بحران خواب در نوجوانان؛ زنگ خطر سلامت نسل آينده

اما آن‌چه شايد کمتر مورد توجه قرار گيرد، پيامدهاي بلندمدت و پنهاني کم‌خوابي در نوجوانان است؛ موضوعي که نه‌تنها بر يادگيري و تمرکز دانش‌آموزان اثر مي‌گذارد، بلکه با سلامت روان، رشد جسمي و حتي بروز تصادفات ارتباط مستقيم دارد. به همين بهانه، روز پنجشنبه گفت‌وگويي اختصاصي با زهرا اميني‌نسب، رئيس گروه آموزش و ارتقاء سلامت معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشکي بيرجند انجام داديم تا ابعاد مختلف اين پديده نگران‌کننده را بررسي کنيم.

کم‌خوابي نوجوانان چقدر جدي است و چه پيامدهايي براي سلامت دارد؟

زهرا اميني‌نسب: متأسفانه کم‌خوابي در نوجوانان يک معضل شايع و رو به افزايش است که پيامدهاي متعدد جسمي، رواني و رفتاري دارد.

افرادي که خواب کافي ندارند، سيستم ايمني ضعيف‌تري دارند و بيشتر در معرض بيماري‌ها و آسيب‌هاي غيرعمدي قرار مي‌گيرند. خواب کافي نه‌تنها براي بازيابي انرژي بدن و ذهن ضروري است، بلکه براي رشد و تکامل در دوران نوجواني حياتي است؛ چراکه هورمون رشد در زمان خواب آزاد مي‌شود.

نوجوانان چقدر بايد بخوابند و چرا معمولاً خواب کافي ندارند؟

اميني‌نسب: به طور متوسط، نوجوانان به 8 تا 10 ساعت خواب شبانه نياز دارند. اما به دلايل مختلف، مانند استفاده بيش از حد از تلويزيون، تلفن همراه، بازي‌هاي رايانه‌اي و اينترنت، اين ميزان خواب تامين نمي‌شود؛ همچنين ساعت خواب نوجوانان به طور طبيعي ديرتر از کودکان است و اغلب حوالي ساعت 11 شب يا ديرتر به خواب مي‌روند لذا اين موضوع باعث مي‌شود در روزهاي مدرسه، دچار خواب‌آلودگي و کم‌خوابي شوند.

الگوي خواب نامنظم چه تأثيري بر عملکرد تحصيلي دانش‌آموزان دارد؟‌

اميني‌نسب: خواب ناکافي تمرکز، قدرت يادگيري و توانايي حل مسئله را کاهش مي‌دهد از همين رو دانش‌آموزاني که خواب خوبي ندارند، معمولاً در مدرسه دچار افت تحصيلي مي‌شوند.

در مقابل، افرادي که خواب کافي دارند، هوشيارتر هستند، تمرکز بهتري دارند و عملکرد درسي بالاتري از خود نشان مي‌دهند. به همين دليل توصيه اين است که خانواده‌ها به الگوي خواب منظم فرزندانشان در ايام تحصيل توجه جدي داشته باشند.

آيا کم‌خوابي مي‌تواند بر سلامت روان نوجوانان نيز تأثير بگذارد؟

اميني‌نسب: قطعاً. کم‌خوابي در نوجوانان باعث بروز مشکلات خلقي مانند عصبانيت، ناراحتي، اضطراب، ترس و حتي افسردگي مي‌شود. دختران نوجواني که شب‌ها دير مي‌خوابند، بيشتر در معرض افسردگي هستند؛ خواب ناکافي همچنين مي‌تواند در بروز اختلالاتي مثل بيش‌فعالي و کم‌توجهي نقش داشته باشد.

درباره تأثير خواب بر ايمني و خطرات جسمي هم برايمان بگوييد.

اميني‌نسب: خواب‌آلودگي يکي از دلايل اصلي تصادفات جاده‌اي، به‌ويژه در ميان رانندگان زير 25 سال است. همچنين کم‌خوابي خطر بروز حوادث در خانه يا محل کار را هم افزايش مي‌دهد. از سوي ديگر، نوجواناني که خواب خوبي ندارند، بيشتر به مصرف محرک‌هايي مانند کافئين و نيکوتين روي مي‌آورند تا عوارض کم‌خوابي را جبران کنند که اين موضوع نيز خطرات جدي به‌دنبال دارد.

چه توصيه‌اي به خانواده‌ها داريد؟

اميني‌نسب: مهم‌ترين توصيه، تنظيم يک برنامه خواب منظم براي نوجوانان است. بايد زمان خواب و بيداري مشخصي در طول هفته و حتي آخر هفته‌ها رعايت شود. همچنين خانواده‌ها بايد نقش رسانه‌ها، تلفن همراه، بازي‌هاي رايانه‌اي و تلويزيون را در اختلال خواب جدي بگيرند و زمان استفاده از اين وسايل را محدود کنند. خواب کافي، يک سرمايه‌گذاري بلندمدت براي سلامت جسمي و رواني فرزندان است.

خواب، تنها يک نياز فيزيولوژيک نيست؛ بلکه زيربناي سلامت جسمي، رواني و آموزشي نسل آينده است. به گفته کارشناسان بهداشتي، کم‌خوابي در نوجوانان با اختلالات يادگيري، مشکلات خلقي، آسيب‌پذيري بيشتر در برابر بيماري‌ها و حتي افزايش خطر تصادف و مرگ مرتبط است. اگر مي‌خواهيم آينده‌اي سالم‌تر داشته باشيم، بايد از امروز به اصلاح الگوي خواب فرزندانمان توجه کنيم.

منبع: ايرنا