفسير القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعة مدرسين حوزه علميه قم،‏ چاپ پنجم‏.

-  طبرسي، فضل بن حسن. (1383) مجمع البيان، تهران: مکتبه الاسلاميه.

-  طبرى، ابو جعفر محمد بن جرير. (1412ق)‏ جامع البيان فى تفسير القرآن،‏ بيروت: دار المعرفه،‏ چاپ اول‏.

-  طريحى، فخر الدين. (1416ق)مجمع البحرين‏، به تحقيق سيد احمد حسينى‏، تهران: انتشارات کتابفروشى مرتضوى‏، چاپ سوم‏.

ادامه از صفحه 4

-   علامه مجلسى، محمد باقر. (1403ق) بحار الأنوار الجامعه لدرر أخبار الأئمه الأطهار، بيروت: مؤسسة الوفاء، چاپ سوم.

-  فاضل مقداد، جمال الدين مقداد بن عبدالله. (1419ق)‏ کنزالعرفان فى فقه القرآن‏، تحقيق سيد محمد قاضى،‏ تهران: مجمع جهانى تقريب مذاهب اسلامى، چاپ اول.

-  فتاحي زاده، فتحيّه. (1378) حجاب از ديدگاه قرآن و روايات، قم: نشر بوستان کتاب.

-   فراهيدى، خليل بن احمد. (1410ق) کتاب العين‏، قم: منشورات الهجره، چاپ دوم‏.

-   فيض، عليرضا. (1381) مقارنه و تطبيق در حقوق جزاي عمومي اسلام، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ ششم.

-  قاسمي، محمد جمال الدين. (1398) محاسن التأويل، بيروت: دارالفکر، چاپ دوم.

-  قرشي، علي اکبر. (1361) قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلاميه، چاپ سوم.

-  قرطبي، ابوعبدالله محمد. (1967) الجامع لاحکام القرآن، بيروت: داراحياء التراث العربي.

- گلدوزيان، ايرج. (1384) بايسته‌هاي حقوق جزاي عمومي، تهران: نشر ميزان، چاپ يازدهم.

-  محقق حلّى، نجم الدين جعفر بن حسن. (1407) المعتبر في شرح المختصر، به تحقيق محمد على حيدرى، سيد ابو محمد مرتضوى، سيد على موسوى‏، قم: مؤسسه سيد الشهداء‏، چاپ اول‏.

-  (1377) المختصر النّافع(في فقه الاماميّه) تهران: نشرالهام.

-  مرواريد، علي‌اصغر. (1990)سلسلةالينابيع الفقهيه، بيروت: مؤسسه فقه الشيعه.

-  مصطفوي، حسن. (1360) التحقيق في کلمات القرآن الکريم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.

- مغنيه، محمد جواد. (بي‌تا) الفقه في مذاهب الخمسه، تهران: نشر تک رنگ.

-  مقدس اردبيلى، احمد بن محمد، زبدة البيان فى أحکام القرآن،‏ تهران:‏ کتابفروشى مرتضوى،‏ چاپ اول‏.

-  مکارم شيرازى، ناصر. (1374) تفسير نمونه‏، تهران: دار الکتب الإسلاميه، چاپ اول‏.

- نجفى، محمدبن حسن. (1368) جواهر الکلام في شرح شرائع الإسلام،‏ به تحقيق شيخ علي آخوندي، تهران: دار الکتب الاسلاميه، چاپ نهم.

-  يزدي، سيد محمد کاظم. (بي‌تا) العروه الوثقي، تهران: المکتب العلميه الاسلاميه.